Rok 2012: podsumowanie

Z polskiej perspektywy, najważniejszym epizodem były finały piłkarskich mistrzostw Europy w piłce nożnej i ich spokojny przebieg. Mimo licznych obaw dotyczących zagrożenia terrorystycznego, zamieszek wywoływanych przez pseudokibiców i zagrożeń pospolitą oraz zorganizowaną przestępczością kryminalną, czarne scenariusze nie sprawdziły się. Służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo sprawdziły się, aczkolwiek trzeba pamiętać że spokojny przebieg nie pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o efektywność reagowania na sytuacje kryzysowe. Te incydenty do których doszło (głównie zamieszki przy okazji meczu Polska – Rosja) zostały szybko i efektywnie uśmierzone przez siły policji.

Mimo znacznej poprawy wyposażenia i wyszkolenia sił policyjnych w ostatnich latach, w tym także jednostek antyterrorystycznych, nie można uznać w tym zakresie mijającego roku za zupełny sukces. Nowe umundurowanie, wyposażenie, pojazdy są bowiem tylko częścią równania opisującego skuteczność pracy policji. W mijającym roku, nie doszło bowiem do zmian w zakresie ram prawnych i organizacyjnych dotyczących pracy policji – zwłaszcza w zakresie ściśle związanym z walką z terrorystami.

Ustawa regulująca współpracę polskich i zagranicznych służb policyjnych i ratowniczych (w tym jednostek specjalnych operujących w ramach platformy ATLAS), która była by kluczowa w niektórych sytuacjach kryzysowych, wciąż jest na etapie projektów. Ustawa o użyciu środków przymusu bezpośredniego i broni palnej wciąż jest na etapie założeń, co gorsza budzących wątpliwości merytoryczne. Regulacje dotyczące reagowania kryzysowego i zwalczania terroryzmu pozostają rozproszone, niespójne, sprzyjające nieporozumieniom i stosowaniu nieadekwatnych do tego rodzaju zagrożeń, środków.

Niepokojący jest także problem jedynie częściowej modernizacji technicznej policji, przy pomijaniu ważnych problemów (jak choćby lotnictwa). Dalszy niepokój wzbudzają sygnały dotyczące problemów kadrowych, choćby podnoszone w omawianym na stronach Special-Ops piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącym problemów trapiących policyjne jednostki antyterrorystyczne.

W roku 2012 doszło do dwóch zatrzymań osób podejrzewanych o czyny związane z terroryzmem. Artur Ł. zatrzymany na początku czerwca, jest podejrzewany o propagowanie terroryzmu islamskich fundamentalistów oraz rozpowszechniania treści mogących ułatwić dokonanie zamachu terrorystycznego. Nie można wykluczyć, że był on osobą zradykalizowaną w wystarczającym stopniu aby dokonać zamachu. Ostatecznym rozstrzygnięciem w tej sprawie będzie prawomocny wyrok sądu.

Na rozstrzygnięcie procesowe oczekuje też sprawa zatrzymanego w listopadzie Brunona K. Jest on podejrzewany o znacznie poważniejsze czyny, w tym przygotowywanie zamachu na budynek parlamentu. Opierając się na ujawnionych dotąd informacjach, sprawa ta jest znacznie poważniejsza zarówno w sensie umiejętności i wiedzy podejrzanego, jak również jego motywacji, ściśle związanej ze zjawiskami zachodzącymi w polskim społeczeństwie i na polskiej scenie politycznej. Przypadek ten, podobnie jak inne, zachodzące zarówno w latach wcześniejszych, jak również w roku 2012 akty przemocy lub nawoływania do nich muszą budzić zaniepokojenie.

Faktem jest, że jak dotąd udało się uniknąć zamachów czy zagrożenia nimi w skali porównywalnej z państwami Europy Zachodniej. Jeśli wspomniane wyżej sprawy podejrzanych osób zakończą się wyrokami skazującymi, będzie można z całą pewnością uznać, że w ograniczeniu zagrożenia istotną rolę odegrała praca służb.

Zagrożenie jednak ma także wymiar szerszy, czego przykładem jest zamach do którego doszło latem w Bułgarii, wymierzony w obywateli Izraela, będący najprawdopodobniej pierwszy udanym zamachem islamskich fundamentalistów (być może wspieranych przez Iran) do jakiego doszło w państwach Europy Środkowo – Wschodniej.

W tym kontekście, pojawiające się w mediach i wypowiedziach polityków wzmianki dotyczące reform służb specjalnych, skłaniają do refleksji dotyczącej przyszłego stanu tych służb i ich efektywności. Przyszłe zagrożenia – o których będzie mowa w pierwszym wpisie po Nowym Roku – wymagać będą bowiem skutecznych narzędzi wywiadowczych i rozpoznawczych.

W odniesieniu do problemów bezpieczeństwa militarnego, można mówić o wyraźnym pozytywnym sygnale jakim jest brak ofiar śmiertelnych wśród polskich żołnierzy w Afganistanie i dużo mniej widoczny niż w przypadku innych kontyngentów problem ataków „green on blue”, które w ostatnich miesiącach stały się poważnym problemem dla misji ISAF. Żołnierze aktywnie brali udział także w operacji ochrony Euro 2012.

Siły Zbrojne zarazem, w dużym stopniu dotknął inny problem. Spory dotyczące przyszłości, zadań, wyposażenia Marynarki Wojennej, programów modernizacji technicznej, proporcji pomiędzy zadaniami ekspedycyjnymi a obronnymi, czy ostatnie doniesienia dotyczące zmian struktur wojsk inżynieryjnych, ilustrują ciągle trapiący wojsko od niemal początków transformacji problem związany z jego zadaniami w stale zmieniającym się środowisku bezpieczeństwa.

Rola współczesnej armii, i wyjaśnienie potrzeb zmian społeczeństwu (a więc podatnikom) , przyzwyczajonym do tradycyjnych, stereotypowych wizji i zadań wojska jest zadaniem od dawna zaniedbywanym, choć można odnotować, że promocja obronności – także przy pomocy mediów elektronicznych i społecznościowych – jest prowadzona przy użyciu coraz bardziej aktywnych i zróżnicowanych sposobów. Pozytywnym sygnałem są także wyroki skazujące, które zapadły wobec autorów internetowych wpisów, znieważających polskich żołnierzy.

W wymiarze globalnym, obserwowane są wciąż widoczne w latach poprzednich procesy, kształtujące środowisko bezpieczeństwa. Walka z terroryzmem islamskich fundamentalistów trwa w wielu regionach i państwach, od USA po Afganistan i od Niemiec po Nigerię. Wciąż nie uległa poprawie sytuacja w Ameryce Łacińskiej, zwłaszcza w Meksyku, gdzie trwa wielostronny konflikt na tle narkotykowym. Coraz większej uwagi mocarstw i organizacji międzynarodowych wymaga rozwój sytuacji w Azji i konflikty w Afryce.

Mimo wciąż trwających konfliktów zbrojnych oraz nie gasnących punktów zapalnych, większość z nich dotyczyła zagrożeń asymetrycznych oraz walk wewnątrzpaństwowych. Jedynie napięcia wokół Iranu, Korei Północnej oraz Syrii mogły przerodzić się w użycie siły pomiędzy państwami.

Wśród konfliktów zbrojnych oraz innych zagrożeń i zjawisk, stale uwidaczniały się problemy bezpieczeństwa morskiego. Wprowadzenie do służby w US Navy okrętu wsparcia operacji specjalnych i działań przeciwminowych, wzrost znaczenia szlaków żeglugowych w Arktyce (uboczny skutek zmian klimatycznych), poważne zagrożenia związane z atakami piratów, przemytem narkotyków drogą morską i innymi zagrożeniami, to tylko niektóre widoczne w roku 2012 symptomy znaczenia mórz i oceanów dla bezpieczeństwa państw i społeczeństw.

Mniej kojarzone z bezpieczeństwem, choć ważne zjawiska zachodziły w przestrzeni kosmicznej. Stany Zjednoczone swoją wysoką pozycję jako mocarstwa kosmicznego i naukowego potwierdziły spektakularnym sukcesem marsjańskiego łazika Curiosity oraz kolejnym lotem bezzałogowego samolotu kosmicznego X-37B. W ślad za USA podążają Chiny, realizujące swój program załogowych lotów orbitalnych. Coraz wyraźniejsza jest także działalność prywatnych firm kosmicznych, co może mieć w przyszłości długofalowe konsekwencje strategiczne.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!