Awans MJK

FSK (Special Ops nr 6 (19) 2012) została utworzona w 1982 r. w Szkole Jegrów spadochronowych wojsk lądowych (HJS) jako – podobnie jak polski GROM – zawodowa jednostka specjalna o profilu przeciwterrorystycznym. W czasie pokoju, na wniosek ministerstwa sprawiedliwości lub szefa policji, może wspierać policyjną jednostkę antyterrorystyczną Beredskapstroppen „Delta” przy rozwiązywaniu najpoważniejszych incydentów terrorystycznych na terenie kraju, zwłaszcza sytuacji zakładniczych, a przede wszystkim odpowiada za kontrterrorystyczną ochronę ważnych instalacji, na czele z morskimi platformami wydobywczymi na Morzu Północnym.

Te ostatnie zadania typu MCT (Maritime Counter Terrorism) narzucały FSK, mimo jej ulokowania w strukturze wojsk lądowych, także specjalizację morską. Mniejsza jednostka specjalna marynarki wojennej, która formalnie nie była przy tym przeznaczona do działań antyterrorystycznych, pozostawała w związku z tym w ostatnich latach nieco w cieniu FSK/HJK, mimo że w równorzędny sposób uczestniczyła we wspólnych operacjach zagranicznych (np. w Afganistanie), a jej historia liczy już 60 lat.

Pierwsze kursy „ludzi-żab” zaczęto organizować w Królewskiej Marynarce Wojennej Norwegii (Sjøforsvaret) w 1953 r., by w końcu w 1968 r. utworzyć pododdział nurków-minerów Minedykkere oraz szesnastoosobowy Zespół Morskich Jegrów Marinejegerlaget (MJL) do działań ofensywnych, który mógł wystawić trzy czteroosobowe patrole dywersyjno-rozpoznawcze. W 1992 r. ta formacja norweskich płetwonurków bojowych zmieniła nazwę na Marinejegerkommandoen (MJK), rozrastając się do około 40 etatów, rozwijanych na czas „W” – na podstawie rezerwistów – do 160. Siedzibą MJK jest baza morska Ramsund Orlogsstasjon, położona między Narvikiem a Harstad, na północy Norwegii, ale część operatorów MJK stacjonuje przy szkole nurków i płetwonurków marynarki DFS, w bazie okrętów podwodnych w Haakonsvern koło Bergen, na zachodnim wybrzeżu kraju. 1 stycznia 2006 r., w ramach programu rozwojowego „Neptun”, powołano do życia Zgrupowanie Morskich Sił Specjalnych Marinens jegervapen (MJV), w skład którego weszły: MJK, Minedykkerkommandoen, czyli płetwonurkowie-minerzy EOD, oraz utworzone rok wcześniej Kystjegerkommandoen (KJK – formacja łącząca cechy piechoty morskiej i morskich komandosów, z pododdziałem artylerii), Taktisk båtskvadron (TBS), czyli eskadra kutrów taktycznych Stridsbat 90N i ośrodek szkoleniowy Marinens jegervåpen treningssenter (MJT) w Harstad.

Tymczasem już w lutym br. stojący na czele sił zbrojnych Norwegii gen. Harald Sunde zapowiedział dalsze zmiany w tamtejszych siłach specjalnych. Bardzo prawdopodobne, że wpływ na to miały m.in. wizyty przedstawicieli norweskiego dowództwa w Polsce (w tym nowego dowódcy NORSOCOM gen. bryg. Torgeira Gratruda w krakowskim DWS), podczas których wymieniano poglądy na temat funkcjonowania takich sił. Gen. Sunde przedstawił plany przekazania jednostek specjalnych spod dotychczasowego administracyjnego zwierzchnictwa wojsk lądowych i marynarki wojennej pod skonsolidowane dowództwo, rozwinięte na podstawie FST/SOA oraz personelu dowódczego z FSK/HJK i MJK w Oslo, by ułatwić współpracę z centrami kierowniczymi sił zbrojnych, służb wywiadowczych i policji – równorzędne z dowództwami pozostałych rodzajów wojsk.

Podobnie jak w SZ RP, miałoby to służyć podniesieniu statusu sił specjalnych oraz zapewnieniu im wspólnego i jednolitego rozwoju, ale pierwszy projekt sugerował przy tym wiodącą rolę jednostki komandosów z wojsk lądowych, a nawet stworzenie tylko jednej formacji specjalnej pod roboczą nazwą Hurtig Reakcjonsenheiter (HRE – siły szybkiego reagowania), co oznaczałoby de facto wchłonięcie przez FSK/HJK mniejszej jednostki morskich jegrów. Oliwy do ognia dolały nieoficjalne informacje o możliwości przeniesienia w związku z tym tej ostatniej z dotychczasowych baz do Rena, gdzie stacjonują „czerwone berety” z FSK/HJK.

W wojskowych kuluarach, a wkrótce w wielu mediach norweskich pojawiły się szybko głosy protestujące przed takim rozwiązaniem, w wyniku czego minister obrony oraz Norweski Instytut Spraw Międzynarodowych (NUPI) przekazały szefowi obrony kraju rekomendacje realizacji zamierzonych planów rozwoju sił specjalnych, ale z pozostawieniem dwóch jednostek w dotychczasowych miejscach. Ważnym argumentem za tym było nie tylko ścisłe współdziałanie MJK z siłami morskimi, ale również konieczność wzmocnienia potencjału antyterrorystycznego sił zbrojnych. Szybki rozwój w przemyśle wydobycia ropy i gazu na Morzu Północnym doprowadził bowiem do znacznego poszerzenia aktywności (wzrostu liczby newralgicznych obiektów) z jego południowej części na wschód i daleko na północ, wzdłuż wybrzeża Norwegii, aż do Finnmarku.

NUPI ocenił, że szybkość reagowania na zagrożenia terrorystyczne poza wschodnim obszarem Norwegii, to jest z dala od garnizonu FSK, nie jest w związku z tym zadowalająca. Nawet szef tej jednostki płk Eirik Johan Kristoffersen potwierdzał, że formalny wymóg wejścia jego ludzi do akcji w ciągu 24 godzin jest zbyt długim czasem, lecz bez dysponowania pododdziałami rozmieszczonymi w innych częściach kraju trudno będzie zapewnić krótszy. Rozwiązaniem było włączenie do działań kontrterrorystycznych MJK w bazach na północy i zachodzie, tym bardziej że zgodnie z zapowiedziami gen. Sunde wszystkie jednostki bojowe sił specjalnych miały jak najszybciej osiągnąć zdolność do wykonywania zadań w pełnym spektrum operacji specjalnych, a stała gotowość do reagowania na incydenty na lądzie i morzu wymaga znacznych zasobów bojowych.

Morscy jegrzy już od dłuższego czasu, wzorem brytyjskiej SBS i US Navy SEAL, regularnie trenowali pod kątem MCT, choć ze względu na formalne przyznanie prawa do realizacji takich zadań FSK, oficjalnie były to ćwiczenia w zakresie tylko zbliżonych działań abordażowych typu MIO (maritime interdict operations) z ramienia i na rzecz marynarki wojennej. W dowództwie marynarki pojawiły się nawet ambitne głosy, by jej „specjalsi” przejęli odpowiedzialność za morskie działania przeciwterrorystyczne, a FSK skupiło się na ratowaniu zakładników w lądowych obiektach i środkach transportu, z samolotami pasażerskimi włącznie. W październiku 2005 r. MJK została poderwana do akcji, gdy podczas inspekcji prowadzonej przez norweską straż przybrzeżną na rosyjskim trawlerze „Elektron” jego załoga podjęła próbę odpłynięcia na wody terytorialne Rosji, uprowadzając dwóch inspektorów.

Teoretycznie do ich uwolnienia i wymuszenia poddania się poleceniom straży przybrzeżnej mogła być użyta policyjna „Delta”, ale brakowało jej niezbędnej mobilności do przeprowadzenia takiej operacji bez wsparcia ze strony wojska. MJK mogła podjąć interwencję dużo sprawniej i szybciej, jednak ze względu na bardzo trudne warunki pogodowe na morzu ostatecznie została wstrzymana. Mimo wszystko sztab generalny norweskich sił zbrojnych długo nie chciał dopuścić morskich jegrów do zadań przeciwterrorystycznych, nawet tylko w zakresie MCT. W 2008 r. MJK poddano specjalnej kontroli operacyjnej OPEVAL (choć nie poddawano takowym FSK), która miała ocenić, czy jednostka może uzupełnić lub zastąpić jednostkę z Rena w morskich działaniach przeciwterrorystycznych.

Podobno nie podano konkretnych kontrargumentów, ale szefostwo sił zbrojnych odmówiło zgody na przyznanie komandosom marynarki krajowych obowiązków ratowniczych na wypadek incydentów terrorystycznych. Temat powrócił latem ubiegłego roku i znów szef obrony Norwegii, gen. Sunde, odrzucił taki wniosek, twierdząc, że nie ma pewności, czy MJK poradzi sobie z operacjami na platformach wiertniczych. Być może był to tylko efekt lobbystycznych działań „czerwonych beretów” (gen. Sunde i dowódcy NORSOCOM wywodzą się z sił specjalnych wojsk lądowych), które nie chciały, by FSK dzieliło się prestiżową rolą z jednostką marynarki, ale trzeba też przyznać, że miała ona mniejsze możliwości (sprzętowe, liczebne) i nie mogła się równać doświadczeniem z oddziałem z Rena, od lat 80. ukierunkowanym na walkę z terroryzmem.

Nie można także zapominać, że ratownicze operacje kontrterrorystyczne, zwłaszcza w tak trudnych obiektach jak morskie platformy wydobywcze czy jednostki pływające, to mimo podobieństw do innych działań taktycznych, o wiele wyższy poziom skomplikowania i wtajemniczenia. Sytuacja zmieniła się dopiero teraz i MJK w końcu – w ramach wyrównywania zdolności w siłach specjalnych oraz zgodnie z rekomendacjami ministerstwa obrony i NUPI – uznano za w pełni gotową do zastępowania FSK lub współdziałania z tą jednostką w operacjach MCT. Ostatnie zmiany w norweskich siłach specjalnych przyniosły też morskim jegrom dotację w wysokości blisko 300 milionów euro na m.in. unowocześnienie do 2016/2017 r. bazy w Haakonsvern – FSK/HJK przyznano 108 milionów na rozbudowę obiektów lotniska i spadochroniarni w Rena.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!