Media a „tajne więzienie”

Sprawa „nadzwyczajnych transferów” i tajnych miejsc przetrzymywania terrorystów nie jest nowa. Mimo że w tym roku minie siedem lat od pierwszych publikacji prasowych, to jednak wciąż w tej sprawie jest więcej domysłów i hipotez, niż faktycznych dowodów. Faktem jest że taki system istnieje od roku 1995, kiedy na przekazywanie podejrzanych o terroryzm do państw trzecich (początkowo Egiptu). Faktem jest że w ramach tego systemu stosowano „rozszerzone techniki przesłuchań”. Faktem jest że samoloty służb amerykańskich lądowały w Polsce. I to jest zasadniczo, cały zbiór faktów.

Cała reszta, to są niestety domysły i przypuszczenia, przynajmniej w sferze faktów znanych opinii publicznej. Relacje osób które przez służby amerykańskie były przetrzymywane, są tylko jednym z dowodów, w dodatku o wątpliwej wiarygodności – osoby te mają często powody aby kłamać, gdyż są w większości sprawcami zamachów terrorystycznych lub udzielały pomocy w ich przygotowaniu. W ich interesie jest więc zaprezentować się jako ofiary tortur, także wobec współsprawców. Należy przy tym pamiętać, że znane instrukcje dla terrorystów Al-Kaidy zalecały właśnie takie postępowanie w razie schwytania i postawienia przed sądem.

Dysponentami większej wiedzy są osoby zaangażowane bezpośrednio lub pośrednio w operacje przeciw terrorystom. Jednak funkcjonariusze służb specjalnych zobligowani są do przestrzegania tajemnicy, a publiczne dyskusje, mogłyby być może obalić niektóre z domysłów – ale czy nie za cenę ujawnienia faktów dotyczących realnie prowadzonych działań? Także prowadzący sprawę prokuratorzy nie mogą dowolnie informować mediów – a przytłaczająca większość informacji jakie się pojawiają to niestety nieoficjalne przecieki z tajnego śledztwa, co już samo w sobie musi budzić niepokój.

Co więcej, należy pamiętać o szczególnej pozycji jaką ma posiadacz tajnej informacji w stosunku do dziennikarza. On ma nad nim przewagę wiedzy, a wobec rygorów tajemnicy – możliwości weryfikacji tych informacji mogą być ograniczone, zwłaszcza że pozyskanie dwóch lub więcej niezależnych źródeł może być niezwykle trudne tam, gdzie informacje są rozdzielane na zasadzie „need - to - know”, a więc pojawia się pytanie o faktyczną niezależność źródeł. Nie ma powodu aby przesądzać ostatecznie, że w tej sprawie dziennikarze są poddawani dezinformacji – ale pozostaje mieć nadzieję, że autorzy tych materiałów uczynili wszystko co możliwe aby dezinformację wykluczyć.

Niestety, w tej sprawie zamiast faktów, dominują interpretacje. Ich tok jest przewidywalny i niemal z góry wiadomo kto z polityków lub publicystów w tej sprawie ma do powiedzenia – podobnie jak w każdej głośnej, czy kontrowersyjnej sprawie, jak katastrofa smoleńska czy stan wojenny.

Co bardziej smutne, sceptycznie wypada podejść do samego faktu postawienia zarzutów, i pozostaje czekać na rozstrzygnięcie sądowe. Trudno bowiem z góry przesądzać o prawdziwości doniesień w świetle postępowania karnego, które rządzi się swoimi specyficznymi prawami – a zwłaszcza zasadą domniemania niewinności.

Najważniejszym dylematem, jaki wiąże się z tą sprawą, jest sposób informowania o niej. Doniesienia lub opinie, w których przyjmuje się istnienie ośrodka CIA za pewnik, i uważa się go za salę tortur, co jak dotąd nie jest potwierdzone, w odniesieniu do bezpieczeństwa państwa są niestety, szkodliwe. Zrozumiałe jest prawo obywatela do informacji. Zrozumiałe jest, że urzędnicy państwowi muszą przestrzegać prawa. Ale państwo jest także odpowiedzialne za bezpieczeństwo swoich obywateli, a konsekwencją tego są pewne ograniczenia, także w dostępie do informacji.

Niepokojące byłoby gdyby okazało się że faktycznie jakiś teren w Polsce został wyłączony spod kontroli polskich organów państwowych, gdyż nawet najlepszemu sojusznikowi nie można ufać bezgranicznie. Jest jednak w polityce takie pojęcie jak racja stanu. Skoro demokratycznie wybrane władze, uznały że dla powstrzymania zagrożenia niezbędna jest bliska współpraca z sojusznikiem – to pozostaje mieć nadzieję że okazała się dla Polski korzystna. Jeśli zaszła konieczność jej weryfikacji, w tym oceny jej zakresu i celowości – czy koniecznie musiała ona przybrać postać śledztwa i procesu karnego? Jak dotąd jedynie w Polsce doszło do postawienia zarzutów w tej lub zbliżonej sprawie – i pojawia się pytanie czy bardziej istotne jest zamknięcie tej sprawy w procesie sądowym, czy też długofalowe korzyści i wiarygodność sojusznicza. Niestety, jako państwo w ostatnich latach mamy tendencję do zamykania problemu właśnie procesem sądowym a nie możliwie obiektywną analizą przyczyn i skutków.

Dzięki współpracy z partnerami zagranicznymi zbudowano w Polsce jednostkę specjalną o światowym poziomie, jaką jest GROM. Czy gdyby media ujawniły jej istnienie i zakres współpracy w takim zakresie jak nagłaśnia się obecnie sprawę współpracy wywiadowczej – czy GROM dziś byłby na takim poziomie? Prawdopodobnie nie. Dlatego w sprawach związanych bezpośrednio z bezpieczeństwem państwa, także przy omawianiu ich na forum publicznym, należy niezwykle ostrożnie ważyć korzyści i straty.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!