Special-Ops.pl

Zaawansowane wyszukiwanie

Nauki i pseudonauki o bezpieczeństwie

Michał Piekarski | 2013-11-09
Fot. NASA

Fot. NASA

Nauka, a raczej cała grupa nauk zajmujących się z różnych perspektyw, problematyką bezpieczeństwa państwa jest niezwykle interesującym tematem nie tylko z racji samego obszaru zainteresowań, ale jako zjawisko samo w sobie.

Zobacz także

Michał Piekarski Kilka kolejnych słów o tradycji i „Czerwonych Beretach”

Kilka kolejnych słów o tradycji i „Czerwonych Beretach” Kilka kolejnych słów o tradycji i „Czerwonych Beretach”

Mimo że głównym tematem wiadomości dotyczących elitarnych jednostek Wojska Polskiego pozostają informacje dotyczące programów modernizacji technicznej lub bieżących działań szkoleniowych lub działań poza...

Mimo że głównym tematem wiadomości dotyczących elitarnych jednostek Wojska Polskiego pozostają informacje dotyczące programów modernizacji technicznej lub bieżących działań szkoleniowych lub działań poza granicami państwa, co jakiś czas niestety powracają kwestie dotyczące historii i tradycji.

Michał Piekarski Anatomia Zamachu

Anatomia Zamachu Anatomia Zamachu

Na polskim rynku od kilkunastu lat wydano już wiele książek traktujących o tematyce terroryzmu. W tym morzu pozycji czasem trudno zauważyć te które niosą ze sobą najbardziej merytoryczny przekaz.

Na polskim rynku od kilkunastu lat wydano już wiele książek traktujących o tematyce terroryzmu. W tym morzu pozycji czasem trudno zauważyć te które niosą ze sobą najbardziej merytoryczny przekaz.

Michał Piekarski Scenariusz Chaosu

Scenariusz Chaosu Scenariusz Chaosu

Siły specjalne i gry wywiadów są jednymi z ulubionych tematów po jakie sięgają autorzy książek z gatunku military fiction. Tak jest także w przypadku najnowszej powieści Piotra Langenfelda, wydanej przez...

Siły specjalne i gry wywiadów są jednymi z ulubionych tematów po jakie sięgają autorzy książek z gatunku military fiction. Tak jest także w przypadku najnowszej powieści Piotra Langenfelda, wydanej przez wydawnictwo WarBook.

Nie można nie pisać o nauce, nie zadając fundamentalnego pytania o jej istotę. Amerykański astronom i popularyzator nauki Carl Sagan, (którego rocznica urodzin obchodzona jest dziś jako Carl Sagan Day) określił (w wywiadzie udzielonym 27 maja 1996 roku ) naukę jako „sposób sceptycznego przepytywania Wszechświata z pełnym zrozumieniem ludzkiej ułomności”. W tych słowach kryje się esencja tego czym jest nauka. Jest to powiem szczególny sposób opisu rzeczywistości i wyjaśniania zasad nią rządzących, w którym istotne jest jedynie to jaka jest rzeczywistość i to co z takiego opisu wynika. Nie jest istotne to w co wygodnie jest wierzyć, a w szczególności to jest zgodne z czyimiś prywatnymi, religijnymi czy politycznymi poglądami.

Rygory metody naukowej, powstałe w wyniku setek lat ewolucji ludzkiej kultury, sprawiły że nauka oddzieliła się od przesądów, religii i tego co nazywamy dziś pseudonauką. Astronomia i astrologia wywodzą się ze wspólnego pnia, z czynionych od zarania ludzkości obserwacji ciał niebieskich – ale podążyły w drastycznie odmiennych kierunkach.

Dlatego dziś ktoś kto określa się jako kreacjonista czy geocentrysta, nie jest uważany za naukowca. To może być żartowniś, religijny fanatyk, polityk egzotycznej kanapowej partii, osoba z zaburzeniami psychicznymi – ale nie naukowiec. Dla takich osób zarezerwowana jest kategoria pseudonauki. Nie z racji treści owych twierdzeń, ale tego, że są one albo nie poparte dowodami (choćby wynikami obserwacji czy eksperymentu) albo owe dowody są wynikiem fałszu lub manipulacji.

Wystarczy wspomnieć, że tak fascynujący temat jak poszukiwanie życia we Wszechświecie jest przedmiotem zainteresowania nauki (astronomii, egzobiologii, planetologii) ale także obszarem aktywności pseudonauki.

Różnica polega na tym, że mimo wielu mniej lub bardziej efektownych twierdzeń o wizytach istot pozaziemskich, obcych statkach, nawet rzekomych kosmitach pojmanych przez Ziemian (w Polsce także - widać każdy kraj ma swoje Roswell), twierdzenia te nie są podparte niczym innym jak tylko słowami. Nie ma dowodów, dziwnym trafem obcych statków nie widują astronomowie ani astronauci, a doniesienia można wyjaśnić w inny sposób – od pomyłki (samolot, jasna planeta jak choćby Jowisz, sztuczny satelita) poprzez złudzenia optyczne i zaburzenia percepcji po inne czynniki psychologiczne, wreszcie zdarzają się żarty i oszustwa.

Tymczasem nauka wychodzi od innych założeń. Od obserwacji. Od faktów. Czterysta miliardów gwiazd w Drodze Mlecznej, miliardy innych galaktyk, to podstawowy bodziec do zadania pytania o to czy nasza gwiazda, otoczona planetami jest wyjątkiem i czy Ziemia jest wyjątkiem na skalę Wszechświata jako miejsce powstania życia. Lata badań i obserwacji przyniosły konkretny wynik, w postaci wykrycia pozasłonecznych planet, co potwierdziło wcześniejsze hipotezy. Nie ma jak dotąd dowodów na istnienie życia pozaziemskiego, ale nie ma też powodów by negować hipotezy wysuwane odnośnie jego istnienia. Na tym polega naukowe podejście, na racjonalnym, odważnym ale zarazem sceptycznym myśleniu i rygorystycznym oddzieleniu faktów od wierzeń czy ideologii.

Historia nauk społecznych jest znacznie krótsza niż astronomii czy biologii. Nie mają więc tego komfortu, jakie mają nauki starsze, bardziej rozwinięte. Nauki społeczne, w tym te traktujące o bezpieczeństwie i obronności, jako odrębne byty są bowiem wynalazkiem dziewiętnastowiecznym. Wcześniejsze traktaty opisujące funkcjonowanie państwa – w tym sił zbrojnych – były bowiem przede wszystkim manifestami ideowymi lub instrukcjami praktycznymi (vide „Książę” Machiavellego czy „Sztukę Wojny” Sun Tsu).

Nauki w których bada się bieżące procesy polityczne, zjawiska w tym konflikty zbrojne, gdzie przedmiotem badań są ideologie, programy polityczne, doktryny i strategie są w sposób szczególny podatne na zgubny wpływ ideologizacji. Nie ma bowiem chyba człowieka który nie miałby swoich, prywatnych sympatii, poglądów politycznych, większość ludzi wyznaje także jakąś religię. Dotyczy to także naukowców.

Nauka zarazem nie może zamykać się w wieży z kości słoniowej, izolując się od społeczeństwa, jest to dla niej zabójcza praktyka. Nauka, w tym nauki społeczne, musi być w społeczeństwie obecna, bez nauki postęp i rozwój są niemożliwe, a największe zbrodnie w wieku dwudziestym były między innymi skutkiem zastąpienia nauki przez pseudonaukę jako jednej z podstaw decyzji politycznych.

Nie można sobie wyobrazić skutecznego, racjonalnego procesu decydowania o bezpieczeństwie państwa, bez sięgnięcia do języka i dorobku naukowego. Dlatego właśnie, że nauka dostarcza opisu obiektywnego, racjonalnego, wolnego od ideologicznych założeń i uprzedzeń. Stąd też między innymi rozwój nauk o polityce (w tym bezpieczeństwie) w okresie po Drugiej Wojnie Światowej, stąd współczesny rozwój badań nad terroryzmem i jego zwalczaniem, stąd także praktyczne aplikacje nauk społecznych.

W tym kontekście warto wspomnieć o amerykańskim programie Human Terrain System. W jego ramach, naukowcy, w tym politolodzy, socjolodzy, kulturoznawcy i antropolodzy analizują społeczeństwa i zjawiska w nich zachodzące w rejonach konfliktów zbrojnych – zwłaszcza w Afganistanie. Mimo kontrowersji dookoła tego programu w tym etycznych, porównywalnych z pytaniami o granice etyki naukowej fizyków konstruujących bomby atomowe, nie można uciec od faktu, że wykorzystanie dorobku nauki, także nauk społecznych w sferze bezpieczeństwa i obronności jest czymś co jest naturalne i racjonalne. Racjonalne jest także pytanie o granice wykorzystania w tej sferze zdobyczy nauki.

W świetle wzrastającego zainteresowania badaniami nad bezpieczeństwem, otwierania kolejnych kierunków studiów związanych z tą problematyką, zwiększa się liczba osób będących autorami oraz czytelnikami różnego rodzaju publikacji, naukowych, lub aspirujących do bycia naukowymi.

Tymczasem, szereg prac i publikacji tworzonych, pod szyldem nauk o bezpieczeństwie, zarówno w Polsce, jak i za granicą, nie daje podstaw by uznać je za wytwór nauki. Nieustannie tworzone są rozmaite opracowania, których nawet pobieżna lektura ujawnia ich zasadniczą wadę, a wręcz schorzenie, które fizyk Richard Feynman, określił mianem „nauki kultu cargo”. Tak jak tubylcy z wysp na Pacyfiku, udający – za pomocą drewnianych karabinów i słuchawek – podpatrzone u alianckich żołnierzy rytuały, licząc że przywiodą one samoloty pełne wszelkiego dobra, tak samo „naukowcy kultu cargo” imitują naukę . Takie prace mają naukowo brzmiące tytuły, mają przypisy, bibliografię, są nawet ogłaszane w recenzowanych publikacjach – na pierwszy rzut oka wszystko jest w porządku.

Lampki alarmowe zapalają się dopiero przy lekturze takich opracowań. Zamiast pytań badawczych, hipotez, argumentacji popartej faktami, obecna jest ideologia, wiara w to jaki świat zdaniem danej osoby powinien być, a nie to jaki jest. I temu ideologicznemu założeniu podporządkowane staje się wszystko inne. Wynikiem jest wówczas wręcz powielanie i utrwalanie pewnych mitów , nie zaś to czego oczekiwać należy po nauce – a więc obiektywnego opisu, wyjaśnień obserwowanych zjawisk i formułowania prognoz dotyczących przyszłych stanów badanych zjawisk.

Nie sposób wskazywać na każdą taką, będącą ideologią przebraną za naukę, pracę. Jest ich już za dużo, a pojawiają się nowe. Na szczęście, wciąż są mniejszością w porównaniu z całością publikowanych prac o tej tematyce. Można też łatwo wskazać, jak odróżnić pseudonaukę od nauki.

Przede wszystkim, fakty. Dla nauki są one wszystkim. Są one nieustannie weryfikowane. Tymczasem pseudonauka traktuje je wybiórczo, albo w ogóle pomija, gdy nie są one wygodne. Wobec tego zgodność z faktami jest zasadniczą miarą naukowości lub nienaukowości danej pracy. Trudno uznać za naukowe (co ma swoje poważne konsekwencje w naukach o bezpieczeństwie) powoływanie się na wiedzę ekskluzywną, dostępną jedynie wybranym albo wręcz tylko głoszącemu daną tezę (na przykład na informacje niejawne). Trzeba przy tym pamiętać – by znów zacytować Carla Sagana – że „nadzwyczajne twierdzenia wymagają nadzwyczajnych dowodów”. Słowa te użyte w serialu "Cosmos" w odniesieniu do doniesień o UFO i braku "nadzwyczajnych" dowodów na poparcie twierdzeń o wizytach istot pozaziemskich, są dobrą wskazówką do oceny także innych, mogących uchodzić za "nadzwyczajne" tez. 

Po drugie, emocje i autorytety. Tekst naukowy jest wyważony, nawet gdy autorzy są pasjonatami swoich dziedzin. Pseudonauka wprost uwielbia emocjonalny szantaż i wykorzystywanie rozlicznych zabiegów retorycznych, a zwłaszcza odpowiednio dopasowanych wyrwanych z kontekstu cytatów osób znanych lub uważanych za autorytety. W nauce autorytetem jest naukowiec a więc osoba stosująca metodę naukową, nie polityk, czy nawet wybitny praktyk. Autorytet w nauce nie oznacza jednak nieomylności. Naukowcy mylili się, mylą i mylić będą, a wiemy o tym dlatego, że na te same dane patrzy wiele osób, eksperymenty są powtarzalne, a publikacje poddawane procesowi recenzji. Dlatego można mówić, że w naukę wbudowany jest mechanizm swoistej autokorekty, czyli coś czego nie spotyka się w polityce. Politycy rzadko przyznają się do błędów a jeszcze rzadziej zmieniają poglądy, publicznie się do tego przyznając.

Po trzecie, wnioski i dyskusja. Nauka nie jest propagandą. Opiera się na argumentacji, popartej dowodami, swobodzie zadawania pytań, ale nie na narzucaniu „jednego słusznego” punktu widzenia. Tymczasem pseudonauka dąży do tego by swój punkt widzenia narzucić, możliwie agresywnie, emocjonalnie, nierzadko na podobieństwo sekty. Klasycznym zagraniem pseudonauki jest próba „zawłaszczenia" pola badań argumentując że „oficjalna” nauka jest niezdolna do wyjaśnienia czegoś, na przykład twierdząc że działa jakiś nieuchwytny „układ” czy „agentura”.

Ponadto pseudonauka – tak jak propaganda - liczy na lenistwo odbiorcy, na to że nie podejmie on wysiłku krytycznego myślenia. Gdy kontekstem jest tak ważne zagadnienie jak bezpieczeństwo państwa, łatwo jest poddać się hasłu „jedynej słusznej linii”, podporządkować swoją percepcję ucharakteryzowanej na naukę ideologii, nie wątpić, nie zastanowić się, czy dana hipoteza może zostać poddana falsyfikacji. Jest to błąd zasadniczy, taki jak obchodzenie się z bronią palną bez zachowania zasad bezpieczeństwa.

Można zadać pytanie, jak zachować się w świetle faktycznie istniejących problemów w badaniach nad bezpieczeństwem, wszak faktycznie istnieją rozmaite problemy związane z dostępem do informacji. Wojska specjalne, czy służby specjalne z założenia otoczone są tajemnicą, wiele faktów wychodzi na jaw po wielu latach, czasem dekadach, dokumenty spoczywają w archiwach gdzie dostęp do nich ma nieliczne grono osób. Odpowiedź jest banalna. Tak samo. Należy starannie analizować dostępne informacje i wyciągać z nich wnioski na podstawie logicznego rozumowania.

Historia nauki zna szereg przypadków ograniczeń w badaniach, choćby z powodu ciągłego doskonalenia narzędzi badawczych (znów warto przywołać historię astronomii) . Z czasem zawsze pojawią się nowe informacje, otwierane są archiwa, świadkowie zaczynają mówić. Nauka jest bowiem ciągłym procesem, i nie ma "końca".

Komentarze

Najnowsze produkty i technologie

Militaria.pl “Do broni, cel, pal!” - optyka strzelecka Bushnell

“Do broni, cel, pal!” - optyka strzelecka Bushnell “Do broni, cel, pal!” - optyka strzelecka Bushnell

Celem każdego strzelca jest oddawanie jak najbardziej precyzyjnych strzałów. Niezależnie od profesji strzelca, zarówno w służbach mundurowych, jak i w strzelectwie sportowym odpowiednia optyka strzelecka...

Celem każdego strzelca jest oddawanie jak najbardziej precyzyjnych strzałów. Niezależnie od profesji strzelca, zarówno w służbach mundurowych, jak i w strzelectwie sportowym odpowiednia optyka strzelecka wspiera celność strzałów. Rynek optyczny stale się rozwija, wprowadzając coraz to nowsze technologie w przyrządach optycznych. Znajdziemy tu między innymi urządzenia celownicze jak na przykład kolimatory czy urządzenia do obserwacji takie jak lunety i lornetki.

Krzysztof Miliński Bates GX X2 Tall Side ZIP – pierwsze starcie!

Bates GX X2 Tall Side ZIP – pierwsze starcie! Bates GX X2 Tall Side ZIP  – pierwsze starcie!

Buty pretendujące do miana wysoce odpornych na wymagające warunki zewnętrzne z jednoczesną gwarancją swojej trwałości nie mogły zostać pominięte w rozkładzie redakcyjnych testów. Bates GX X2 Tall Side...

Buty pretendujące do miana wysoce odpornych na wymagające warunki zewnętrzne z jednoczesną gwarancją swojej trwałości nie mogły zostać pominięte w rozkładzie redakcyjnych testów. Bates GX X2 Tall Side Zip to obuwie taktyczne przeznaczone do pracy w wilgotnym i nieprzyjemnym dla operatora otoczeniu. Wykonanie krótkotrwałego zadania w trudnych warunkach spycha na tor boczny konsekwencje chwilowej ekspozycji organizmu i wyposażenia na wilgoć i mróz. Przetestowałem, na ile Bates GX X2 Tall Side Zip sprawdzą...

Megmar Logistics & Consulting Sp. z o.o. Ultralekkie zwijane trójnogi taktyczne ROLATUBE

Ultralekkie zwijane trójnogi taktyczne ROLATUBE Ultralekkie zwijane trójnogi taktyczne ROLATUBE

Żołnierze i operatorzy wojsk specjalnych, a także funkcjonariusze służb porządku publicznego używają w trakcie działań operacyjnych sprzętu wymagającego podparcia lub zamontowania na dedykowanym maszcie...

Żołnierze i operatorzy wojsk specjalnych, a także funkcjonariusze służb porządku publicznego używają w trakcie działań operacyjnych sprzętu wymagającego podparcia lub zamontowania na dedykowanym maszcie lub trójnogu, które nierzadko są dość ciężkie i nieporęczne. Doskonałymi rozwiązaniami, zarówno z perspektywy zespołu bojowego, jak i pojedynczego operatora, żołnierza czy funkcjonariusza są nowoczesne, innowacyjne systemy rozwijanych masztów i trójnogów firmy ROLATUBE. Umożliwiają one zabezpieczenie...

Helikon-Tex Kultowy kamuflaż rodezyjski od Helikon-Tex

Kultowy kamuflaż rodezyjski od Helikon-Tex Kultowy kamuflaż rodezyjski od Helikon-Tex

Poznaj historię kamuflażu z Helikon-Tex i Rhodesian Camo. To niezwykły wzór, który wywodzi się wprost z klasycznych kamuflaży brytyjskich sił specjalnych z czasów II wojny światowej. Jest on dziś prawie...

Poznaj historię kamuflażu z Helikon-Tex i Rhodesian Camo. To niezwykły wzór, który wywodzi się wprost z klasycznych kamuflaży brytyjskich sił specjalnych z czasów II wojny światowej. Jest on dziś prawie niedostępny we współczesnej odzieży. Dlatego Rhodesian Camo od Helikon-Tex to prawdziwa gratka dla miłośników kamuflaży i odzieży militarnej.

Ewelina Grzesik, Newmax Nowak i Wspólnicy S.K. Light boot for hard work

Light boot for hard work Light boot for hard work

Buty damskie BATES Tactical Sport 2 Tall Side Zip DryGuard E03582 to nowy, ulepszony model serii Tactical Sport. Wysokie, taktyczne, profesjonalne obuwie, jak zapewnia producent, wyprodukowane zostało...

Buty damskie BATES Tactical Sport 2 Tall Side Zip DryGuard E03582 to nowy, ulepszony model serii Tactical Sport. Wysokie, taktyczne, profesjonalne obuwie, jak zapewnia producent, wyprodukowane zostało przy użyciu najnowszych i sprawdzonych w praktyce technologii.

Militaria.pl Jaką latarkę do broni wybrać? - przegląd modeli od Olight

Jaką latarkę do broni wybrać? - przegląd modeli od Olight Jaką latarkę do broni wybrać? - przegląd modeli od Olight

Odpowiednia latarka do broni umożliwia osiągnięcie przewagi na polu prowadzonych działań. Dobrej jakości latarka o wysokich parametrach między innymi usprawnia namierzanie celu czy ułatwia poruszanie się...

Odpowiednia latarka do broni umożliwia osiągnięcie przewagi na polu prowadzonych działań. Dobrej jakości latarka o wysokich parametrach między innymi usprawnia namierzanie celu czy ułatwia poruszanie się po zmroku lub w warunkach słabego oświetlenia. Latarka taktyczna do broni jest wytrzymałym, niezawodnym i ergonomicznym urządzeniem. Jedną z najlepszych firm na rynku latarek do broni jest marka Olight.

Krzysztof Lis PRO Blackout - jak się na niego przygotować?

Blackout - jak się na niego przygotować? Blackout - jak się na niego przygotować?

W życiu zdarzają się rozmaite sytuacje. Nawet jeśli mieszka się w dużym mieście, można doświadczyć problemów z dostawami energii elektrycznej. Warto zatem odpowiednio przygotować się na blackout, wykorzystując...

W życiu zdarzają się rozmaite sytuacje. Nawet jeśli mieszka się w dużym mieście, można doświadczyć problemów z dostawami energii elektrycznej. Warto zatem odpowiednio przygotować się na blackout, wykorzystując do tego rozwiązania dostosowane do zasięgu zaistniałej sytuacji.

Newmax Nowak i Wspólnicy S.K. DryGuard i DryGuard+, czyli autorska i innowacyjna membrana od BATES

DryGuard i DryGuard+, czyli autorska i innowacyjna membrana od BATES DryGuard i DryGuard+, czyli autorska i innowacyjna membrana od BATES

DryGuard i DryGuard+ to najnowsze rozwiązania w zakresie membran paroprzepuszczalnych opracowane przez producenta markowych butów taktycznych Bates. Wprowadzone obok membrany Gore-Tex w produktach firmy,...

DryGuard i DryGuard+ to najnowsze rozwiązania w zakresie membran paroprzepuszczalnych opracowane przez producenta markowych butów taktycznych Bates. Wprowadzone obok membrany Gore-Tex w produktach firmy, stanowią innowacyjne rozwiązanie uzupełniające ofertę butów tego producenta wyposażonych w membrany zwiększające wodoodporność i przez to komfort użytkowania obuwia.

Ewelina Grzesik TUNDRA - nowa czołówka od Mactronic

TUNDRA - nowa czołówka od Mactronic TUNDRA - nowa czołówka od Mactronic

„Czołówka” jest niezbędnym narzędziem pracy żołnierzy i medyków, ale nie tylko. Niektórzy sportowcy, turyści, miłośnicy kijów trekkingowych czy bywalcy biwaków nie wyobrażają sobie życia bez dobrej czołówki....

„Czołówka” jest niezbędnym narzędziem pracy żołnierzy i medyków, ale nie tylko. Niektórzy sportowcy, turyści, miłośnicy kijów trekkingowych czy bywalcy biwaków nie wyobrażają sobie życia bez dobrej czołówki. Dlatego przetestowaliśmy i sprawdziliśmy, czy warto zainwestować w latarkę TUNDRA THL0111 firmy MACTRONIC.

Copyright © 2004-2019 Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa, nr KRS: 0000537655. Wszelkie prawa, w tym Autora, Wydawcy i Producenta bazy danych zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów zabronione. Korzystanie z serwisu i zamieszczonych w nim utworów i danych wyłącznie na zasadach określonych w Zasadach korzystania z serwisu.
Special-Ops

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień przeglądarki dotyczących cookies. Nim Państwo zaczną korzystać z naszego serwisu prosimy o zapoznanie się z naszą polityką prywatności oraz Informacją o Cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Prywatności oraz Informacji o Cookies. Administratorem Państwa danych osobowych jest Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K., nr KRS: 0000537655, z siedzibą w 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. +48 22 810-21-24, właściciel strony www.special-ops.pl. Twoje Dane Osobowe będą chronione zgodnie z wytycznymi polityki prywatności www.special-ops.pl oraz zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r i z Ustawą o ochronie danych osobowych Dz.U. 2018 poz. 1000 z dnia 10 maja 2018r.