Państwa w rozpadzie - Irak

Szereg czynników sprzyjał temu porównaniu, zwłaszcza długotrwała kampania przeciwpartyzancka, jakkolwiek w większości aspektów te dwa konflikty znacząco się różniły, i to nie tylko w wymiarze geograficznym. Zainteresowanie Irakiem, wraz z zakończeniem operacji amerykańskich w tym państwie, niemal wygasło i jedynie zdarzające się co jakiś czas zamachy – jak dzisiejsze, w których zginęło niemal sto osób, a trzysta zostało rannych – są okazją aby media wspomniały o tamtejszej sytuacji. Jednak jest pewne, wyraźne podobieństwo pomiędzy Irakiem i Wietnamem.

Zobacz także: Dzień Weterana a polskie społeczeństwo

Ocena tego drugiego konfliktu jest niejednoznaczna, tak jak niejednoznaczny był on sam. Faktem jest, że przez szereg lat Amerykanie odnieśli szereg taktycznych sukcesów, które przerodziły się w strategiczną klęskę, paradoksalnie, wychodząc z konfliktu w sposób, który mogli uznać za chwilowy sukces. Polityka wietnamizacji wojny, przyjęta przez administrację Nixona, pozwoliła wycofać siły lądowe z Wietnamu Południowego. Silne uderzenia lotnicze przeprowadzone w ramach obu faz operacji „Linebacker” pozwoliły na wynegocjowanie chwilowego porozumienia pokojowego. Jednak już w roku 1975 ofensywa wojsk północnowietnamskich rozbiła armię sajgońską a do rangi symbolu przeszła ewakuacja z dachów budynków i zrzucane z pokładów okrętów śmigłowce, którymi Wietnamczycy uciekali przed komunistami.

Zobacz także: Zamachy na Ukrainie a bezpieczeństwo Euro 2012

Irak, po okresie intensywnej kampanii przeciwpartyzanckiej w latach 2007-2008, prowadzonej według zmodyfikowanej taktyki i w zmienionych warunkach politycznych, stał się względnie spokojnym państwem, na tyle stabilnym, że możliwe stało się wycofanie amerykańskich sił bojowych. Z czasem wycofano także jednostki pełniące funkcje szkolne i doradcze. Gdyby negocjacje z rządem w Bagdadzie zakończyły się inaczej, Irak zapewne dołączyłby do listy państw w których umieszczone są stałe amerykańskie instalacje i bazy wojskowe. Odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa w państwie spoczęła niemal wyłącznie na władzach lokalnych. Irak znalazł się w roku 2011 w tym samym miejscu co Wietnam Południowy w 1973 ale potencjalny czynnik niszczący ma inne pochodzenie.

Tak samo jak Wietnam Południowy, Irak jest państwem sztucznym, utworzonym w wyniku procesów kolonizacji i dekolonizacji. O ile jednak w przypadku Wietnamu można mówić o dominującej w tym państwie grupie etnicznej, to narodu irackiego nie ma, są zróżnicowane grupy etniczne (zwłaszcza Kurdowie) i religijne (przede wszystkim sunnici i szyici). Rywalizacja pomiędzy tymi grupami była i jest zasadniczym powodem wewnętrznych konfliktów, także zbrojnych. W związku z tym, można spodziewać się, że przemoc wewnętrzna nie ustanie przez długi czas, choć jej rozmiary mogą się zmieniać. Są państwa, które wiele lat zmagały się z tego rodzaju przemocą, i zdołały ten okres przetrwać, choćby Włochy w „latach ołowiu”. Ale Irak nie jest państwem europejskim, i scenariusze optymistyczne nie mogą być jedynymi, które trzeba brać pod uwagę. Przede wszystkim, armia i policja iracka, jak w przypadku każdego państwa, są wtórne wobec społeczeństwa z którego się wywodzą, a to jest podzielone. A w Iraku, aparat przymusu służył dominacji jednej grupy nad innymi, ten problem podnoszony jest do dziś, i tak może być w dającej się przewidzieć przyszłości.

Zobacz także: Rocznica Falklandów a bezpieczeństwo Polski

Zważywszy znaczenie Iraku (zwłaszcza zasoby ropy naftowej) oraz jego otoczenie międzynarodowe, ewentualny rozpad tego państwa mógłby przypominać falę przemocy, jaka towarzyszyła rozpadowi Jugosławii. Wariant rozpadu Iraku, uznanego przez społeczność międzynarodową lub nie, oznacza jednak wytworzenie próżni geopolitycznej, w którą wejść będą chcieli zarówno jego sąsiedzi, jak również inne, niepaństwowe podmioty, a zwłaszcza ruchy religijne, w tym te które oferują rozwiązania radykalne. Można spodziewać się że powstanie na miejsce jednego, kilka organizmów państwowych. Konsekwencje upadku państwa tej wielkości i jego podziału mogą być daleko idące, zarówno w skali regionalnej jak i globalnej. To właśnie w takich, rozpadających się lub upadających państwach szukają swojej niszy także ci, którzy atakują Zachód, do którego zalicza się także Polska. W upadającym Iraku interwencja zachodnia, zapewne pod przywództwem amerykańskim byłaby niemal pewna, problemem jest jej zakres i cel. Czy będzie to kolejna operacja stabilizacyjna na dużą skalę, czy seria rajdów sił specjalnych – to tylko jedno z pytań.

Z polskiej perspektywy istotne są zarówno takie pytania, jak i inne. Czy problemy irackie są w kręgu zainteresowań polskiej dyplomacji i armii, zważywszy na wiele lat relacji z tym państwem i długą obecność wojskową? Czy polska polityka i sposób percepcji zdarzeń są w ogóle adekwatne do tak ważnego problemu jakim jest kryzys państwa? Irak jest polem do stawiania hipotez, tymczasem inne państwa bliskowschodnie pogrążone są w kryzysie, którego polityczne i gospodarcze skutki mogą dosięgać Europy i Polski.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!