Geneza i zadania Morskiego Oddziału Straży Granicznej (MOSG)
Morski Oddział Straży Granicznej (MOSG) powstał 1 sierpnia 1991 r. i odpowiada za ochronę 639,87 km północnej granicy Polski – w tym obecnie:
- 395,31 km granicy morskiej,
- dwóch ponad 22-kilometrowych odcinków rozgraniczających nasze morze terytorialne od wód należących do Niemiec i Rosji,
- odcinków granicy lądowej z obwodem kaliningradzkim Rosji – 0,85 km i z Niemcami – 168,91 km,
- a także morskich granic wód wewnętrznych na Zalewie Wiślanym, Szczecińskim i Jeziorze Nowowarpieńskim.
Zgodnie z międzynarodowym prawem morskim, Ustawą o ochronie żeglugi i portów morskich oraz Ustawą o Straży Granicznej, to właśnie MOSG jest jedyną formacją upoważnioną do zatrzymywania do kontroli statków na wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, zwłaszcza gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa na ich pokładzie lub na skutek zawiadomienia o nim, a także zmuszania jednostki pływającej do zawinięcia do wskazanego portu.
Co szczególnie ważne, tylko Straż Graniczna – w odróżnieniu od Policji i Marynarki Wojennej – może w czasie pokoju w określonych sytuacjach kontynuować pościg za sprawcą przestępstwa na morzu poza granicę państwową, polską strefą ekonomiczną, a nawet na wodach międzynarodowych.
W strefie odpowiedzialności MOSG zlokalizowane są nasze morskie platformy wydobywcze LOTOS Petrobaltic na Bałtyku i portowe instalacje o istotnym znaczeniu dla interesów państwa. Ich ochrona wymaga nie tylko zdolności do przeciwdziałania incydentom terrorystycznym – zagrożeniem są także np. protesty ekologów z organizacji Greenpeace, których akcje blokowania dostępu do wież wydobywczych tankowcom i statkom z dostawami żywności paraliżują pracę platform.
Działania SG w portach i na wodach przybrzeżnych zmierzają głównie do przeciwdziałania nielegalnej migracji, zapobiegania próbom przemytu narkotyków i innej kontrabandy na dużą skalę. O ile próby nielegalnego przekroczenia granicy na morzu stanowią w ostatnich latach rzadkość, to aktywność przemytnicza na tym odcinku nie tylko nie zmalała, ale wciąż rośnie.
MOSG ochrania także ekonomiczne i ekologiczne interesy kraju na morzu. Strzegąc polskich wód terytorialnych i naszej wyłącznej strefy ekonomicznej na Bałtyku (a jest to obszar równy wielkością połowie powierzchni Szwajcarii) funkcjonariusze tego Oddziału SG przede wszystkim działają w celu zapewnienia bezpieczeństwa żeglugi, dodatkowo m.in. udaremniają nielegalne połowy, usuwają sieci kłusownicze.
Podczas wypełniania najtrudniejszych zadań ustawowych przez MOSG wsparcie bojowe i wymagające szczególnych umiejętności zapewnia mu jego Wydział Zabezpieczenia Działań, który poza takim samym przygotowaniem do działań specjalnych jak w przypadku WZD z pozostałych Oddziałów SG, specjalizuje się w morskich, a zwłaszcza abordażowych operacjach MIO/VBSS (ang. Maritime Interdiction Operations/Visit, Board, Search and Seizure): błyskawicznym wkraczaniu z szybkich łodzi, śmigłowca lub spod wody na pokład jednostek pływających, które np. nie zatrzymały się na wezwanie do kontroli lub w celu zatrzymania niebezpiecznych osób.
Historię WZD otwiera powstanie w ramach Morskiego OSG w pierwszej połowie lat 90. małego plutonu specjalnego. W ramach dostosowywania struktur i form działania SG do jak najskuteczniejszego wypełniania nałożonych na nią zadań, narodziła się wówczas koncepcja utworzenia w poszczególnych Oddziałach SG po plutonie specjalnym, składającym się wyłącznie z funkcjonariuszy zawodowych, szkolonych na wzór policyjnych pododdziałów antyterrorystycznych. Powołane w celu zwiększenia skuteczności w walce z przestępczością graniczną i w zabezpieczaniu granicy, przeznaczone były przede wszystkim do wykonywania zadań w szczególnie trudnych warunkach i sytuacjach zwiększonego zagrożenia, np. zatrzymywania niebezpiecznych przestępców lub pościgów za nimi.
1 kwietnia 1994 roku taki pluton sformowano w Kompanii Odwodowej Morskiego OSG, wspomagającej działania graniczne prowadzone przez załogi Strażnic i Granicznych Placówek Kontrolnych, ale proces jego wstępnego kompletowania rozciągnął się jeszcze na kolejny rok. Pierwsi kandydaci, zwłaszcza dowódcy, wnieśli ze sobą doświadczenie z kilku innych formacji.
Do plutonu trafili m.in. byli komandosi z Grupy Specjalnej Płetwonurków Marynarki Wojennej, z których rozwinęła się obecna JW „Formoza”, z jednostek specjalnych wojsk lądowych (jednym z pierwszych dowódców plutonu był oficer byłej 56. kompanii specjalnej Pomorskiego Okręgu Wojskowego) oraz policyjni antyterroryści, z doświadczeniem w różnych sportach i sztukach walki.
W odróżnieniu od dwóch plutonów odwodowych kompanii, złożonych z funkcjonariuszy w służbie kandydackiej, czyli odbywających roczną zastępczą służbę wojskową, w specjalnym służyli wyłącznie zawodowcy w randze oficerów, chorążych i podoficerów – z racji przynależności do Oddziału Morskiego noszący stopnie marynarskie.
W 1998 r. w Samodzielnej Kompanii Odwodowej MOSG utworzono także grupę płetwonurków, która 3 stycznia 2000 r. została włączona do plutonu specjalnego.
Do zadań plutonu specjalnego należało:
– działanie na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego w wypadku zagrożenia terrorystycznego w strefie nadgranicznej i na obszarze morskim (do 12 mil od wybrzeża), – likwidacja zagrożeń związanych z wykryciem materiałów niebezpiecznych (w przypadku ładunków wybuchowych ich rozpoznanie – usuwaniem i neutralizacją zajmowali się specjaliści wojskowi lub policyjni),
– wzmacnianie ekip kontrolnych podczas sprawdzania jednostek pływających na morzu i w porcie, zatrzymywanie ich oraz osób na pokładzie podejrzanych o popełnienie przestępstw granicznych,
– przeszukiwanie dna wskazanych akwenów oraz statków wewnątrz udzieliły w latach 90. Morskiemu OSG – w tym oczywiście plutonowi specjalnemu – instruktorzy z amerykańskiej Straży Przybrzeżnej (US Coast Guard).
Część komandosów SG z Gdańska, wraz z przedstawicielami kilku innych plutonów specjalnych tej formacji, wzięła udział we wspólnym szkoleniu w „zielonej taktyce” na południowym wschodzie kraju z żołnierzami 23. Pułku brytyjskiej formacji specjalnej SAS.
Doświadczenie w zatrzymywaniu osób próbujących nielegalnie przekroczyć „zieloną granicę”, jakiej nie ma nad morzem, zdobywali podczas wzmacniania ochrony innych odcinków (np. Lubuskiego OSG), przerzucani tam czasowo na rozkaz Komendanta Głównego SG.
Po nowelizacji ustawy o Straży Granicznej w 2001 r. formacja ta została dodatkowo upoważniona do działań związanych ze zwalczaniem coraz poważniejszej przestępczości granicznej – związanej z nielegalną migracją, handlem ludźmi i przemytem, również w tej najgroźniejszej postaci: broni i materiałów promieniotwórczych – nie tylko w strefie przygranicznej, ale także na terenie całego kraju. To zaś oznaczało znaczne rozszerzenie także pola działania plutonów specjalnych, poza dotychczasową rolę wspomagania działań typowo granicznych.
1 czerwca 2006 roku, po rezygnacji SG ze służby kandydackiej, kompania odwodowa MOSG została w pełni uzawodowiona i przemianowana na Samodzielny Pododdział Odwodowy. W tej formie pododdział funkcjonował do 30 lipca 2007 roku, kiedy to został podporządkowany Zarządowi Zabezpieczenia Działań Komendy Głównej Straży Granicznej – nowej, centralnej jednostce organizacyjnej o charakterze specjalnym, jako II Wydział Zabezpieczenia Działań z siedzibą w Gdańsku.
ZZD miał nadzorować wszystkie Wydziały pod względem merytorycznym i szkoleniowym, koordynować zakupy sprzętu, a w razie konieczności skierowania do działań więcej niż jednego z nich, przejmować dowodzenie całością użytych sił.
W struktury Morskiego Oddziału SG i na jego zaopatrzenie Wydział powrócił 1 stycznia 2009 roku. W obu przypadkach nic się nie zmieniło w zakresie jego zadań – zmianie ulegała jedynie podległość służbowa. Od tamtej pory podlega Komendantowi Morskiego OSG, który podejmuje decyzje o jego użyciu.
WZD MOSG wyróżnia się charakterem i specyfiką wykonywanych zadań służbowych, do których należy między innymi organizowanie i realizowanie działań specjalnych, realizacyjnych, kontrolnych, prewencyjnych, a także podejmowanie działań granicznych.
Do jego głównych zadań należy:
- organizowanie działań w zakresie przeciwdziałania bezprawnym czynom skierowanym przeciwko statkom morskim, obiektom i instalacjom morskim o znaczeniu strategicznym, w tym platformom wiertniczym na polskich obszarach morskich;
- zapewnienie bezpieczeństwa przy zatrzymaniu osób mogących stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego,
- zapewnienie w określonych sytuacjach bezpieczeństwa osobom z kategorii VIP, a także specjalistyczne zadania z udziałem płetwonurków bojowych i wykonywanie prac podwodnych,
- prowadzenie działań specjalnych w zasięgu terytorialnym przejść granicznych, w tym pościgów transgranicznych oraz konwojowanie wartości pieniężnych, towarów akcyzowych, środków psychotropowych, narkotyków itp.,
- zabezpieczanie doprowadzania szczególnie niebezpiecznych osób do dyspozycji właściwego organu SG, jednostki organizacyjnej Policji, prokuratury lub sądu, a także doprowadzeń szczególnie niebezpiecznych cudzoziemców do granicy RP lub granicy państwa, do którego następuje wydalenie lub przekazanie.
Do tego dochodzi udział w działaniach związanych z bezpośrednim zapobieganiem skutkom sytuacji kryzysowej i akcjach ratowniczych, w których Straż Graniczna uczestniczy na wniosek organów administracji rządowej lub samorządowej.
Podczas zadań związanych z rozbijaniem grup przestępczych WZD MOSG współpracuje z Centralnym Biurem Śledczym KGP i innymi wydziałami policji oraz ABW i Służbą Celno-Skarbową KAS (dawniej: Służbą Celną i Wywiadem Skarbowym Ministerstwa Finansów).
Czytaj też: WZD MOSG na ćwiczeniach w Finlandii >>>
Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera! |