Walka z terrorystami w Polsce, część czwarta – Policja

Fot. US DOD
Niejako z definicji, policja jest w każdym państwie służbą o najszerszym zakresie kompetencji w sprawach bezpieczeństwa wewnętrznego. Dotyczy to także walki z terrorystami, na różnych płaszczyznach. Także Polska nie jest wyjątkiem.
Zobacz także
Michał Piekarski Kilka kolejnych słów o tradycji i „Czerwonych Beretach”

Mimo że głównym tematem wiadomości dotyczących elitarnych jednostek Wojska Polskiego pozostają informacje dotyczące programów modernizacji technicznej lub bieżących działań szkoleniowych lub działań poza...
Mimo że głównym tematem wiadomości dotyczących elitarnych jednostek Wojska Polskiego pozostają informacje dotyczące programów modernizacji technicznej lub bieżących działań szkoleniowych lub działań poza granicami państwa, co jakiś czas niestety powracają kwestie dotyczące historii i tradycji.
Michał Piekarski Anatomia Zamachu

Na polskim rynku od kilkunastu lat wydano już wiele książek traktujących o tematyce terroryzmu. W tym morzu pozycji czasem trudno zauważyć te które niosą ze sobą najbardziej merytoryczny przekaz.
Na polskim rynku od kilkunastu lat wydano już wiele książek traktujących o tematyce terroryzmu. W tym morzu pozycji czasem trudno zauważyć te które niosą ze sobą najbardziej merytoryczny przekaz.
Michał Piekarski Scenariusz Chaosu

Siły specjalne i gry wywiadów są jednymi z ulubionych tematów po jakie sięgają autorzy książek z gatunku military fiction. Tak jest także w przypadku najnowszej powieści Piotra Langenfelda, wydanej przez...
Siły specjalne i gry wywiadów są jednymi z ulubionych tematów po jakie sięgają autorzy książek z gatunku military fiction. Tak jest także w przypadku najnowszej powieści Piotra Langenfelda, wydanej przez wydawnictwo WarBook.
Jak powszechnie wiadomo, w okresie PRL aparat Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dzielił się ogólnie na Służbę Bezpieczeństwa (czasem wyróżniano także Służbę Wywiadu i Kontrwywiadu) oraz Milicję Obywatelską. Do tego należy dodać Wojska Ochrony Pogranicza, Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe (wcześniej Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego) i Biuro Ochrony Rządu.
W tej mozaice zadaniem MO było zwalczanie przestępczości kryminalnej, zarówno poprzez pracę operacyjną, śledczą jak i prewencyjną. W strukturze MO znajdowały się także od 1957 roku zwarte pododdziały przeznaczone do tłumienia zamieszek czyli Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO). To właśnie w MO powstawały pierwsze pododdziały mające charakter policyjnych jednostek specjalnych.
Może zaskoczyć, że pierwszy zalążek takiego pododdziału powstał już w roku 1963 we Wrocławiu w postaci nieetatowego plutonu spadochronowego w tamtejszej jednostce ZOMO z inicjatywy ówczesnego ppor. Stanisława Szulmanowicza. Pododdział ten nie miał charakteru jednostki kontrterrorystycznej w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, natomiast jego zadaniem miało być wykonywanie zadań pościgowych i blokadowych, wykorzystując atut mobilności jaki dawał transport lotniczy. Pododdział ten przestał funkcjonować po kilku latach.
W roku 1976 sformowano w Warszawie pierwszą jednostkę przeznaczoną do walki z terrorystami. Był to Wydział Zabezpieczenia Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych, którego pierwszym dowódcą został pułkownik Edward Misztal. Była to jedna z wielu jednostek utworzonych w Europie w rezultacie doświadczeń z Monachium w roku 1972. Dwa lata później w siedmiu miastach wojewódzkich utworzono plutony specjalne ZOMO, następnie w pozostałych – drużyny specjalne, które szybko rozwiązano, za wyjątkiem dwóch, rozwiniętych do stanu plutonów. Pod koniec lat osiemdziesiątych plutony specjalne zostały przeformowane w kompanie specjalne.
W roku 1990 powstała z przekształcenia MO Policja odziedziczyła więc dziewięć etatowych jednostek, Wydział Zabezpieczenia w Warszawie oraz siedem kompanii specjalnych stacjonujących w Szczecinie, Gdańsku, Białymstoku, Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Katowicach, Krakowie i Rzeszowie. Ustawa o Policji z kwietnia 1990 roku określała że w skład Policji wchodzą między innymi „pododdziały antyterrorystyczne” co sankcjonowało dalszy byt tych jednostek. Wydział Zabezpieczenia został przemianowany na Wydział Antyterrorystyczny Komendy Stołecznej Policji, a kompanie specjalne na kompanie antyterrorystyczne, wchodzące w skład Oddziałów Prewencji Policji. Na lotnisku Okęcie powstał także Samodzielny Pluton Antyterrorystyczny w strukturach tamtejszego komisariatu Policji.
Historia najnowsza tych jednostek, ich struktury, wyposażenie i uzbrojenie jest dość dobrze opisana w wielu źródłach, także na łamach „Special-ops”, dlatego też pozostaje odnotować, że od roku 2000 istniało dziesięć Samodzielnych Pododdziałów Antyterrorystycznych Policji (Warszawa i województwa), z których dziewięć wciąż funkcjonuje w tej formie, zaś jednostka warszawska po licznych reformach istnieje obecnie jako Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji. Natomiast od roku 2003 w siedmiu miastach (Gorzowie Wielkopolskim, Opolu, Bydgoszczy, Olsztynie, Lublinie Radomiu i Kielcach) istnieją Sekcje Antyterrorystyczne tamtejszych Komend Wojewódzkich Policji, z reguły utworzone na bazie wcześniej istniejących nieetatowych grup realizacyjnych.
Określenie „antyterrorystyczne”, używane - początkowo najprawdopodobniej jedynie nieoficjalnie - od lat siedemdziesiątych wrosło niezwykle silnie w oficjalną terminologię. Policyjne jednostki antyterrorystyczne tworzono jako siły przewidziane do fizycznej walki z terrorystami, z czasem wraz z utworzeniem komórek minersko – pirotechnicznych ich zakres zadań rozszerzył się o neutralizowanie samodziałowych urządzeń wybuchowych oraz inne działania minersko – pirotechniczne. Faktycznie zakres zadań jakie wykonują te jednostki jest szerszy i obejmuje wiele aspektów działań przeciwko przestępczości kryminalnej w tym zatrzymania wysokiego ryzyka czy wspieranie ochrony osób zagrożonych. Biorą także udział w akcjach ratunkowych podczas klęsk żywiołowych.
Oprócz etatowych jednostek antyterrorystycznych, Policja dysponuje także jednostkami realizacyjnymi. Zasadniczo ich zakres zadań jest zróżnicowany, a większość z nich to nieetatowe grupy miejskich i powiatowych komend Policji. Oprócz nich, na tym szczeblu istnieją także nieetatowe grupy rozpoznania minersko – pirotechnicznego. Etatowe jednostki realizacyjne są nieliczne, jedną z nich jest Wydział Realizacyjny Komendy Stołecznej Policji, istniejący od roku 2005, w składzie którego znajduje się także sekcja minersko – pirotechniczna. Etatową, centralną jednostką realizacyjną dysponuje także Centralne Biuro Śledcze.
Mimo zróżnicowanych zadań, podległości oraz wyposażenia i uzbrojenia, policyjne jednostki antyterrorystyczne i realizacyjne z racji ich liczby oraz zakresu odpowiedzialności macierzystej służby, stanowią one zasadnicze siły jakie mogą być użyte w Polsce w razie zaistnienia zagrożenia terrorystycznego. To jakie jednostki zostałyby użyte, jest już wypadkową miejsca zdarzenia, charakteru zamachu i możliwości jakie wiążą się z wyszkoleniem i wyposażeniem poszczególnych jednostek. Nie można przy tym nie zauważyć, że w tym zakresie istnieją znaczne, czasem wręcz drastyczne różnice pomiędzy poszczególnymi jednostkami.
Oprócz jednostek specjalnych, w przypadku zagrożenia terrorystycznego, istotną rolę odgrywają także inne jednostki i komórki organizacyjne Policji. Mimo że inne akty prawne wskazują na ABW i inne służby jako odpowiedzialne za rozpoznanie zagrożeń terroryzmem, problematyka ta wchodzi także w zakres zainteresowania Policji, w tym w szczególności w zakresie pracy operacyjnej, według obecnego regulaminu Komendy Głównej Policji – Centralnego Biura Śledczego. Trudno także wyobrazić sobie reagowanie na zamach terrorystyczny bez innych, ważnych sił policyjnych, jak choćby pododdziałów prewencji, lotnictwa policyjnego, czy innych wyspecjalizowanych elementów jak negocjatorzy czy technicy kryminalistyki.
Nawet pobieżny przegląd sił i środków niezbędnych do skutecznego rozwiązania relatywnie prostej sytuacji kryzysowej, jak podłożenie jednego urządzenia wybuchowego czy uprowadzenie zakładnika – od zbierania informacji, przez etap fizycznej neutralizacji zagrożenia po zebranie materiału dowodowego na użytek procesu karnego uzmysławia złożoność zagadnienia.
Oprócz Policji, w Polsce funkcjonuje szereg wyspecjalizowanych służb, zajmujących się różnymi aspektami bezpieczeństwa państwa, jak Służba Więzienna, Biuro Ochrony Rządu czy Służba Celna Spośród nich istotną, z punktu widzenia zwalczania terroryzmu, rolę odgrywa Straż Graniczna która odpowiedzialna jest zarówno za ochronę samej granicy, polskich obszarów morskich ale także za zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej. W strukturach Straży Granicznej znajdują się także jednostki specjalne (Wydziały Zabezpieczenia Działań) oraz komórki interwencyjne i minersko – pirotechniczne. Specjalnie przygotowani funkcjonariusze tej formacji mogą także pełnić warty ochronne na pokładach samolotów pasażerskich.
Należy także pamiętać, że zarówno policjanci (w szczególności z BOA KGP) , jak i funkcjonariusze Straży Granicznej, mogą zostać skierowani do działań poza granicami Polski, na co zezwalają europejskie regulacje dotyczące zwalczania terroryzmu oraz bezpieczeństwa granic Unii Europejskiej.
Podobnie jak w przypadku innych służb i elementów systemu bezpieczeństwa państwa, kompleksowa ocena skuteczności policyjnych jednostek jest utrudniona, gdyż w Polsce po 1989 roku zagrożenie terrorystyczne było względnie niskie. Miało miejsce szereg sytuacji, w tym zamachów bombowych i sytuacji zakładniczych spowodowanych przez sprawców działających z innych pobudek, co współczesna nomenklatura policyjna określa mianem terroru kryminalnego. W takich sytuacjach wielokrotnie funkcjonariusze policyjnych jednostek wykazali swoje wysokie wyszkolenie i skuteczność w działaniu.
Faktem jest jednak także to, że nie zawsze, jak to również wykazały realne sytuacje, całość systemu funkcjonowała na równym poziomie, zwłaszcza w wymiarze procesów decyzyjnych, w tym określania zadań jednostek specjalnych oraz adekwatnego zabezpieczenia ich działań.