Ustawa antyterrorystyczna – nowe otwarcie?

Postulat regulacji całości mechanizmów działania państwa w zakresie zapobiegania i reagowania na zagrożenia o charakterze terrorystycznym jest wśród specjalistów zajmujących się tymi zagrożeniami podnoszony regularnie od ponad dekady. Faktem jest, że obecne przepisy są przede wszystkim rozproszone, od Kodeksu karnego, poprzez ustawy o stanach nadzwyczajnych (wojennym, wyjątkowym i klęski żywiołowej) , ustawę o zarządzaniu kryzysowym po ustawy dotyczące poszczególnych służb. Rozproszenie aktów prawnych oznacza także rozproszenie odpowiedzialności ale przede wszystkim znacząco utrudnia dostosowywanie istniejących przepisów do zmieniających się wyzwań.

Te problemy przenoszą się na całość systemu prawnego, gdyż akty prawne niższego rzędu powinny być spójne z ustawami. To z kolei może prowadzić do niekomfortowych sytuacji w których nierzadko ekwilibrystyczny i ryzykowny sposób należy niwelować wady i luki występujące na poziomie ustawowym. Podważa to także wiarygodność takich rozwiązań w razie realnej sytuacji kryzysowej – podczas dyskusji czy ćwiczeń nikomu nie grożą zarzuty za niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie uprawnień.

Wreszcie, mnogość przepisów wynika także z dużej liczby zaangażowanych w działania anty- oraz kontrterrorystyczne podmiotów (służb) , o zróżnicowanych możliwościach i uprawnieniach . Jest to potencjalnym źródłem konfliktów i problemów, mogących doprowadzić do nieefektywnego wykorzystania istniejących sił, w tym jednostek specjalnych.

Z tego powodu, potencjalna ustawa antyterrorystyczna, będąca aktem prawnym szczegółowo regulującym mechanizmy działania służb państwowych, zakres ich kompetencji oraz uprawnień w sytuacjach zagrożenia zamachem, mogłaby znacząco uporządkować istniejący system.W szczególności, niezwykle ważne jest - wielokrotnie już poruszane - uregulowanie zadań i procedur użycia wojskowych jednostek specjalnych do pomocy służbom policyjnym w sytuacjach zagrożenia oraz możliwość adekwatnego do potrzeb użycia przez żołnierzy i funkcjonariuszy jednostek kontrterrorystycznych użycia broni palnej i środków przymusu bezpośredniego w sposób adekwatny do sytuacji występujących w operacjach kontrterrorystycznych.

Nie da się jednak pominąć w tym momencie wspomnianych już wydarzeń i konfliktów na scenie politycznej. Można wręcz obawiać się, że ustawa antyterrorystyczna, jeśli zostałaby wprowadzona w życie, zostałaby zniesiona po zmianie rządu, zwłaszcza jeśli zawierałaby zapisy dotyczące możliwości ograniczenia swobody do komunikowania się, inwigilacji korespondencji (także elektronicznej) lub ingerujące w wolność zgromadzeń. Jeszcze gorszą sytuacją było by faktyczne wykorzystanie tych (hipotetycznych ) przepisów wobec osób uczestniczących np. w pokojowych protestach lub zgromadzeniach.

Pojawia się tutaj kolejny istotny , a wręcz najważniejszy problem. Oprócz regulacji prawnych, istotne dla funkcjonowania państwa są także zachowania osób odpowiedzialnych za jego funkcjonowanie, w tym zwłaszcza w służbach mundurowych. Sposób w jaki wykonywane są obowiązki i zadania ma tutaj nie mniejsze znaczenie niż zapisy aktów prawnych. Szczególnie istotny jest tu fakt, że urzędnicy, funkcjonariusze i żołnierze nie są częścią aparatu partyjnego, ale aparatu państwowego.

Ta sama zasada powinna przyświecać dyskusjom dotyczącym bezpieczeństwa państwa. W chwili obecnej, środowisko zainteresowane tą problematyką składa się nie tylko z funkcjonariuszy państwowych. To także naukowcy, w tym wielu zaangażowanych w badania nad terroryzmem i jego zwalczaniem od wielu lat, dziennikarze – także z prasy specjalistycznej – oraz działacze organizacji pozarządowych.

Łatwo jest, zwłaszcza obecnie, uciec w manichejski, czarno – biały obraz świata i sytuacji w Polsce. Należy jednak mieć na uwadze, że ministrowie i rządy się zmieniają, co w państwie demokratycznym jest naturalnym zjawiskiem, problemem jest (zwłaszcza w Polsce) styl zmiany osób na istotnych stanowiskach, który zbyt często jest mechanizmem generującym skrajne zachowania i postawy.
To samo dotyczy dyskusji o bezpieczeństwie.

Jeśli zapowiedzi dotyczące ustawy antyterrorystycznej przełożą się na konkretne założenia i projekty, należy mieć nadzieję, że zarówno przedstawiciele administracji państwowej, służb mundurowych i specjalnych, dziennikarze i naukowcy, oraz inni zainteresowani, będą starali się prowadzić dyskusje dotyczące tego projektu w sposób mający na celu zadbanie, w jak najszerszym tego słowa znaczeniu, o interes państwa. Taki okrągły stół w sprawie ustawy antyterrorystycznej może pomóc tak dopracować zapowiadany projekt w taki sposób, aby raz przyjęte akty prawne i potencjalnie podejmowane reformy pozwoliły uporządkować i umocnić system antyterrorystyczny w Polsce na wiele lat, bez nadmiernego uciekania w spór wyłącznie wynikający z sympatii i przekonań politycznych. Niestety, jak dotąd zbyt często ważne decyzje dotyczące bezpieczeństwa państwa , były podejmowane – w bliższej i dalszej przeszłości – bez takiej debaty.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!