Zamach w Fort Hood

Special Reaction Team żandarmerii wojskowej przybyły na miejsce zdarzenia. Według dostępnych informacji, sprawcę obezwładnili pierwsi przybyli funkcjonariusze cywilnej policji, jednak grupy specjalne prawdopodobnie przeczesywały teren bazy i pozostawały w gotowości na wypadek, gdyby sprawca nie działał sam. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z prawem USA na wypadek poważnej sytuacji w bazach wojskowych i innych instalacjach federalnych, można użyć zarówno sił policyjnych, jak i wojskowych sił specjalnych.

Zamachu na sztab 101. Dywizji Powietrznoszturmowej w 2003 r. w Kuwejcie, tuż przed rozpoczęciem operacji „Iraqi Freedom”, dokonał żołnierz tej dywizji (również muzułmanin). Podobne sytuacje, choć bez tła politycznego, zdarzały się także w Polsce. W 1990 roku chory psychicznie podchorąży zegrzyńskiej szkoły oficerskiej zamordował podczas pełnienia warty czterech żołnierzy. W 2007 r. strażnik więzienny w Sieradzu otworzył ogień z wieżyczki wartowniczej, zabijając trzech policjantów.

Ponieważ od listopada minęło już trochę czasu, wskazane jest krótkie podsumowanie wydarzeń. 5 listopada 2009 r., wojskowy psychiatra, major Nidal Malik Hassan, otworzył ogień do żołnierzy i osób cywilnych znajdujących się w centrum medycznym, służącym żołnierzom wyjeżdżającym i powracającym z misji zagranicznych (które było jego miejscem pracy). Używając broni krótkiej – posiadał przy sobie, według informacji mediów, pistolet FN Five-Seven kalibru 5,7 mm i rewolwer na nabój .357 Magnum, zabił trzynaście osób, a dalszych trzydzieści ranił, zanim nie został ciężko ranny od strzałów przybyłych na miejsce funkcjonariuszy cywilnej służby policyjnej.

Doniesienia medialne sugerują, że sprawca mógł działać zarówno z pobudek osobistych (frustracja w miejscu pracy, wyalienowanie, chęć uniknięcia wyjazdu do Afganistanu), jak i religijnych, o czym mogą świadczyć niektóre prezentowane przez Hassana poglądy i wypowiedzi na tematy polityczne i religijne. Do tych doniesień należy jednak podchodzić ze sporą dozą ostrożności. Być może proces sądowy pozwoli na weryfikację motywów kierujących zamachowcem.

Pomimo informacji o kontaktach sprawcy z radykalnym imamem jednego z meczetów w okolicach Waszyngtonu, wątpliwym wydaje się, aby był on członkiem jakiejś siatki terrorystycznej. Będąc wysokim rangą ofi cerem, w dodatku lekarzem – psychiatrą, Hassan byłby dużo bardziej użyteczny dla zorganizowanej grupy w innym charakterze. Jego pozycja dawała mu bowiem dostęp do licznych danych, w tym medycznych i personalnych. Mógł też wyszukiwać potencjalnych sympatyków i członków grupy wśród żołnierzy, z którymi, z racji obowiązków zawodowych, często się stykał. Perspektywa wyjazdu na misję otwierałaby dalsze perspektywy dla takiej działalności. Gdyby faktycznie należał do większej siatki, mógłby wspomagać przygotowanie do takiego zamachu, ale niemal na pewno nie zostałby dopuszczony do aktywnego w nim udziału.

Ewentualność politycznej motywacji tego czynu można rozpatrywać w kontekście różnych koncepcji dotyczących współczesnego terroryzmu, zwłaszcza tzw. „terroryzmu sieciowego” i „oporu bez lidera” (leaderless resistance). Taki model opisuje działania luźno powiązanych małych grup lub pojedycznych osób, kierujących się ogólną ideologią, ale niezwiązanych ze sobą typowymi więziami organizacyjnymi. Osoby te podejmują działania z własnej inicjatywy i za pomocą dostępnych im środków.

Czy tragedię z Teksasu można tak interpretować? Pewne elementy wskazują, że jest to możliwe. Występuje tutaj samotny terrorysta, który zapewne nie był ani kierowany, ani inspirowany przez inne osoby. Do przeprowadzenia zamachu wykorzystał on łatwo dostępne mu narzędzia. Zdołał zadać armii amerykańskiej znaczne jak na obecne czasy straty. Niewątpliwie uzyskał szokujący efekt psychologiczny. Trudno ocenić długofalowe skutki tego czynu, ale nie można wykluczyć, że mogą one okazać się istotne dla sił zbrojnych i społeczeństwa USA w dłuższej perspektywie Działając samotnie, miał możliwość uniknięcia wykrycia jego zamiarów przez służby kontrwywiadowcze. Jeśli dostępne informacje są wiarygodne, był on przedmiotem zainteresowania tych służb – jednak uznano, że nie ma podstaw do podjęcia dalszych kroków przeciwko niemu. Trudno powiedzieć, nie znając faktów, czy działania były prowadzone właściwie. Nie można zapominać, że nawet radykalne opinie czy korespondowanie z osobą oskarżaną o propagowanie terroryzmu w świetle amerykańskiego prawa, bardzo silnie chroniącego wolność słowa i wyznania, mogły okazać się niewystarczające do podjęcia zgodnych z prawem czynności śledczych czy administracyjnych. Być może obawiano się także oskarżeń o dyskryminację i rasizm. Jest to jeden z najpoważniejszych dylematów w zwalczaniu terrorystów, po raz kolejny dający o sobie znać.

Również inne metody oddziaływania na grupy terrorystyczne mają tu ograniczone zastosowanie. W modelu „oporu bez wodza” nie ma dużych możliwości skutecznego oddziaływania na ośrodek decyzyjny, obecność takowego jest bowiem wymagana, poza rozpoczęciem kampanii terrorystycznej. Powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami „sieci” to w tym przypadku głównie przepływ luźnych idei i inspiracji. Przerwanie takich więzi oznacza de facto wprowadzenie powszechnej cenzury. Trudno założyć, aby w warunkach demokratycznego społeczeństwa istniała taka możliwość. Z kolei mnogość środków technicznych, jakie mogą być i są używane do propagowania terroryzmu, czyni trudnym wykrywanie i monitorowanie takich powiązań.

Problematyczna jest także kontrola dostępu do środków mogących posłużyć do przeprowadzenia zamachów. W Fort Hood użyto prawdopodobnie legalnie nabytej broni palnej. Mimo pojawiających się ze strony lewicowych mediów i organizacji dążeń do zaostrzenia amerykańskiego prawa w tym zakresie, trudno sądzić, aby takie zmiany miały faktycznie ograniczyć zagrożenie takimi czynami. Zawsze pozostaje bowiem czarny rynek, jak również inne możliwości dokonania ataku. Zbudowanie samodziałowej broni palnej, a zwłaszcza improwizowanych ładunków wybuchowych, nie jest niewykonalne, a surowce są względnie łatwo dostępne.

Biorąc pod uwagę fakt, że nie zawsze istnieje możliwość wykrycia i zapobieżenia zawczasu takim czynom, dla służb ochrony oznacza to konieczność poradzenia sobie z sytuacją, w której należy uwzględnić możliwe zagrożenia, jednocześnie unikając tworzenia atmosfery wzajemnej podejrzliwości lub oskarżeń o mobbing i dyskryminację.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!