Miasta terroru

Szacuje się, że od końca roku 2008 większość ludności świata mieszka w miastach. W roku 2050 przewiduje się że ten wskaźnik osiągnie siedemdziesiąt pięć procent. Czterech na pięciu Amerykanów i trzech na czterech obywateli UE zamieszkuje regiony miejskie.

Miasto przemysłowe, zrodzone w dziewiętnastym wieku, zrodziło także terroryzm. Już dziewiętnastowieczny terroryzm był zjawiskiem typowo miejskim. Bez mediów, jakimi były masowo czytane gazety ich czyny nie miałyby szansy na rozgłos , bez dynamitu i broni na nabój scalony, zamachy nie byłyby tak efektywne, i łatwe w przeprowadzeniu, bez kolei trudno byłoby się przemieszczać.

Każda kolejna fala terroryzmu – zwłaszcza ta, która zaczęła się w końcu lat sześćdziesiątych – była ściśle związana z miastami, a miasta postrzegano jako kluczowe dla przyszłej rewolucji. Nie może też zaskakiwać fakt, że zamachy z 11 września wymierzono w miasto, które jest jednym z najważniejszych miast na świecie, które od dawna jest liderem rankingów miast pod względem znaczenia dla światowej gospodarki, polityki i kultury czyli w Nowy Jork.

Pojawienie się miasta globalnego – a więc mającego istotne znaczenie i szereg powiązań ekonomicznych i nie tylko z innymi regionami, jest czynnikiem który dla zjawiska terroryzmu ma istotne znaczenie. Jak każde miasto, oferuje ono atrakcyjne dla terrorystów środowisko. Jest ono obfite w cele, których zaatakowanie ma wymiar globalny – są to siedziby korporacji i ich oddziałów, są to media, są osoby które mogą stać się celem ataku. Terrorysta chcący zaatakować Amerykanów, Brytyjczyków czy Francuzów nie musi udawać się do tych państw. Może zaatakować ich w innym mieście – tak jak uczynili to sprawcy ataków z Bombaju w 2008 roku, terroryści Al-Kaidy atakujący ambasady amerykańskie w Kenii i Tanzanii, czy sprawcy ataku na Bali w 2002. Terrorystom łatwiej także ukrywać się w mieście, z wielomilionową populacją, rozmyć się w tłumie konsumentów licznych usług – od komunikacji i wynajmu samochodów (vide pierwszy zamach na World Trade Center) poprzez hotele, przechowalnie bagażu i magazyny do wynajęcia po łączność.

Ale zjawisko to ma szerszy wymiar. Miasto to nie tylko zabudowany, wyznaczony administracyjnie obszar. Miast – zwłaszcza o znaczeniu regionalnym (jak polscy gospodarze Euro 2012) a zwłaszcza globalnym – to obszar wyznaczony ekonomicznie i społecznie. Uproszczeniem było by określenie go jako aglomeracji, megalopolis czy regionu zurbanizowanego. Miasto to system powiązań, które przekraczają granice administracyjne, choćby w zakresie komunikacji i zamieszkania ludności – choćby przedmieścia i „sypialnie” które rozciągają się na wiele kilometrów, czasem na kilkadziesiąt, o innej infrastrukturze, choćby energetycznej, nie wspominając.

Ma to bezpośrednie przełożenie na problem bezpieczeństwa. Wielokulturowość dużych ośrodków miejskich oznacza choćby to, że osoby reprezentujące inny niż dominujący w danym państwie krąg etniczny lub religijny nie wyróżniają się w zurbanizowanym otoczeniu. Rozległość miast, która przekracza granice jurysdykcji poszczególnych służb bezpieczeństwa, jest wyzwaniem dla administracji. Wreszcie straty jakie można ponieść w rezultacie ataku na miasto, są szczególnie dotkliwe i odczuwalne po wielu latach. Nie przypadkiem, że obecny kryzys gospodarczy to także efekt zamachów sprzed dekady, w tym także strat w ludziach – pracujących w sektorze finansowym.

Miasto jest na mapie bezpieczeństwa węzłem, którego ochrona nabiera szczególnego wymiaru i wymaga zaangażowania szeregu środków, wyspecjalizowanych zarówno w sensie technicznym (choćby systemy monitoringu, w tym wizyjnego) oraz osobowym. Zauważalne w ostatnich dekadach procesy swoistej urbanizacji bezpieczeństwa – od tworzenia wyspecjalizowanych w walce w miastach i budynkach jednostek, jakimi są przecież jednostki kontrterrorystyczne – były tylko początkiem długotrwałych zmian. Od kilku lat armie państw rozwiniętych kładą duży nacisk na taktykę walki w miastach, w tym działań parapolicyjnych (stabilizacyjnych). Niedawna decyzja nowojorskiej policji aby utworzyć własną obronę powietrzną – w formie śmigłowców ze strzelcami wielkokalibrowych karabinów wyborowych na pokładach – i wcześniejsze wysłanie za granicę oficerów łącznikowych policji, być może są zwiastunami przekształcania się znanego nam aparatu bezpieczeństwa w coś odmiennego, ale z całą pewnością miejskocentrycznego. A procesy te będą miały swój wyraźny polski kontekst.

Zagrożenie będzie tylko rosnąć. Polskie miasta – przynajmniej niektóre, takie jak Gdańsk, Kraków, Wrocław, stają się regionalnymi centrami gospodarczymi i kulturalnymi. Nawet ataki samotnych sprawców mogą spowodować nieakceptowalne straty. I te problemy muszą być rozważone przy planowaniu zmian w systemie antyterrorystycznym państwa.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!