Iveco LMV w jednostkach specjalnych

Wśród europejskich „komandosów” najpopularniejszym modelem pojazdów minoodpornych jest Iveco M65E19WM (LMV), którego bojowo w Afganistanie używali lub używają m.in. włoskie, norweskie oraz czeskie oddziały specjalne. Wozy te często są poddawane pewnym modyfi kacjom, wzbogacane jest ich wyposażenie, głównie w środki łączności. Wszystkie te działania mają na celu przystosowanie tych samochodów do działań specjalnych.

KONSTRUKCJA LMV

Geneza powstania Iveco LMV sięga lat 90. ubiegłego wieku i toczących się wtedy konfliktów na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. Wzrost różnego rodzaju zagrożeń, w tym związanych z zasadzkami, minami, w połączeniu z brakiem odpowiedniej ochrony dla poruszających się nieopancerzonymi samochodami terenowymi żołnierzy, skłonił włoskich inżynierów do stworzenia nowego, opancerzonego pojazdu. Założono, że przyszły LMV ma, przy zachowaniu wysokich parametrów trakcyjnych, niewielkich rozmiarów oraz niedużej masy (pozwalających na jego transport na pokładzie C-130), zapewnić jak największą ochronę jadącym nim żołnierzom. W praktyce oznaczało to powstanie zupełnie nowej konstrukcji, zarówno w zakresie podwozia, jak i kabiny-cytadeli, wraz z elementami chroniącymi przed skutkami wybuchów min.

Kabina załogi, posiadająca czworo drzwi oraz pięć miejsc siedzących w środku, została zaprojektowana jako oddzielny zespół, składający się z integralnej klatki rurowej połączonej ze stalową strukturą nośną kabiny. Elementy te stanowią szkielet, do którego mocowane są zewnętrzne panele poszycia, okna i dach. W zależności od potrzeb, kabina może być nieopancerzona lub opancerzona, gdyż zewnętrzne osłony balistyczne można demontować. Dodatkową osłonę przeciwminową stanowi przymocowany w czterech punktach do ramy (nie do kabiny-cytadeli), deflektor w kształcie spłaszczonej litery V, wykonany z jednego arkusza blachy pancernej. Także w nadkolach kół przednich oraz tylnych zostały zamontowane dodatkowe elementy chroniące załogę w środku cytadeli.

Obecnie opancerzenie kabiny oraz szyby kuloodporne zapewniają ochronę balistyczną na poziomie 3., według STANAG 4569 (7,62 mm × 54R B32 API i 7,62 mm × 51 AP) oraz przeciwminową na poziomie 3a wg STANAG 4569 (ekwiwalent 8 kg TNT pod kołem), we wcześniejszych wersjach (do połowy 2008 r.) były to odpowiednio poziomy 3 oraz 2a.

W pojeździe zamontowanych jest pięć specjalnych, indywidualnych foteli ze zintegrowanymi 5-punktowymi pasami, które podwieszono do wewnętrznej klatki. Tylne siedziska można złożyć, podnosząc je do góry, pod środkowym znajduje się wysuwany podest dla strzelca.

Z przodu, przed kabiną, znajduje się nieopancerzona komora silnika, przykryta maską wykonaną z laminatu. Z tyłu za kabiną umieszczono oddzielny, również nieopancerzony przedział bagażowy o kształcie prostopadłościanu, na którego bocznych ścianach zamontowano otwierane do góry pokrywy. Dach pojazdu standardowo wyposażony jest w duży okrągły właz z obrotnicą, zakrywany otwieraną do tyłu pokrywą. Na obrotnicy można zamontować różnego rodzaju broń, od km 5,56 mm do wkm 12,7 mm.

Do napędu LMV-a zastosowano turbodoładowany, z intercoolerem, 4-cylindrowy, 16-zaworowy, rzędowy silnik wysokoprężny IVECO F1 C o pojemności skokowej 2998 cm³, o mocy 140 kW (190 KM) oraz momencie obrotowym 456 Nm. Jest on skojarzony z automatyczną, 6-biegową skrzynią przekładniową ZF model 6HP260. Stały napęd na cztery koła realizowany jest przez skrzynię rozdzielczo-redukcyjną, która została zintegrowana z tylnym mostem. Załączanie obu biegów reduktora, blokad dyferencjałów w mostach oraz centralnego mechanizmu różnicowego odbywa się elektropneumatycznie. Podobnie jak w Humvee czy Unimogu/Dingo, w piastach kół zainstalowano zwolnice. Układ napędowy LMV pozwala, przy masie całkowitej 7100 kg, osiągać prędkość maksymalną 115 km/h.

Niezależne zawieszenie wszystkich kół składa się z podwójnych wahaczy poprzecznych oraz sprężyn śrubowych i zamontowanych współosiowo z nimi amortyzatorów teleskopowych.

W hydropneumatycznym układzie hamulcowym zastosowano cztery wentylowane tarcze hamulcowe zamontowane przy obudowach mechanizmów różnicowych mostów. Skutkuje to zarówno zmniejszeniem mas nieresorowanych, jak i ograniczeniem liczby odłamków powstałych w wyniku eksplozji miny pod kołem pojazdu. Układ ABS można deaktywować podczas jazdy w terenie. Mechaniczny hamulec postojowy działa na tylne koła. Z przodu ramy pojazdu zamocowano dwa zaczepy do holowania, a z tyłu hak pozwalający na ciągnięcie przyczepy o masie całkowitej do 4200 kg. Istnieje również możliwość zamontowania, w specjalnej dodatkowej ramie rurowej, elektrycznej wyciągarki fi rmy Ramsey (o uciągu 5400 kg i długości liny 30 m), którą dzięki zastosowanym szybkozłączkom można łatwo przenieść z przodu na tył pojazdu.

Na jednoczęściowych felgach z tzw. beadlockami montowane są bezdętkowe opony Michelin XML o rozmiarze 325/85R16. Koła wyposażone są we wkładki typu run-flat firmy Hutchinson oraz centralny układ pompowania (CTIS) z czterema poziomami ciśnienia, które można załączać w trakcie jazdy.

Standardowo LMV może pokonywać przeszkody wodne o głębokości 850 mm, a po przygotowaniu (montaż snorkela) – do 1500 mm, w tym wzniesienia o nachyleniu do 60% oraz przeszkody poprzeczne o nachyleniu 30%. Jest również przystosowany do działania w różnych strefach klimatycznych w przedziale temperatur od –32 do +49ºC. W związku z tym Iveco LMV wyposażony jest w układ klimatyzacji i ogrzewania wnętrza kabiny, wspomagany dodatkowym podgrzewaczem silnika, oraz ogrzewane: lusterka, przednią szybę oraz przednie boczne okna.

130-litrowy zbiornik paliwa zapewnia zasięg ok. 850 km (przy 70 km/h). Został on zamontowany w tylnej części ramy za osią, pod modułem bagażnika.

Iveco LMV posiada obecnie wersje o dwóch rozstawach osi. Wariant podstawowy ma rozstaw wynoszący 3230 mm, zaś w wersji podwozia z krótką kabiną, przeznaczonego pod zabudowy specjalistyczne, np. ambulans – 3530 mm. Rozstaw kół to 1710 mm, a maksymalna szerokość pojazdu – 2200 mm. Maksymalna ładowność samochodu bez opancerzenia wynosi 2300 kg, zaś opancerzonego – ok. 1200 kg.

Pojazd może być transportowany na pokładzie samolotów transportowych C-130 i C-160 (dwie sztuki), C-27J (jeden) oraz na podwieszeniu zewnętrznym pod śmigłowcem CH-47, może być także desantowany na platformie ładunkowej.

W sumie do końca 2009 roku ponad 2500 Iveco LMV zostało nabytych przez siły zbrojne dziewięciu państw. Część z tych pojazdów trafi ła do jednostek specjalnych: włoskich, czeskich oraz norweskich.

COL MOSCHIN

W armii włoskiej Iveco LMV M65E19WM (VTLM – Veicolo Tattico Leggero Multiruolo) „Lince” trafiły m.in. do jednostki specjalnej: 9° REGGIMENTO D’ ASSALTO INCURSORI PARACADUTISTI „COL MOSCHIN” (nazwa szczytu), a wraz z jej żołnierzami także do Afganistanu, gdzie zastąpiły Land Rovery Defender 90 oraz Iveco M40.13WM. Pułk szturmowo-desantowy „Col Moschin”, będący formalnie częścią brygady powietrzno-desantowej Folgore, to jedyna jednostka specjalna sił lądowych i podlega utworzonemu w 2004 roku dowództwu sił specjalnych – COFS (Comando Forze Speciali Interarma). Jednostka ta jest włoskim odpowiednikiem brytyjskiego SAS-u, zarówno pod względem zadań, jak i wyszkolenia.

Używane w Afganistanie przez włoskich komandosów Iveco LMV były uzbrojone w: km MG3 7,62 mm, wkm Browning M2 12,7 mm lub granatnik automatyczny Mk19 40 mm zamontowane na obrotnicy. Na dostępnej w Internecie dokumentacji fotograficznej można zauważyć, że niektóre pojazdy należące do Col Moschin posiadają częściowe opancerzenie stanowiska strzelca w postaci tarczy ochronnej lub osłon boków oraz tyłu. Włoscy komandosi swoje „Lince” wyposażyli w różnego rodzaju przydatne dodatki, jak kosz na skrzynki z amunicją do głównego uzbrojenia przymocowany do obrotnicy, kosze na kanistry i inne wyposażenie przyczepione do ścian bagażnika, przedłużone aż do krawędzi dachu wydechy (zapobiega to zdławieniu silnika podczas pokonywania głębokiego brodu). Ciekawym elementem „dodatkowym” są też parciane pasy przczepione do górnych oraz bocznych ramek szyb w drzwiach, służące zapewne za uchwyty  dla żołnierzy stojących na stopniach pojazdu podczas jazdy. Jest to pomocne rozwiązanie, gdy trzeba szybko odjechać, ewakuować ludzi, a nie ma możliwości lub czasu na zajęcie miejsc w środku wozu.

Wiele LMV miało też „wrzucone” na dach bagażnika koła zapasowe, które są dostarczane z pojazdem, jednak w wersji opancerzonej nie ma dla nich żadnego mocowania. Afgańskie warunki terenowe, a przede wszystkim skaliste podłoże, powoduje szybkie zużycie opon i ich częste uszkodzenia (przebicia, rozerwania), stąd konieczność posiadania, mimo wkładek runflat i systemu centralnego pompowania, zapasowego koła.

W samochody Iveco LMV/VTML wyposażone są również inne jednostki elitarne włoskich sił zbrojnych, które operują w Afganistanie, jak 4º Reggimento Alpini Paracadutisti Monte Cervino czy COM.SUB.IN.

Większych modyfikacji w swoich LMV dokonali czescy komandosi z jednostki SOG „Omega”, którzy działali w prowincji Helmand od 2007 r.

CZESKIE IVECO LMV

W początkowym okresie działań w Afganistanie, Czesi, podobnie jak Włosi, wykorzystywali przede wszystkim nieopancerzone pojazdy terenowe – uzbrojone Toyoty Hilux. Jednak rosnące zagrożenie dla żołnierzy poruszających się pieszo i w samochodach w postaci różnego rodzaju min pułapek, ładunków EFP oraz ataków za pomocą RPG, skłoniło Czechów do poszukiwania rozwiązań zapewniających lepszą ochronę. Jednym z takich elementów tzw. „force protection” są opancerzone, minoodporne pojazdy różnych kategorii od kilku do kilkudziesięciu ton. Ze względu na charakter działań jednostki specjalne czeskiej żandarmerii wojskowej (VP) SOG „Omega” najlepszym rozwiązaniem okazało się Iveco LMV, oferujące wystarczający poziom ochrony przy zachowaniu rozsądnych rozmiarów i masy.

Pierwsze 4 sztuki Iveco LMV trafiły do czeskich komandosów w kwietniu 2008 r. W sumie pomiędzy 2007 a 2009 r. Czeskie Siły Zbrojne zamówiły i odebrały 24 Iveco LMV w wersjach ze stanowiskiem Kongsberga i bez. Większość pojazdów została skierowana do Afganistanu, gdzie 3 pojazdy padły „ofiarami” ataków wykonanych za pomocą IED, na szczęście bez strat wśród żołnierzy znajdujących się w samochodach. W grudniu 2009 r. Czesi wraz ze Słowakami podpisali kontrakt na kolejne LMV w liczbie: Czechy – 90 szt., Słowacja – 10 szt.

Do jednostki SOG „Omega” trafiły dwa samochody LMV uzbrojone  w zdalnie sterowane stanowiska Kongsberg Protector M151 (z wkmM2 12,7 mm) oraz dwa posiadające obrotnicę, na której zamontowany był również wkm M2 12,7 mm. To właśnie w drugim z wymienionych typie włoskiego pojazdu Czesi dokonali największych zmian, gdyż nie tylko zamontowali na obrotnicy osłony balistyczne, ale również wprowadzili drugie, tylne stanowisko strzelca – w bagażniku. Ono również zostało opancerzone, a siedzący tam żołnierz może mieć do dyspozycji od jednego (umieszczonego centralnie) do dwóch (umieszczonych na rogach) ruchomych uchwytów na broń, na których można zamontować km PKT 7,62 mm lub granatnik automatyczny AGS-17 30 mm.

Na wszystkich pojazdach znalazły się rozbudowane systemy łączności oraz zagłuszarki, pod których anteny przygotowano dodatkowe miejsce w postaci pułki przyspawanej do przedniej osłony rurowej (tzw. bullbar). Na dostępnych zdjęciach widać, że wszystkie LMV posiadają wyprowadzone na zewnątrz z komory silnika kable wysokiego napięcia zakończone szybkim złączem. Jest to standardowy natowski kabel startowy służący do awaryjnego rozruchu pojazdu z zewnętrznego źródła zasilania (np. drugi samochód). Może być też wykorzystany, w przypadku uszkodzenia alternatora czy wyczerpania akumulatorów, do zasilania zamontowanych w wozie odbiorników prądu, jak np. stanowisko Protector.

Ze względu na ograniczoną ilość miejsca w kabinie oraz bagażniku, Czesi, podobnie jak Włosi, zamontowali na swoich LMV kosze na dodatkowe wyposażenie, wodę, żywność itp. Na niektórych pojazdach z tyłu na specjalnym stelażu można umieścić wielki kosz, taki sam jak na Land Roverach 601. Grupy Sił Specjalnych.

Modyfikacje wykonane przez żołnierzy z SOG „Omega” są najbardziej zaawansowane i przemyślane, dzięki czemu zwiększono przydatność Iveco LMV do działań, jakie z reguły realizują jednostki specjalne. Czesi nie zdecydowali się na wyposażenie wszystkich pojazdów w zdalnie sterowane stanowiska strzeleckie (w obecnej kupowanej przez Czechy i Słowację partii LMV wszystkie wozy będą uzbrojone w zsmu), co nie może dziwić, biorąc pod uwagę ograniczenia, jakie narzuca takie uzbrojenie. Podobnie postępują Amerykanie z SOCOM-u, których wszystkie RG-33 są uzbrojone zdalnie sterowane moduły uzbrojenia M151 Protector RWS, „dokładając” na swoich MRAP-ach dodatkowe dwa tylne stanowiska km obsługiwane przez ludzi. „Otwarte” stanowiska dają możliwość nie tylko lepszej obserwacji, ale także użycia innego uzbrojenia niż zamontowane w uchwycie, np. granatnika, co na pewno jest ważne, szczególnie przy działaniach niewielkich oddziałów poruszających się pojazdami.

Po rozwiązaniu SOG, pojazdy Iveco LMV zostały przekazane do 601. Grupy Sił Specjalnych, gdzie uzupełniły używane dotychczas przez prostejowskich komandosów, minoodporne pojazdy Dingo 2 (które, na marginesie, nie sprawdziły się w roli pojazdu sił specjalnych w Afganistanie).

Należy sądzić, że tendencje do coraz szerszego używania pojazdów minoodpornych przez jednostki specjalne będą się utrzymywać dopóty, dopóki będą kontynuowane działania w Afganistanie. Na pewno jednak pojazdy takie jak LMV, a tym bardziej większe i cięższe, np. Bushmaster, RG-33, nie zastąpią całkowicie konstrukcji dedykowanych „specjalsom”. Z drugiej strony, efektem obecnych konfliktów będzie odejście od nieopancerzonych, „gołych” pojazdów, na rzecz choćby częściowo opancerzonych, jak np. Jackal czy Humvee SpecOps.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!