Collateral Damage

Aktualnie celem działań specjalnych są wręcz chirurgiczne operacje, w których każda „przypadkowa” ofiara niebędąca celem akcji może pociągnąć za sobą nie tylko sankcje karne dla członków sił zbrojnych, ale również sankcje międzynarodowe dla państwa, któremu one podlegają. Niestety nadal, pomimo niekwestionowanego rozwoju technologii wojskowych i środków bojowych, dochodzi do „strat ubocznych” wśród osób cywilnych, co z kolei budzi nie tylko zrozumiałe emocje w mediach, ale ma również wpływ na realizację operacji specjalnych.

Postanowiliśmy krótko przedstawić problem przypadkowej utraty życia w wyniku użycia siły zbrojnej oraz znaczenia zasady proporcjonalności podczas ataku. Rozważania teoretyczno-prawne zostaną skonfrontowane z przykładami działań sił zbrojnych USA i Izraela oraz wybranych państw europejskich. Zagadnienie jest tym bardziej interesujące, że choć operacje specjalne – co do zasady – wiążą się z collateral damage, to w XXI wieku doszło do istotnych zmian w postrzeganiu tej kwestii przez władze państwowe i sztaby dowódcze sił zbrojnych.

Pojęcie „collateral damage”

Zacznijmy od samego pojęcia „collateral damage”, które w polskiej nomenklaturze wojskowej najczęściej tłumaczone jest jako „straty uboczne” (czasami też „przypadkowe” czy „incydentalne”). Pojęcie to wywodzi się od łac. „collateralis”, będącego synonimem przymiotnika „dodatkowy” czy „równoległy”.

W rozumieniu międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych (MPHKZ) „collateral damage” oznacza przypadkowe, tj. „niezamierzone” straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, ranieniu osób cywilnych, szkodach w dobrach o charakterze cywilnym lub połączeniu tych strat i szkód będących wynikiem ataku na dozwolony cel wojskowy, przy czym – co do zasady – straty te (a zwłaszcza ich wielkość) były objęte świadomością osób planujących atak i zatwierdzających jego przeprowadzenie. Śmierć osób postronnych będzie zatem określona mianem „strat ubocznych” jedynie wówczas, gdy osoby i/lub dobra cywilne nie były bezpośrednim celem ataku, choć prawdopodobieństwo ich zaistnienia było znane dowództwu wojskowemu.

Termin „collateral damage” jest od lat szeroko krytykowany jako swoisty eufemizm „odczłowieczający” osoby niewalczące, które zostały zranione lub zabite na skutek przeprowadzonego ataku zbrojnego.

Termin „collateral damage” oznacza zatem śmierć, obrażenia lub inne szkody (w tym materialne zniszczenia), które są przypadkowym skutkiem działań wojennych, a – co mamy nadzieję stwierdzą Państwo po lekturze niniejszego artykułu – de facto są przewidywalne i stanowią przedmiot głębokich analiz i badań ze strony zainteresowanych państw i ich sił zbrojnych, organizacji międzynarodowych i instytucji zajmujących się szeroko pojętą ochroną praw człowieka. Były one także wielokrotnie przedmiotem śledztw wszczynanych w myśl zasady powszechnej jurysdykcji (powszechna jurysdykcja – kompetencja państwa w zakresie ścigania sprawców niektórych zbrodni międzynarodowych, niezależnie od miejsca, w którym zostały one popełnione, i bez względu na przynależność narodową sprawców i ofiar).

Czytaj też: Selektywna eliminacja >>>

Collateral damage – przypadkowe straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, ranieniu osób cywilnych, szkodach w dobrach o charakterze cywilnym lub połączeniu tych strat i szkód będących wynikiem ataku na dozwolony cel wojskowy, przy czym „przypadkowy” należy tu rozumieć jako zarówno niezamierzony, jak i niepożądany. Pojęcie to powstało w nawiązaniu do zasady proporcjonalności ataku, ujętej w normy MPHKZ.

[analiza, damage, straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, przypadkowa utrata życia w wyniku użycia siły zbrojnej, wojna z terroryzmem, terroryzm, antyterroryzm]