Australijskie SPECIAL OPS pod lupą

Dzień, w którym w Australii zawrzało

Wszystko zaczęło się 19 listopada 2020 roku, gdy upubliczniono raport Generalnego Inspektoratu Australijskich Sił Zbrojnych (IGADF), dotyczący zbrodni wojennych popełnionych przez australijskie siły specjalne stacjonujące w Afganistanie w latach 2006–2015 [tzw. Raport Breretona]. I choć wiele fragmentów z ponad 450-stronicowego raportu zostało utajnionych ze względów bezpieczeństwa, ochrony prywatności i innych wymogów prawnych (w tym zabezpieczenia prawidłowego toku ewentualnych postępowań karnych) czy też zbyt drastycznych opisów zdarzeń, jego przekaz nie budzi wątpliwości: wszechobecna wśród australijskich sił specjalnych kultura przemocy, niewłaściwe traktowanie osób zatrzymanych (będących co do zasady jeńcami wojennymi), w tym umyślne pozbawianie ich życia z zimną krwią oraz zmowa milczenia „tuszująca” dokonane egzekucje.

Postępowanie wyjaśniające w sprawie pogłosek na temat zbrodni wojennych

Powołanie komisji, która sporządziła raport, było reakcją na wynik pracy wojskowej socjolożki, Samanthy Crompvoets, zajmującej się badaniem kultury sił specjalnych, która dotarła do pierwszych niepokojących informacji dotyczących umyślnych przypadków pozbawienia życia osób cywilnych w Afganistanie w ramach swoistego chrztu bojowego. Pogłoski nt. rzekomych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych popełnionych przez Grupę do Zadań Specjalnych (SOTG) doprowadziły do szeroko zakrojonego postępowania wyjaśniającego, które powierzono gen. bryg. Paulowi Breretonowi. Szczegółowe śledztwo trwało 4,5 roku, w czasie którego przesłuchano 423 świadków, przeanalizowano ponad 20 tys. dokumentów i ponad 25 tys. zdjęć. Nie ukrywano, że spodziewano się wykazania ponad wszelką wątpliwość, że pogłoski na temat rzekomych zbrodni wojennych są całkowicie bezpodstawne. Tymczasem dokonane ustalenia przytłoczyły sam zespół dochodzeniowy.

Treść raportu

Ostatecznie w raporcie przedstawiono 55 przypadków naruszenia prawa międzynarodowego, w tym 39 przypadków bezprawnego pozbawienia życia w 23 incydentach z udziałem 19 żołnierzy wraz z późniejszymi działaniami mającymi na celu ich zatuszowanie. W sumie ujawniono nazwiska 25 byłych i obecnych członków personelu australijskich sił specjalnych zamieszanych w opisane wydarzenia lub biorących udział w tuszowaniu popełnionych nadużyć. Ogólny przekaz raportu uznano za „straszliwy” i „wstydliwy”, a przedstawione w nim fakty za stanowiące dowód hańby i sprzeniewierzenia się profesjonalnym standardom ADF (Australian Defence Force). W świetle ustaleń raportu Breretona należący do australijskich sił specjalnych są podejrzani o popełnienie w latach 2006–2015 w Afganistanie 39 zabójstw.

Pomimo opisanych przypadków brutalnej przemocy w stosunku do osób zatrzymanych, w tym czynów mieszczących się w ramach zakazanego przez prawo międzynarodowe nieludzkiego traktowania i tortur, to przypadki bezprawnego pozbawienia życia Afgańczyków niebiorących czynnego udziału w walkach zbrojnych zelektryzowały opinię publiczną. Szczególną uwagę przykuła praktyka zwana „blooding”, polegająca na odnotowaniu na koncie przez nowo przybyłego na ziemię afgańską żołnierza „pierwszej krwi”.

Z przesłuchań świadków wynika, że „nowi” żołnierze byli zmuszani przez dowódcę patrolu do zastrzelenia więźnia w ramach swoistego „chrztu bojowego” i „zaliczenia” pierwszego śmiertelnego strzału. Towarzyszyła temu praktyka „throwdowns”, tzn. przy ciele pozostawiano broń i sprzęt celem wykazania, że osoba brała czynny udział w walkach i w związku z powyższym stanowiła legalny cel ataku. Zeznania świadków potwierdziły zwyczaj posiadania przez oddziały na stanie broni i wyposażenia nienależącego do ADF celem podrzucenia go zabitym niekombatantom dla uzasadnienia legalności użycia względem nich siły śmiercionośnej. Dodatkowo, ustalano spójną i przekonywującą wersję wydarzeń, która była zamieszczana w raportach operacyjnych i miała gwarantować uniknięcie szczegółowego postępowania wyjaśniającego.

Nie mówimy zatem o przypadkach nieumyślnego spowodowania śmierci na skutek zgodnego z prawem ataku, gdzie osoby cywilne poniosły śmierć (tzw. collateral damages) czy nawet przypadkach śmierci będących skutkiem przekroczenia granic Rules of Engagements, zaniedbania środków ostrożności, błędnej identyfikacji i kwalifikacji osoby/obiektu jako legalnego celu ataku, zastosowania siły o nadmiernej sile rażenia czy wręcz niemożliwego do przewidzenia zbiegu okoliczności.

Żaden z opisanych przypadków nie dotyczy zdarzeń będących skutkiem decyzji i działań podejmowanych pod wpływem stresu i pod presją czasu w ogniu działań wojennych, decyzji, które mogły okazać się później pochopnymi, wadliwymi czy po prostu niefortunnymi w skutkach. Bo te przypadki, choć też mogą budzić wiele wątpliwości, to w opinii publicznej byłyby zrozumiałe, a przynajmniej niegorszące.

Czytaj też: Komandosi z Antypodów >>>

Raport Breretona mówi jednak o umyślnych przypadkach zabijania nieuzbrojonych Afgańczyków przez członków najbardziej elitarnej w Australii jednostki wojskowej i to w przypadkach niezwiązanych z bezpośrednimi walkami. Większość ofiar stanowiły osoby pojmane (jeńcy wojenni), kilku zaś było osobami cywilnymi, które nigdy nie były zaangażowane w działania zbrojne. Opisane przypadki dotyczą m.in. 14-letnich chłopców zatrzymanych przez SAS i uznanych za potencjalnie sympatyzujących z talibami, którym poderżnięto gardło, a związane ciała wrzucono do rzeki; starszego mężczyzny poszczutego psem i następnie zastrzelonego; osoby skopanej na śmierć czy farmera zabitego w szczerym polu.

Zeznania świadków – żołnierzy, opowiadających o kolegach z oddziału zabijających afgańskich cywili „dla sportu” w przeświadczeniu o swojej bezkarności i żądaniu od młodszych żołnierzy zabicia z zimną krwią osoby zatrzymanej w ramach praktyki „blooding” wstrząsnęły nie tylko Australią, ale i światową opinią publiczną.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!