Nangar Khel - myśli rozluźnione

Przez dobrych kilka lat - od początku misji irackiej - śledząc doniesienia z kontyngentów, można było odnieść wrażenie że jedynym zadaniem polskich żołnierzy są prowadzone w bliżej nieokreślone konwoje i patrole, czasem dochodziło do kontaktów ogniowych lub zasadzek, w wyniku których ginęli żołnierze.       

Wyrok w sprawie żołnierzy 18 Batalionu Desantowo - Szturmowego wzbudzi i już wzbudza kontrowersje, sprawa być może będzie jeszcze trwać latami, być może mimo ostatecznych rozstrzygnięć prawnych, opinie o niej będą podzielone przez szereg kolejnych lat, zważywszy na problemy z jakością materiału dowodowego. To jednak tylko jedno oblicze problemu, to węższe.    

Szerszy, niż wina lub niewinność żołnierzy, jest problem podejścia państwa jako całości do swoich sił zbrojnych i swoich funkcjonariuszy, zwłaszcza w sytuacji wątpliwej, gdy zostali oskarżeni o poważne przestępstwo - nietrudno zauważyć podobieństwa ze sprawami policjantów oskarżanych (w tym pomówionych przez przestępców) o korupcję i inne przestępstwa, które to sprawy również znajdowały bardzo różny finał. Powraca pytanie o bezpieczeństwo prawne żołnierzy i funkcjonariuszy oraz o granice tego bezpieczeństwa. Z jednej strony warto zauważyć, że dopiero niedawno aktem prawnym rangi ustawowej jednoznacznie umocowano prawnie zasady użycia żołnierzy podczas działań na misjach, przyznając im wyraźne i jednoznacznie uprawnienia w tym zakresie. Owe przepisy pojawiły sie dopiero po Nangar Khel i związanych z tym kontrowersjach (początkowo siły PKW Afganistan znajdowały się pod dowództwem amerykańskim, a Polska i USA stosują nieco inne zasady jeśli chodzi o prawo konfiktów zbrojnych).  Ale to tylko wciąż częsć problemu.     

Przepisy mogą poprawić bezpieczeństwo prawne żołnierzy czy funkcjonariuszy. Można dążyć do tego, aby próby pomówień czy prowokacji nie prowadziły ich na ławę oskarżonych, poprawić możliwość otrzymania pomocy prawnej przez pełniących służbę, być może wprowadzając kolejne przepisy czy zmieniając istniejące - ale podobnie jak w przypadku broni, gdzie z jednej strony jest - dla przykładu karabin - i jego cechy konstrukcyjne pomagające osiągnąć wymaganą celność - tak z drugiej strony są umiejętności i zachowanie strzelca. Nawet najlepszy karabin nie będzie celny i niezawodny gdy strzelec nie będzie  przestrzegał określonych zasad lub je łamał. W tego typu sprawach nie jest inaczej.   Wymagają one przestrzegania pewnych zasad - i to zarówno od tych którzy bezpośrednio mają ze sprawą do czynienia, jak i ją obserwujących i komentujących. Przede wszystkim i to pozostaje w tech chwili najważniejszą lekcją - jest zachować spokój i utrzymywać emocje na wodzy.

Należy - na szczęście lub niestety, w zależości od punktu widzenia - pogodzić się z faktem, że armia współczesna walczy, a nie defiluje. Że żołnierze układający worki na wałach w czasie powodzi czy wysadzający zatory lodowe to nie jest rdzeń działalności wojska, a misje zagraniczne to już nie tylko "błękitne hełmy". Kilkanaście lat temu wielkie wzburzenie wzbudził serial dokumentalny o 25 Brygadzie Kawalerii Powietrznej. Co tak wzburzyło publiczność? Po prostu żołnierze klęli i to zdrowo. Od tego czasu armia i jej obraz w całym społeczeństwie ulegają - pod znaczącym wpływem misji irackiej i afgańskiej - przeobrażeniom. Najpierw sprawą codzienną stały się same misje. Potem zaczęły pojawiać się kolejne problemy - od jakości wyposażenia i uzbrojenia po problemy weteranów i ofiar stresu pourazowego. Za sprawą Nangar Khel przyszły dylematy dotyczące użycia siły, wioska jakich wiele przypomniała że podczas konfliktu zbrojnego zdarzają się sytuacje niejasne, wątpliwe, zdarzają się pomyłki i tragiczne wypadki. Że polscy zołnierze nie są bardziej niż inni wolni od takich sytuacji.  To są rzeczy które juz są.

Czego nie ma? Debaty. W sprawie Nangar Khel jej nie było. Były dwa okopane na swoich pozycjach obozy, tych którzy wierzyli w niewinnść oskarżonych , i drugi (mniejszościowy ) im niechętny. Podobnie jak szereg spraw z zakresu bezpieczeństwa - w tym związaznych z operacjami specjalnymi - sprawy misji są bardzo rzadko dyskutowane na forum publicznym - i nie chodzi tu bynajmniej o względy tajności. Wiele istotnych  tematów jest nieobecnych w debacie publicznej, choć są one istotnym składnikiem polityki bezpieczeństwa państwa, a specjaliści mają świadomość ich znaczenia. Pozostaje mieć nadzieję, że coraz rzadziej będą one się przebijać do publicznej świadomości po tragicznych wydarzeniach, tak jak choćby problemy jednostek antyterrorystycznych Policji zaczęto zauważać dopiero po Magdalence i innych dramatycznych wydarzeniach.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!