WZD MOSG

Geneza i zadania Morskiego Oddziału Straży Granicznej (MOSG)

Morski Oddział Straży Granicznej (MOSG) powstał 1 sierpnia 1991 r. i odpowiada za ochronę 639,87 km północnej granicy Polski – w tym obecnie:

• 395,31 km granicy morskiej,
• dwóch ponad 22-kilo­metrowych odcinków rozgraniczających nasze morze terytorialne od wód należących do Niemiec i Rosji,
• odcinków granicy lądowej z ob­wodem kaliningradzkim Rosji – 0,85 km i z Niemcami – 168,91 km,
• a także morskich granic wód wewnętrznych na Zalewie Wiślanym, Szczecińskim i Jeziorze Nowowarpieńskim.

Zgodnie z międzyna­rodowym prawem morskim, Ustawą o ochronie żeglugi i portów morskich oraz Ustawą o Straży Granicznej, to właśnie MOSG jest jedyną formacją upoważnioną do zatrzymywania do kontroli stat­ków na wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, zwłaszcza gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa na ich pokładzie lub na skutek zawiadomienia o nim, a także zmuszania jednostki pływającej do zawinięcia do wskazanego portu.

Co szcze­gólnie ważne, tylko Straż Graniczna – w odróżnieniu od Policji i Ma­rynarki Wojennej – może w czasie pokoju w określonych sytuacjach kontynuować pościg za sprawcą przestępstwa na morzu poza grani­cę państwową, polską strefą ekonomiczną, a nawet na wodach mię­dzynarodowych.

W strefie odpowiedzialności MOSG zlokalizowane są nasze morskie platformy wydobywcze LOTOS Petrobaltic na Bałtyku i portowe instalacje o istotnym znaczeniu dla interesów państwa. Ich ochrona wymaga nie tylko zdolności do przeciwdziałania incydentom terrorystycznym – zagrożeniem są także np. prote­sty ekologów z organizacji Greenpeace, których akcje blokowania dostępu do wież wydobywczych tankowcom i statkom z dostawami żywności paraliżują pracę platform.

Działania SG w portach i na wodach przybrzeżnych zmierza­ją głównie do przeciwdziałania nielegalnej migracji, zapobiegania próbom przemytu narkotyków i innej kontrabandy na dużą skalę. O ile próby nielegalnego przekroczenia granicy na morzu stanowią w ostatnich latach rzadkość, to aktywność przemytnicza na tym od­cinku nie tylko nie zmalała, ale wciąż rośnie.

MOSG ochrania także ekonomiczne i ekologiczne interesy kraju na morzu. Strzegąc pol­skich wód terytorialnych i naszej wyłącznej strefy ekonomicznej na Bałtyku (a jest to obszar równy wielkością połowie powierzch­ni Szwajcarii) funkcjonariusze tego Oddziału SG przede wszystkim działają w celu zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi, dodatkowo m.in. udaremniają nielegalne połowy, usuwają sieci kłusownicze.

Podczas wypełniania najtrudniejszych zadań ustawowych przez MOSG wsparcie bojowe i wymagające szczególnych umiejętności zapewnia mu jego Wydział Zabezpieczenia Działań, który poza ta­kim samym przygotowaniem do działań specjalnych jak w przypad­ku WZD z pozostałych Oddziałów SG, specjalizuje się w morskich, a zwłaszcza abordażowych operacjach MIO/VBSS (ang. Maritime Interdiction Operations/Visit, Board, Search and Seizure): błyska­wicznym wkraczaniu z szybkich łodzi, śmigłowca lub spod wody na pokład jednostek pływających, które np. nie zatrzymały się na we­zwanie do kontroli lub w celu zatrzymania niebezpiecznych osób.

Historię WZD otwiera powstanie w ramach Morskiego OSG w pierwszej połowie lat 90. małego plutonu specjalnego. W ramach dostosowywania struktur i form działania SG do jak najskuteczniej­szego wypełniania nałożonych na nią zadań, narodziła się wówczas koncepcja utworzenia w poszczególnych Oddziałach SG po pluto­nie specjalnym, składającym się wyłącznie z funkcjonariuszy za­wodowych, szkolonych na wzór policyjnych pododdziałów antyter­rorystycznych. Powołane w celu zwiększenia skuteczności w walce z przestępczością graniczną i w zabezpieczaniu granicy, przezna­czone były przede wszystkim do wykonywania zadań w szczegól­nie trudnych warunkach i sytuacjach zwiększonego zagrożenia, np. zatrzymywania niebezpiecznych przestępców lub pościgów za nimi.

1 kwietnia 1994 roku taki pluton sformowano w Kompanii Od­wodowej Morskiego OSG, wspomagającej działania graniczne pro­wadzone przez załogi Strażnic i Granicznych Placówek Kontrolnych, ale proces jego wstępnego kompletowania rozciągnął się jeszcze na kolejny rok. Pierwsi kandydaci, zwłaszcza dowódcy, wnieśli ze sobą doświadczenie z kilku innych formacji.

Do plutonu trafili m.in. byli komandosi z Grupy Specjalnej Płe­twonurków Marynarki Wojennej, z któ­rych rozwinęła się obecna JW „Formoza”, z jedno­stek specjalnych wojsk lądowych (jednym z pierwszych dowódców plutonu był oficer by­łej 56. kompanii specjal­nej Pomorskiego Okręgu Wojskowego) oraz policyjni an­tyterroryści, z doświadcze­niem w różnych sportach i sztu­kach walki.

W odróżnieniu od dwóch plutonów odwo­dowych kompanii, złożo­nych z funkcjonariuszy w służbie kandydackiej, czyli odbywających roczną zastępczą służ­bę wojskową, w spe­cjalnym służyli wy­łącznie zawodowcy w randze oficerów, chorążych i pod­oficerów – z racji przynależności do Oddziału Morskie­go noszący stop­nie marynarskie.

W 1998 r. w Samo­dzielnej Kompanii Od­wodowej MOSG utworzono także grupę płetwonurków, która 3 stycznia 2000 r. zo­stała włączona do plutonu specjalnego.

Do zadań plutonu specjalnego należało:

– działanie na rzecz bez­pieczeństwa i porządku publicznego w wypadku zagrożenia terrory­stycznego w strefie nadgranicznej i na obszarze mor­skim (do 12 mil od wybrzeża), – likwidacja zagrożeń zwią­zanych z wykryciem ma­teriałów niebezpiecznych (w przypadku ładunków wybuchowych ich roz­poznanie – usuwa­niem i neutralizacją zajmowali się specjaliści wojskowi lub policyjni),

– wzmacnianie ekip kontrolnych podczas spraw­dzania jednostek pływają­cych na morzu i w porcie, zatrzymywanie ich oraz osób na pokładzie podejrzanych o popełnienie przestępstw granicznych,

– przeszukiwanie dna wskazanych akwenów oraz statków wewnątrz udzieliły w latach 90. Morskiemu OSG – w tym oczywiście plu­tonowi specjalnemu – in­struktorzy z amerykańskiej Straży Przybrzeżnej (US Coast Guard).

Część ko­mandosów SG z Gdańska, wraz z przedstawicielami kilku innych plutonów spe­cjalnych tej formacji, wzięła udział we wspólnym szkoleniu w „zielonej taktyce” na południo­wym wschodzie kraju z żołnierzami 23. Pułku brytyjskiej formacji specjalnej SAS.

Doświad­czenie w zatrzymywaniu osób próbujących nie­legalnie przekroczyć „zieloną granicę”, jakiej nie ma nad morzem, zdobywali podczas wzmacniania ochrony innych odcinków (np. Lubuskiego OSG), przerzucani tam czasowo na rozkaz Komendanta Głównego SG.

Po nowelizacji ustawy o Straży Granicznej w 2001 r. for­macja ta została dodatkowo upoważniona do działań związa­nych ze zwalczaniem coraz poważniejszej przestępczości gra­nicznej – związanej z nielegalną migracją, handlem ludźmi i przemytem, również w tej najgroźniejszej postaci: bro­ni i materiałów promieniotwórczych – nie tylko w strefie przygranicznej, ale także na terenie całego kraju. To zaś oznaczało znaczne rozszerzenie także pola działania plu­tonów specjalnych, poza dotychczasową rolę wspomaga­nia działań typowo granicznych.

1 czerwca 2006 roku, po rezygnacji SG ze służ­by kandydackiej, kompania odwodowa MOSG została w pełni uzawodowiona i przemianowana na Samodziel­ny Pododdział Odwodowy. W tej formie pododdział funkcjonował do 30 lipca 2007 roku, kiedy to został podporządkowany Zarządowi Zabezpieczenia Dzia­łań Komendy Głównej Straży Granicznej – nowej, centralnej jednostce organizacyjnej o charakte­rze specjalnym, jako II Wydział Zabezpieczenia Działań z siedzibą w Gdańsku.

ZZD miał nadzorować wszystkie Wy­działy pod względem merytorycznym i szkoleniowym, koordynować zakupy sprzętu, a w razie konieczności skierowa­nia do działań więcej niż jednego z nich, przejmować dowodze­nie całością użytych sił.

W struktury Morskiego Oddziału SG i na jego zaopatrzenie Wydział powrócił 1 stycznia 2009 roku. W obu przypadkach nic się nie zmieniło w zakresie jego zadań – zmianie ulegała jedynie podległość służbowa. Od tamtej pory podlega Ko­mendantowi Morskiego OSG, który podejmuje decyzje o jego użyciu.

WZD MOSG wyróżnia się charakterem i specyfiką wykonywanych zadań służbowych, do których należy między innymi organizowanie i realizowanie działań specjalnych, realizacyjnych, kontrolnych, pre­wencyjnych, a także podejmowanie działań granicznych.

Do jego głów­nych zadań należy:

• organizowanie działań w zakresie przeciwdziała­nia bezprawnym czynom skierowanym przeciwko statkom morskim, obiektom i instalacjom morskim o znaczeniu strategicznym, w tym platformom wiertniczym na polskich obszarach morskich;
• zapew­nienie bezpieczeństwa przy zatrzymaniu osób mogących stwa­rzać bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego,
• zapewnienie w określonych sytuacjach bezpie­czeństwa osobom z kategorii VIP, a także specjalistyczne zadania z udziałem płetwonurków bojowych i wykonywanie prac podwodnych,
• prowadzenie działań specjalnych w zasięgu terytorialnym przejść granicznych, w tym pościgów transgranicznych oraz kon­wojowanie wartości pieniężnych, towarów akcyzowych, środków psychotropowych, narkotyków itp.,
• zabezpieczanie dopro­wadzania szczególnie niebezpiecznych osób do dyspozycji właściwego organu SG, jednostki organizacyjnej Policji, prokuratury lub sądu, a także doprowa­dzeń szczególnie niebezpiecznych cudzo­ziemców do granicy RP lub granicy pań­stwa, do którego następuje wydalenie lub przekazanie.

Do tego dochodzi udział w działaniach związanych z bezpośrednim zapobieganiem skutkom sytuacji kryzyso­wej i akcjach ratowniczych, w których Straż Graniczna uczestniczy na wniosek organów administracji rządowej lub samorządowej.

Podczas zadań związanych z rozbijaniem grup przestępczych WZD MOSG współpracuje z Centralnym Biurem Śledczym KGP i in­nymi wydziałami policji oraz ABW i Służ­bą Celno-Skarbową KAS (dawniej: Służbą Celną i Wywiadem Skarbowym Minister­stwa Finansów).

Czytaj też: WZD MOSG na ćwiczeniach w Finlandii >>>