Hero Rats - szczury szkolone do wykrywania min lądowych i niewybuchów
Ubrane w maleńkie uprzęże, z nosem przy ziemi i wąsami zaciekle przeczesującymi teren starają się wywęszyć zakopane w ziemi materiały wybuchowe. Co jakiś czas zatrzymują się i zaczynają drapać ziemię. To znak, że porzucona mina została zlokalizowana. Nagroda? Kawałek banana i kontynuacja misji. Poznajcie bohaterskie szczury, tak zwane „Hero Rats”, szkolone do wykrywania min lądowych i niewybuchów (UXO), śmiertelnie niebezpiecznych pozostałości wojny.
W sierpniu 2022 r. minął rok od przejęcia władzy w Afganistanie przez talibów. Media pełne są podsumowań, analiz i dyskusji na temat tego, jak bardzo jest źle. Od roku docierają do nas informacje o panującym...
W sierpniu 2022 r. minął rok od przejęcia władzy w Afganistanie przez talibów. Media pełne są podsumowań, analiz i dyskusji na temat tego, jak bardzo jest źle. Od roku docierają do nas informacje o panującym w kraju ubóstwie na granicy przetrwania, o pozbawieniu kobiet praw obywatelskich, szwankujących usługach publicznych i drakońskich prawach.
Jesień na terenie wschodniej Ukrainy jest trudną porą. Już od września znacznie zwiększa się ilość opadów, obniżają się również średnie temperatury. Liczne w tym rejonie przeszkody wodne powiększają swoją...
Jesień na terenie wschodniej Ukrainy jest trudną porą. Już od września znacznie zwiększa się ilość opadów, obniżają się również średnie temperatury. Liczne w tym rejonie przeszkody wodne powiększają swoją szerokość, a błoto utrudnia ruch pojazdów i ludzi w terenie. Jesienne miesiące sprzyjają obronie, utrudniają działania ofensywne – gorsza pod tym względem jest tylko wiosna. Zima jest zdecydowanie sezonem dogodnym dla zmechanizowanego natarcia. Zmarznięta ziemia ułatwia manewr i jednocześnie utrudnia...
1 sierpnia 2022 r. amerykański prezydent potwierdził informację, która już od kilku godzin krążyła w mediach, lider Al-Kaidy, Ajman Az-Zawahiri nie żyje. Az-Zawahiri od lat niedomagał i ostatnie miesiące...
1 sierpnia 2022 r. amerykański prezydent potwierdził informację, która już od kilku godzin krążyła w mediach, lider Al-Kaidy, Ajman Az-Zawahiri nie żyje. Az-Zawahiri od lat niedomagał i ostatnie miesiące w Kabulu spędził w willi afgańskiego ministra. Prowadził spokojne życie, urozmaicone tylko wyjściami na taras, gdzie zresztą dopadł go amerykański pocisk. Polowanie na Zawahiriego trwało blisko 20 lat.
Ci maleńcy bohaterowie nie są jednak zwykłymi szczurami. To wielkoszczury gambijskie, które dorastają nawet do 1 metra długości i mimo że mają fatalny wzrok, to posiadają niezwykle rozwinięty i czuły zmysł węchu. Potrafią wyczuć obecność już 29 gramów TNT, a przeszukanie terenu wielkości pola tenisowego zajmuje im mniej niż 30 minut. Dla porównania, człowiek wyposażony w wykrywacz metalu potrzebowałby około 4 dni do sprawdzenia obszaru tej wielkości.
Dodatkowym atutem tych superszczurów jest fakt, że wskazują one wyłącznie obecność TNT, podczas kiedy wykrywacz metalu alarmuje również o obecności innych przedmiotów, takich jak kawałek złomu, stara moneta czy nawet kopalnia lądowa. Wykorzystanie szczurów zamiast wykrywaczy metalu jest zatem ogromną oszczędnością czasu.
Jak się szkoli szczura do wykrywania min lądowych?
Szczury uczą się poprzez wzmacnianie pozytywne, czyli za każde prawidłowe zachowanie, to jest reakcję na zapach, otrzymują nagrodę – znajdują TNT, dostają kawałek banana. Zwierzęta te są niezwykle inteligentne, można je przygotować do pracy w przeciągu 9 miesięcy, a w jej trakcie okazują się znacznie bardziej efektywne od psów szkolonych do wykrywania min lądowych. Szczur, dzięki swojemu niewielkiemu rozmiarowi, nie niesie ryzyka wybuchu miny po tym, jak na nią wejdzie. Dodatkowo, mimo że wielkoszczury gambijskie są bardzo socjalnymi stworzeniami, nie przywiązują się do swojego przewodnika. Szczur z każdym człowiekiem pracuje tak samo, znika zatem problem nawiązywania relacji zwierzęcia z nowym przewodnikiem.
Nie mniej istotne są kwestie finansowe. Szczury są dużo bardziej ekonomicznym rozwiązaniem w zakresie utrzymania i wyszkolenia niż psy. Trening jednego szczura kosztuje średnio 6 tysięcy euro, podczas gdy szkolenie psów liczy się w dziesiątkach tysięcy euro. Ponadto wielkoszczury mają jeszcze jedną przewagę nad psami – są łatwo dostępne, a fakt, że pochodzą z terenów Afryki Subsaharyjskiej, czyni je doskonale przystosowanymi do panującego tam klimatu oraz odpornymi na większość chorób tropikalnych.
Wykorzystanie wielkoszczurów przez APOPO, globalną organizację non-profit, pozwoliło nie tylko opracować genialną metodę szkolenia do wykrywania min lądowych, gruźlicy i towarów pochodzących z przemytu, lecz spowodowało też zmianę nastawienia do tych zwierząt, które wcześniej uchodziły wyłącznie za szkodniki stanowiące zagrożenie dla człowieka. Trudno bowiem nie być pod wrażeniem, ile ludzkich istnień w przeciągu dwóch dekad uratowały te niepozorne gryzonie.
Historia APOPO
Organizacja APOPO (z angielskiego Anti-Personnel Landmines Removal Product Development) została założona przez Barta Weetjensa w 1995 roku i powstała jako odpowiedź na globalny problem min lądowych pozostawionych na terenach powojennych. Misją APOPO jest nie tylko niesienie pomocy potrzebującym, lecz również promocja rozwoju i zmian społecznych poprzez wdrażanie innowacyjnych technologii wykrywania zapachów. Bart Weetjens, który wcześniej opiekował się szczurami domowymi, po odkryciu ich niezwykłych możliwości węchowych uwierzył, że mogą one stanowić klucz do rozwiązania problemu.
Do 2000 roku APOPO opracowało metody szkoleniowe, w których szczury z powodzeniem wykrywały zakopane materiały wybuchowe. Utworzyło też duże pole treningowe w Tanzanii. Już dwa lata później organizacja zdała sobie sprawę z tego, że węch szczura może mieć szersze implikacje humanitarne, i zaczęła testować możliwości szczurów do wykrywania gruźlicy, choroby zakaźnej o największej śmiertelności na świecie. Chociaż choroba ta jest uleczalna, powolne i niedokładne metody wykrywania powodują, że miliony ludzi niepotrzebnie umierają. Z 10 milionów nowych osób, które zarażają się gruźlicą rocznie, 3 miliony pozostaje niezdiagnozowanych, a 1,8 miliona umiera.
Szczury po raz kolejny udowodniły swoje możliwości. Zwierzęta wykrywające gruźlicę mogą przeskanować 100 próbek w ciągu 20 minut, co zajęłoby technikowi laboratoryjnemu do czterech dni.Pacjent zarażony gruźlicą, a pozbawiony leczenia, może zarazić nawet 15 osób w ciągu roku. Zważywszy na to, że bez odpowiedniej diagnostyki w klinikach działających na terenach Afryki Subsaharyjskiej około 50% ludzi zarażonych gruźlicą zostaje odesłanych do domu, APOPO potencjalnie zapobiegło rozwojowi kolejnych 150 000 infekcji.
Problem z minami
Po zawieszeniu broni i podpisaniu traktatów pokojowych wydaje się, że wojna się skończyła, jednak dla wielu społeczności na całym świecie zagrożenie trwa nadal, czając się tuż pod powierzchnią ziemi. Według stanu na listopad 2018 roku 60 krajów jest zanieczyszczonych minami lądowymi i wybuchowymi pozostałościami powojennymi. Zgodnie z raportem Landmine Monitor z 2018 rok wcześniej odnotowano 7239 ofiar, z czego 2793 osób zginęło.
Miny zabijają i okaleczają, uniemożliwiają społecznościom zagospodarowanie żyznych ziem i blokują dostęp do szlaków turystycznych oraz źródeł wody. Powodują, że pokolenia rodzin żyją w ciągłym strachu. Przetrwanie Glorii Tikki, kobiety z Mozambiku, i jej rodziny zależne jest od upraw. Po wojnie ich pola zostały skażone minami i stały się zbyt niebezpieczne, by na nie wchodzić. „Czasami musieliśmy tam iść do pracy. Byliśmy zdesperowani” – mówi Gloria. Dzięki APOPO i HeroRats ziemie Glorii zostały oczyszczone z niewybuchów, jej rodzina mogła wrócić do zbiorów, a dzieci bezpiecznie bawić się i dorastać na swoich terenach.
W ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci APOPO i HeroRats zneutralizowały ponad 107 000 min lądowych i stworzyły ponad 59 milionów kilometrów kwadratowych ziem bezpiecznych, przeznaczonych pod uprawę, pomagając przy tym ponad 950 000 ludziom wrócić na swoje żyzne tereny.
Centrum szkoleniowe i badawcze APOPO w zakresie wykrywania min ma siedzibę w Tanzanii, jednak ich praca rozprzestrzeniła się na całym świecie, od Angoli, Zimbabwe, Mozambiku, Etiopii aż po Kolumbię, Tajlandię, Kambodżę, Wietnam i Laos.
Wyścig szczurów
Szkody są przerażające i są znane na całym świecie. W 1997 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła Konwencję o zakazie min przeciwpiechotnych (Anti-Personnel Mine Ban Convention), którą ratyfikowało i do której przystąpiło 156 krajów. Od 2005 roku ONZ ogłosiło 4 kwietnia Międzynarodowym Dniem Wiedzy o Minach i Działań Zapobiegających Minom. Obchody te mają na celu prowadzenie akcji przeciwminowych w krajach, w których materiały wybuchowe pozostałe po wojnie stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa, zdrowia i życia ludności cywilnej oraz utrudniają społeczny i gospodarczy rozwój na poziomie kraju i regionu.
Jest postęp. CMAA (Cambodian Mine Action Authority) poinformowało, że w pierwszych sześciu miesiącach 2017 roku w Kambodży było o 37% mniej ofiar min niż rok wcześniej, natomiast marzec 2017 roku był pierwszym miesiącem bez ofiar od 1979.
APOCO i CMAC (Cambodian Mine Action Centre) były integralną częścią tego postępu. Od 2015 usunięto ponad 45 000 min lądowych i innych pozostałości wojennych, a lokalnym społecznościom przekazano do użytkowania ponad 15 milionów metrów kwadratowych bezpiecznego terenu.
APOPO utworzyło także Centrum Turystyczne w Siem Reap, gdzie można na żywo spotkać HeroRats i zobaczyć je w akcji dzięki specjalnym pokazom. Można również zwiedzić wystawę i wybrać się na wycieczkę z przewodnikiem, aby poznać historię Kambodży i wpływ min przeciwpiechotnych na lokalne społeczności.
Tysiące turystów odwiedziło już Centrum Turystyczne APOPO, ale jest to niewielka ilość w porównaniu z ponad milionem turystów, którzy odwiedzają każdego roku Angkor Wat – starożytny kompleks świątynny Siem Reap, położony tuż przy drodze do centrum APOPO.
Zatrzymaj się w Centrum Turystycznym w drodze do Angkor Wat i zobacz, jak APOPO i HeroRats dzielnie pracują nad zapewnieniem spokoju i bezpieczeństwa niewinnym ludziom, którzy pozostają w okowach niszczycielskich strzępów wojny.
Przygotowanie do pracy
Pełny trening HeroRATS APOPO trwa dziewięć miesięcy. Przez cały czas są one bardzo zadbane, otrzymują doskonałą dietę, regularne ćwiczenia, dużo osobistej uwagi i skrzętnie zaplanowanej zabawy, a także cotygodniową opiekę weterynarza i behawiorysty.
1. Socjalizacja
W wieku czterech tygodni szczury zaczynają mieć regularną styczność z wyszkolonym personelem i zapoznają się z codziennymi dźwiękami i zapachami. W krótkim czasie zaczynają czuć się swobodnie w otoczeniu ludzi.
2. Nauka zapachu.
Szczury są szkolone poprzez skojarzenie dźwięku kliknięcia z jedzeniem. Gdy znajdą się w pobliżu podajnika do herbaty zawierającego zapach materiałów wybuchowych (TNT), słyszą kliknięcie i otrzymują nagrodę w postaci jedzenia.
3. Nauka odróżniania zapachów.
Teraz uczą się odróżniać nośniki pozytywne (z zapachem TNT) od negatywnych (bez zapachu TNT). Jedzenie jest wydawane tylko za zainteresowanie pozytywnym nośnikiem zapachu.
4. Trening na tacach glebowych.
Szczury uczą się pracy na tak zwanych tacach glebowych, umieszczonych na zewnątrz w różnych warunkach środowiskowych. Ubrane w szelki szukają nośników zapachowych ukrytych w ziemi.
5. Trening w terenie.
Po raz pierwszy szczury wchodzą na pole z prawdziwymi, nieaktywnymi minami. Najpierw wykrywają miny ułożone na powierzchni i niewielkim obszarze, a potem stopniowo przechodzą na większe obszary z głębiej ukrytymi minami.
6. Ślepa próba.
Przed pracą na prawdziwym polu minowym szczury muszą przejść tak zwaną „ślepą próbę”, w której tylko główny instruktor wie, gdzie są ukryte zapachy. Aby zdać test, muszą znaleźć wszystkie docelowe miny na obszarze 400 m2, przy czym mogą wykonać maksymalnie jedno fałszywe oznaczenie.
APOPO
APOPO jest organizacją non-profit o zasięgu globalnym, wywodzącą się z Belgii, która opracowała innowacyjną metodę wykorzystującą niezwykły zmysł węchu wielkoszczurów gambijskich, nazywanych potocznie „HeroRATS”, do wykrywania min lądowych oraz gruźlicy. Centrum szkoleniowo-badawcze APOPO ma swoją siedzibę w Tanzanii. Działa na terenie siedmiu krajów, zatrudniając ponad 220 osób, głównie spośród ludności lokalnej.
Oczyszczanie terenów z min lądowych: HeroRATS APOPO działają na terenie Angoli i Kambodży, są również obecne na terytorium Zimbabwe i Kolumbii.
Wykrywanie gruźlicy: HeroRATS APOPO pomagają w diagnostyce gruźlicy, we współpracy z ponad 100 klinikami w Tanzanii, Mozambiku i Etiopii.
Misja APOPO
Opracowanie innowacyjnej technologii wykrywania zapachów z wykorzystaniem szczurów, w celu dostarczenia rozwiązań na globalne problemy oraz zainspirowania pozytywnych przemian społecznych i promocji rozwoju.
Główne cele
Miny lądowe: Obecnie na świecie jest 60 krajów z terenami powojennymi zanieczyszczonymi minami lądowymi, które stanowią barierę strukturalną dla rozwoju oraz wzrostu gospodarczego. Tysiące ludzi każdego roku umiera lub zostaje okaleczonych wskutek funkcjonowania na tych niebezpiecznych obszarach. Wsie odcięte są od podstawowych potrzeb, takich jak źródła wody, szlaki turystyczne czy możliwości uprawy roślin i wypasania zwierząt gospodarskich. Wykrywanie min lądowych jest niezwykle trudne, niebezpieczne, kosztowne i pracochłonne.
Gruźlica: Ta choroba zakaźna jest uważana za najbardziej śmiercionośną. Rocznie odnotowuje się 10 milionów nowych przypadków zachorowań na całym świecie, z czego około 1,6 miliona ludzi umiera. W większości krajów Afryki Subsaharyjskiej tylko połowa chorych na gruźlicę jest faktycznie diagnozowana przez lokalne kliniki.
Dlaczego APOPO?
Oczyszczanie terenów z min lądowych: HeroRATS APOPO są w stanie szybko i dokładnie wykrywać miny lądowe. To znacznie przyspiesza i usprawnia proces oczyszczania niebezpiecznych terenów, pozwalając lokalnej ludności na ich ponowne wykorzystanie. APOPO oferuje oszczędną, alternatywną metodę rozminowywania dla społeczeństw o ograniczonych zasobach ekonomicznych.
Wykrywanie gruźlicy: Szczury APOPO wykrywające gruźlicę są równie dokładne, co konwencjonalne metody mikroskopijne, jednak wykonują pracę 20 razy szybciej. Szczur wykrywający gruźlicę sprawdza 100 próbek w 20 minut, co technikowi zajęłoby około czterech dni.
APOPO ma na celu wykorzystanie szczurów do masowych badań przesiewowych gruźlicy w populacjach wysokiego ryzyka (więzienia, kopalnie, fabryki, slumsy), co nie jest wykonalne w przypadku istniejących narzędzi do badań przesiewowych, które dodatkowo są bardzo drogie.Do tej pory szczury APOPO przebadały ponad 400 000 próbek plwociny z lokalnych klinik w Tanzanii i Mozambiku, w wyniku czego zidentyfikowano ponad 14 000 pacjentów z gruźlicą, którzy zostali pominięci przez konwencjonalne testy laboratoryjne.
W klinikach, w których działa APOPO, wykorzystanie szczurów podniosło liczbę osób zdiagnozowanych o ponad 40%. Każdy dodatkowy pacjent poddany leczeniu gruźlicy dzięki APOPO zatrzymuje rozprzestrzenianie się gruźlicy do 15 osób rocznie. APOPO potencjalnie zatrzymało ponad 110 000 kolejnych infekcji gruźlicy.
Oczyszczanie terenów zaminowanych
Tradycyjne podejście do usuwania min wykorzystuje maszyny i saperów z wykrywaczami metali. Dodatkowe wykorzystanie APOPO HeroRATS może znacznie przyspieszyć tę operację, przyczyniając się do znacznego zmniejszenia kosztów i jak najszybszego przywrócenia ludziom ziem do zagospodarowania.
1. Przygotowanie gruntu.
Pola minowe, które nie były użytkowane całymi dekadami, często są zarośnięte i niedostępne. Wykorzystanie na tym etapie maszyn do przygotowania ziem usprawnia proces rozminowywania poprzez zmiękczenie gruntu oraz oczyszczenie go z małych drzew, krzaków, krzewów, trawy i pozostałości drutów.
2. Wyznaczenie linii bezpieczeństwa.
Linie bezpieczeństwa zapewniają bezpieczny dostęp do pól minowych i są wytyczane przez saperów z wykrywaczami metalu. Mają szerokość od jednego do dwóch metrów.
3. Praca szczurów.
APOPO HeroRATS reagują wyłącznie na zapach materiałów wybuchowych, ignorując przy tym pozostały na polu złom. Jeden szczur jest w stanie sprawdzić obszar 200 m2 w ciągu 20 minut, co saperowi z wykrywaczem metalu zajęłoby około 4 dni.
4. Weryfikacja znaleziska.
Po wskazaniu przez szczura obecności materiału wybuchowego na miejsce przybywa saper z wykrywaczem metalu. Ostrożnie wykopuje zaznaczoną pozycję i potwierdza obecność miny.
5. Bezpieczna utylizacja miny.
Jeżeli obecność miny lądowej zostaje potwierdzona, to ładunek jest bezpiecznie utylizowany na miejscu odnalezienia.
6. Odzyskanie ziem.
Po oczyszczeniu terenu z min i innych materiałów wybuchowychm ziemie zostają zwrócone lokalnej społeczności w celu ich bezpiecznego i produktywnego wykorzystania.
APOPO tak szybko, jak to możliwe, zwraca społecznościom ziemię wolną od min. W tym celu używany jest uznany na całym świecie proces o nazwie „Land Release”.
1. Konflikt zbrojny - rozmieszczenie min lądowych.
Podczas konfliktów miny są rozmieszczane w celu ochrony stanowisk wojskowych lub ważnej infrastruktury. Miny lądowe są również stosowane do blokowania dostępu wroga do źródeł wody, kluczowych tras podróży lub pozycji taktycznych. Jest to też powód, dla którego właśnie te tereny są cenne dla lokalnych społeczności.
2. Strefy bitewne.
Konflikty zbrojne były często prowadzone w pobliżu wsi.
3. Po konflikcie – wybuchowe pozostałości wojenne.
Po zakończeniu konfliktu na polach nadal zalegają pozostałości po wojnie – miny, bomby, granaty. Blokuje to dostęp do wody, ważnych tras, uniemożliwia rozwój wsiom, przez co możliwości rozwojowe pobliskich społeczności są znacząco ograniczone, a wiele działań stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo.
4. Uwolnienie gruntów – badanie nietechniczne.
W pierwszej kolejności APOPO analizuje wszystkie dane i omawia dotychczasowe wypadki spowodowane eksplozjami starych min. Pomaga to oszacować poziom występowania materiałów wybuchowych w okolicy.
5. Uwalnianie gruntów.
Jeżeli nie ma wiarygodnych dowodów na istnienie min lądowych, ziemia może zostać uznana za bezpieczną i natychmiast przekazana społecznościom bez ponoszenia dalszych kosztów. Zanim przystąpiono do tej procedury, wszystkie grunty musiały zostać sprawdzone za pomocą wykrywaczy metali, co było procesem bardzo powolnym i kosztownym.
6. Uwolnienie gruntów – badanie techniczne.
Jeżeli podejrzewa się występowanie min lądowych lub innych ładunków na danym terenie, do akcji wkraczają wysłane przez APOPO maszyny, szczury oraz saperzy wyposażeni w wykrywacze metalu.
7. Szybkie wykrywanie min lądowych przez HeroRATS.
Szczury w bardzo szybkim tempie przeczesują wyznaczony teren. Po wskazaniu obecności ładunku są usuwane z terenu, a do akcji wkraczają saperzy w celu sprawdzenia i neutralizacji znaleziska.
8. Usuwanie min lądowych.
Jeżeli obecność miny lądowej zostanie potwierdzona, to z reguły w pobliżu znajdują się kolejne miny. Saper dokładnie identyfikuje i neutralizuje wszystkie obecne w okolicy ładunki. Szczury mogą powrócić do pracy, gdy w pobliżu nie stwierdzi się obecności żadnej kolejnej miny.
9. Zwrot ziemi.
Szybka i efektywna praca HeroRATS daje możliwość szybkiego zwrotu oczyszczonych i bezpiecznych ziem społecznościom lokalnym, co pozwala im żyć, pracować i bawić się bez lęku o swoje zdrowie i życie.
Socjalizacja. W wieku czterech tygodni szczury zaczynają mieć regularną styczność z wyszkolonym personelem i zapoznają się z codziennymi dźwiękami i zapachami. W krótkim czasie zaczynają czuć się swobodnie w otoczeniu ludzi.
Nauka zapachu. Szczury są szkolone poprzez skojarzenie dźwięku kliknięcia z jedzeniem.
Gdy znajdą się w pobliżu podajnika do herbaty zawierającego zapach materiałów wybuchowych (TNT), słyszą kliknięcie i otrzymują nagrodę w postaci
jedzenia.
Nauka odróżniania zapachów. Teraz uczą się odróżniać nośniki pozytywne (z zapachem TNT) od negatywnych (bez zapachu TNT). Jedzenie jest wydawane tylko za zainteresowanie pozytywnym nośnikiem zapachu.
Trening na tacach glebowych. Szczury uczą się pracy na tak zwanych tacach glebowych, umieszczonych na zewnątrz w różnych warunkach środowiskowych. Ubrane w szelki szukają nośników zapachowych ukrytych w ziemi.
Trening w terenie. Po raz pierwszy szczury wchodzą na pole z prawdziwymi, nieaktywnymi minami. Najpierw wykrywają miny ułożone na powierzchni i niewielkim obszarze, a potem stopniowo przechodzą na większe obszary z głębiej ukrytymi minami.
Ślepa próba. Przed pracą na prawdziwym polu minowym szczury muszą przejść tak zwaną „ślepą próbę”, w której tylko główny instruktor wie, gdzie są ukryte zapachy. Aby zdać test, muszą znaleźć wszystkie docelowe miny na obszarze
4002, przy czym.
Przygotowanie gruntu. Pola minowe, które nie były użytkowane całymi dekadami, często są zarośnięte i niedostępne. Wykorzystanie na tym etapie maszyn do przygotowania ziem usprawnia proces rozminowywania poprzez zmiękczenie gruntu oraz oczyszczenie go z m.
Wyznaczenie linii bezpieczeństwa. Linie bezpieczeństwa zapewniają bezpieczny dostęp do pól minowych i są wytyczane przez saperów z wykrywaczami metalu. Mają szerokość od jednego do dwóch metrów.
Praca szczurów. APOPO HeroRATS reagują wyłącznie na zapach materiałów wybuchowych, ignorując przy tym pozostały na polu złom. Jeden szczur jest w stanie sprawdzić obszar 200 m2 w ciągu 20 minut, co saperowi z wykrywaczem metalu zajęłoby około .
Weryfikacja znaleziska. Po wskazaniu przez szczura obecności materiału wybuchowego na miejsce przybywa saper z wykrywaczem metalu. Ostrożnie wykopuje zaznaczoną pozycję i potwierdza obecność miny.
Bezpieczna utylizacja miny. Jeżeli obecność miny lądowej zostaje potwierdzona, to ładunek jest bezpiecznie
utylizowany na miejscu odnalezienia.
Odzyskanie ziem. Po oczyszczeniu terenu z min i innych materiałów wybuchowych ziemie zostają zwrócone lokalnej społeczności w celu ich bezpiecznego i produktywnego wykorzystania.
Konflikt zbrojny – rozmieszczenie min lądowych. Podczas konfliktów miny są rozmieszczane w celu ochrony stanowisk wojskowych lub ważnej infrastruktury. Miny lądowe są również stosowane do blokowania dostępu wroga do źródeł wody, kluczowych tras podróży l.
Strefy bitewne. Konflikty zbrojne były często prowadzone w pobliżu wsi.
Po konflikcie – wybuchowe pozostałości wojenne. Po zakończeniu konfliktu na polach nadal zalegają pozostałości po wojnie – miny, bomby, granaty. Blokuje to dostęp do wody, ważnych tras, uniemożliwia rozwój wsiom, przez co możliwości rozwojowe pobliskich .
Uwolnienie gruntów – badanie nietechniczne. W pierwszej kolejności APOPO analizuje wszystkie dane i omawia dotychczasowe wypadki spowodowane eksplozjami starych min. Pomaga to oszacować poziom występowania materiałów wybuchowych w okolicy.
Uwalnianie gruntów. Jeżeli nie ma wiarygodnych dowodów na istnienie min lądowych, ziemia może zostać uznana za bezpieczną i natychmiast przekazana społecznościom bez ponoszenia dalszych kosztów. Zanim przystąpiono do tej procedury, wszystkie grunty musia.
Uwolnienie gruntów – badanie techniczne. Jeżeli podejrzewa się występowanie min lądowych lub innych ładunków na danym terenie, do akcji wkraczają wysłane przez APOPO maszyny, szczury oraz saperzy wyposażeni w wykrywacze metalu.
Szybkie wykrywanie min lądowych przez HeroRATS. Szczury w bardzo szybkim tempie przeczesują wyznaczony teren. Po wskazaniu obecności ładunku są usuwane z terenu, a do akcji wkraczają saperzy w celu sprawdzenia i neutralizacji znaleziska.
Usuwanie min lądowych, Jeżeli obecność miny lądowej zostanie potwierdzona, to z reguły w pobliżu
znajdują się kolejne miny. Saper dokładnie identyfikuje i neutralizuje wszystkie obecne w okolicy ładunki. Szczury mogą powrócić do pracy, gdy
w pobliżu ni.
Zwrot ziemi. Szybka i efektywna praca HeroRATS daje możliwość szybkiego zwrotu oczyszczonych i bezpiecznych ziem społecznościom lokalnym, co pozwala im żyć, pracować i bawić się bez lęku o swoje zdrowie i życie.
Działania specjalne szczególnie w XXI wieku kojarzone są z precyzyjnymi uderzeniami w konkretny cel. Niezależnie, czy jest to efekt działania operatora, który podświetla laserem cel dla rakiety odpalonej...
Działania specjalne szczególnie w XXI wieku kojarzone są z precyzyjnymi uderzeniami w konkretny cel. Niezależnie, czy jest to efekt działania operatora, który podświetla laserem cel dla rakiety odpalonej z samolotu, czy atak drona kierowanego przez pilota siedzącego przed monitorem na innym kontynencie.
Pierwsza wojna w Zatoce Perskiej przeszła do historii jako pierwszy konflikt zbrojny transmitowany na żywo. Stacja CNN miała swoich reporterów w stolicy Iraku, gdy do kraju wkraczała koalicja pod dowództwem...
Pierwsza wojna w Zatoce Perskiej przeszła do historii jako pierwszy konflikt zbrojny transmitowany na żywo. Stacja CNN miała swoich reporterów w stolicy Iraku, gdy do kraju wkraczała koalicja pod dowództwem USA. Dziennikarskie relacje z tego konfliktu uważane są za kamienie milowe w rozwoju telewizji informacyjnych.
Zarówno w informacjach mainstreamowych kanałów TV i portali internetowych, jak i filmach dokumentalnych czy wielkich hollywoodzkich produkcjach filmowych, operacje specjalne bezpośrednio powiązane są z...
Zarówno w informacjach mainstreamowych kanałów TV i portali internetowych, jak i filmach dokumentalnych czy wielkich hollywoodzkich produkcjach filmowych, operacje specjalne bezpośrednio powiązane są z eliminacją, czyli zabijaniem „tych złych”.
Dyktatorzy i tyrani ginęli zwykle w sposób mało przyjemny i niekoniecznie szybki, a ich ciała po śmierci poddawane były dalszym zniewagom, wystawiane na widok publiczny, rozczłonkowywane czy wieszane ku...
Dyktatorzy i tyrani ginęli zwykle w sposób mało przyjemny i niekoniecznie szybki, a ich ciała po śmierci poddawane były dalszym zniewagom, wystawiane na widok publiczny, rozczłonkowywane czy wieszane ku przestrodze. Niektóre z tych aktów filmowano. W ciemnych i bagnistych rewirach Internetu można jeszcze znaleźć zapis wielogodzinnych tortur, jakimi poddawany był liberyjski dyktator Samuel Doe.
Ostatnie przyczółki organizacji Państwo Islamskie zostały zdobyte wiosną tego roku, przywódca grupy, Abu Bakr al-Baghdadi (Kalif Ibrahim), zginął w październiku 2019. Choć salafickie organizacje terrorystyczne...
Ostatnie przyczółki organizacji Państwo Islamskie zostały zdobyte wiosną tego roku, przywódca grupy, Abu Bakr al-Baghdadi (Kalif Ibrahim), zginął w październiku 2019. Choć salafickie organizacje terrorystyczne obwołały go męczennikiem, który zginął bohatersko, prezydent Trump i jego administracja zadbali, by w społecznej świadomości pozostał przekaz o tchórzliwej ucieczce i marnym końcu przywódcy ISIS, czyli organizacji, która przez wiele miesięcy była symbolem barbarzyństwa popełnianego w imię wypaczonych...
Z terminem „samotny wilk” jest pewien problem. To pojęcie tyleż szerokie, co nieostre. Choć zarówno w prasie, jak i w dyskursie naukowym zadomowiło się na stałe, należy używać go z pełną świadomością niedostatków...
Z terminem „samotny wilk” jest pewien problem. To pojęcie tyleż szerokie, co nieostre. Choć zarówno w prasie, jak i w dyskursie naukowym zadomowiło się na stałe, należy używać go z pełną świadomością niedostatków semantycznych.
Organizacje terrorystyczne takie jak AQ (Al-Kaida), AQAP (Al-Kaida na Półwyspie Arabskim), czy ISIS (tzw. Państwo Islamskie) świetnie opanowały nowoczesne technologie. Używają Internetu do publikacji własnych...
Organizacje terrorystyczne takie jak AQ (Al-Kaida), AQAP (Al-Kaida na Półwyspie Arabskim), czy ISIS (tzw. Państwo Islamskie) świetnie opanowały nowoczesne technologie. Używają Internetu do publikacji własnych materiałów o charakterze informacyjnym i publicystycznym, umieszczają publikacje propagandowe, a także instruktażowe.
Organizacje takie jak ISIS (tzw. Państwo Islamskie), AQ (Al-Kaida) czy AQAP (Al-Kaida na Półwyspie Arabskim) nie tylko nawołują do organizowania ataków terrorystycznych w krajach szeroko pojętego zachodu,...
Organizacje takie jak ISIS (tzw. Państwo Islamskie), AQ (Al-Kaida) czy AQAP (Al-Kaida na Półwyspie Arabskim) nie tylko nawołują do organizowania ataków terrorystycznych w krajach szeroko pojętego zachodu, ale także publikują instrukcje dla domorosłych terrorystów, którzy – zachłyśnięci wizją zrobienia czegoś wielkiego i chwalebnego – chcieliby zorganizować spektakularny zamach, ale nie wiedzą, jak to zrobić.
Zagrożenie atakami terrorystów-samobójców detonujących ładunki wybuchowe na imprezach masowych i w obiektach użyteczności publicznej jest nowym wyzwaniem dla służb bezpieczeństwa. Podobnie jak skuteczna...
Zagrożenie atakami terrorystów-samobójców detonujących ładunki wybuchowe na imprezach masowych i w obiektach użyteczności publicznej jest nowym wyzwaniem dla służb bezpieczeństwa. Podobnie jak skuteczna i dyskretna identyfikacja osób mających niebezpieczne materiały w miejscu publicznym, wewnątrz dużej grupy ludzi. Do tej pory stanowiło to lukę w systemach zabezpieczeń. Rozwiązanie dostarczyli naukowcy z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Auburn w Stanach Zjednoczonych. Wykorzystując zdolności psów...
W „SPECIAL OPS” nr 4, 5, 6/2016 przedstawiliśmy przykłady rozwiązań organizacyjnych w służbach policyjnych różnych państw, wprowadzone w celu podwyższenia zdolności do szybkiego reagowania na gwałtowne...
W „SPECIAL OPS” nr 4, 5, 6/2016 przedstawiliśmy przykłady rozwiązań organizacyjnych w służbach policyjnych różnych państw, wprowadzone w celu podwyższenia zdolności do szybkiego reagowania na gwałtowne ataki terrorystyczne w miejscach publicznych i zagrażające dużej liczbie przypadkowych osób, zwłaszcza w wykonaniu tzw. „aktywnych strzelców”. Chociaż do przeciwdziałania m.in. takim incydentom konieczne jest oczywiście doskonalenie potencjału typowych jednostek kontrterrorystycznych, to modus operandi...
W 2015 roku w organizacji Policji zaszły istotne zmiany otwierające drogę do uporządkowania i znaczącego usprawnienia działania jednostek i komórek antyterrorystycznych. Polegały one na powołaniu Centralnego...
W 2015 roku w organizacji Policji zaszły istotne zmiany otwierające drogę do uporządkowania i znaczącego usprawnienia działania jednostek i komórek antyterrorystycznych. Polegały one na powołaniu Centralnego Odwodu Antyterrorystycznego Komendanta Głównego Policji oraz wprowadzeniu nowych regulacji dotyczących metod i form działania pododdziałów antyterrorystycznych Policji (patrz: „Ewolucja systemu pododdziałów AT Policji” - „SPECIAL OPS” 3/2016).
Z artykuł poznajemy przesłanki, które wymusiły w polskim prawodawstwie rozwiązania ustawowe bezpośredniego użycia broni palnej w obronie koniecznej przed terrorystami przez funkcjonariuszy służb odpowiedzialnych...
Z artykuł poznajemy przesłanki, które wymusiły w polskim prawodawstwie rozwiązania ustawowe bezpośredniego użycia broni palnej w obronie koniecznej przed terrorystami przez funkcjonariuszy służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa.
Rosnąca liczba zamachów przeprowadzanych przez ekstremistów islamskich oraz ich naśladowców stała się w wielu państwach oczywistym impulsem do rozbudowy i modernizacji jednostek kontrterrorystycznych....
Rosnąca liczba zamachów przeprowadzanych przez ekstremistów islamskich oraz ich naśladowców stała się w wielu państwach oczywistym impulsem do rozbudowy i modernizacji jednostek kontrterrorystycznych. Konieczność dysponowania jak najlepiej przygotowanymi, silnymi formacjami o takim charakterze jest w obliczu współczesnych zagrożeń terroryzmem bezdyskusyjna, jednak modus operandi sprawców zamachów z ostatnich lat sprawia, że w wielu przypadkach interwencja takich jednostek może być spóźniona, a istotniejszego...
Z ostatnim dniem ubiegłego roku, po siedmiu latach przestało istnieć Dowództwo Wojsk Specjalnych - najmłodszego, ale najbardziej dynamicznie rozwijającego się pod jego komendą i cieszącego się powszechnym...
Z ostatnim dniem ubiegłego roku, po siedmiu latach przestało istnieć Dowództwo Wojsk Specjalnych - najmłodszego, ale najbardziej dynamicznie rozwijającego się pod jego komendą i cieszącego się powszechnym uznaniem sojuszników rodzaju Sił Zbrojnych RP. W ramach reformy systemu kierowania i dowodzenia (SKiD) SZ RP dokonano radykalnych zmian w podporządkowaniu oraz strukturach zarządzania Wojskami Specjalnymi. Zmian, które niczego w nich nie usprawniły, a jedynie zdezorganizowały to, co dobrze funkcjonowało,...
Współczesne siły zbrojne, w tym wchodzące w ich skład jednostki specjalne, charakteryzują się wysokim stopniem mechanizacji i cyfryzacji. Dlatego potrzebują ludzi posiadających odpowiednie wykształcenie...
Współczesne siły zbrojne, w tym wchodzące w ich skład jednostki specjalne, charakteryzują się wysokim stopniem mechanizacji i cyfryzacji. Dlatego potrzebują ludzi posiadających odpowiednie wykształcenie i umiejętności - niezbędne w określonych sytuacjach, gdy jednostka przechodzi do działań bojowych czy wydziela komponenty do operacji poza granicami kraju, ale z drugiej strony, często tak specjalistyczne, że trudno je wykorzystać, utrzymywać i rozwijać podczas codziennej służby garnizonowej. Rozwiązaniem...
Przyglądając się poszczególnym operacjom odbijania zakładników w przekazach medialnych, z reguły informuje się o ich efektach, dość dokładnie analizując także przebieg samego szturmu. Rzadko jednak się...
Przyglądając się poszczególnym operacjom odbijania zakładników w przekazach medialnych, z reguły informuje się o ich efektach, dość dokładnie analizując także przebieg samego szturmu. Rzadko jednak się zdarza, aby taki przekaz zagłębiał się w szczegóły dotyczące ewakuacji osób. Czy wynika to tylko z ochrony procedur taktycznych? Moim zdaniem głównie z faktu uznawania samej ewakuacji za o wiele mniej ważną – a byłoby dobrze stawiać ją pod tym względem zaraz za szturmem.
Sztuka utrwalania obrazu ewoluowała od czasów wykonania pierwszych fotografii w XIX w. Wraz z pojawianiem się nowych technologii fotografia znalazła zastosowanie w różnych dziedzinach życia, bardzo szybko...
Sztuka utrwalania obrazu ewoluowała od czasów wykonania pierwszych fotografii w XIX w. Wraz z pojawianiem się nowych technologii fotografia znalazła zastosowanie w różnych dziedzinach życia, bardzo szybko zaczęła być wykorzystywana także przez siły policyjne i wojskowe, m.in. do wykonywania zdjęć powierzchni ziemi z powietrza.
Wątek zainteresowania organizacji terrorystycznych żeglugą, a w szczególności tak newralgiczną jej gałęzią, jaką jest światowy system transportu morskiego produktów ropy naftowej, powrócił niedawno na...
Wątek zainteresowania organizacji terrorystycznych żeglugą, a w szczególności tak newralgiczną jej gałęzią, jaką jest światowy system transportu morskiego produktów ropy naftowej, powrócił niedawno na łamach „Washington Post” i „Associated Press”, które na krótko po zabiciu Osamy bin Ladena przekazały kolejne potwierdzające to istotne informacje.
Siły Zbrojne członków NATO zaangażowane w działania asymetryczne, konflikty regionalne, misje stabilizacyjne czy wreszcie w Globalną Wojnę z Terroryzmem (GWOT) muszą sprostać nowym zadaniom, stawianym...
Siły Zbrojne członków NATO zaangażowane w działania asymetryczne, konflikty regionalne, misje stabilizacyjne czy wreszcie w Globalną Wojnę z Terroryzmem (GWOT) muszą sprostać nowym zadaniom, stawianym im przez polityków oraz dostosować się do nowych warunków operacji realizowanych przez Sojusz. Najczęstsze obecnie działania przeciwpartyzanckie (COIN) wymagają m.in. przyjęcia przez armie - w tym ich siły specjalne – technik, taktyki i procedur typowych bardziej dla służb specjalnych i policyjnych.
Od pewnego czasu szeroko pojęte działania przeciwpartyzanckie stały się jednym z podstawowych zadań wykonywanych przez żołnierzy sił specjalnych. Komponent lotniczy przydzielany jako wsparcie rzadko kiedy...
Od pewnego czasu szeroko pojęte działania przeciwpartyzanckie stały się jednym z podstawowych zadań wykonywanych przez żołnierzy sił specjalnych. Komponent lotniczy przydzielany jako wsparcie rzadko kiedy sprawdzał się w tej roli. Jednak dzięki wprowadzeniu nowej klasy niewielkich maszyn bojowych sytuacja może ulec diametralnej zmianie.
Obserwując opinie w mediach krajowych i zagranicznych oraz wypowiedzi polityków i ekspertów na temat śmierci przywódcy Al-Kaidy daje się zauważyć kompletny bałagan pojęciowy i brak zrozumienia koncepcji...
Obserwując opinie w mediach krajowych i zagranicznych oraz wypowiedzi polityków i ekspertów na temat śmierci przywódcy Al-Kaidy daje się zauważyć kompletny bałagan pojęciowy i brak zrozumienia koncepcji operacji specjalnej realizowanej przez siły specjalne wspólnie ze służbami specjalnymi, przeciwko celom takim jak Osama bin Laden (OBL). A właśnie tym była operacja „Neptune Spear” .
Gdy 11 września 2001 roku opadał kurz po upadku wież World Trade Center, kolejne pojawiające się w mediach opinie wskazywały jednoznacznie, że nadchodząca wojna będzie wojną komandosów i wywiadowców, odmienną...
Gdy 11 września 2001 roku opadał kurz po upadku wież World Trade Center, kolejne pojawiające się w mediach opinie wskazywały jednoznacznie, że nadchodząca wojna będzie wojną komandosów i wywiadowców, odmienną od dotychczasowych konfliktów. Obecnie, w dziesiątym roku globalnej wojny z terroryzmem, można stwierdzić, że przewidywania te były słuszne. To operatorzy jednostek specjalnych odegrali kluczową rolę w obaleniu reżimu talibów w 2001 roku, torowali drogę regularnym dywizjom w Iraku dwa lata później,...
„Czy policjantowi wolno zabić?” „Antyterroryści mają licencję na zabijanie”. „Powinno się strzelać, aby zabić” – to tylko kilka przykładowych opinii i tez, na jakie można się natknąć przeglądając prasę...
„Czy policjantowi wolno zabić?” „Antyterroryści mają licencję na zabijanie”. „Powinno się strzelać, aby zabić” – to tylko kilka przykładowych opinii i tez, na jakie można się natknąć przeglądając prasę codzienną i strony internetowe. Obecność różnego rodzaju poglądów – a czasem mitów – związanych ze zwalczaniem terrorystów i innych...
DryGuard i DryGuard+ to najnowsze rozwiązania w zakresie membran paroprzepuszczalnych opracowane przez producenta markowych butów taktycznych Bates. Wprowadzone obok membrany Gore-Tex w produktach firmy,...
DryGuard i DryGuard+ to najnowsze rozwiązania w zakresie membran paroprzepuszczalnych opracowane przez producenta markowych butów taktycznych Bates. Wprowadzone obok membrany Gore-Tex w produktach firmy, stanowią innowacyjne rozwiązanie uzupełniające ofertę butów tego producenta wyposażonych w membrany zwiększające wodoodporność i przez to komfort użytkowania obuwia.
ResGear to polski producent sprzętu taktycznego, który przebojem pojawił się na rodzimym rynku, zyskując wielu wiernych klientów nie tylko wśród funkcjonariuszy służb mundurowych, zarówno w Europie, jak...
ResGear to polski producent sprzętu taktycznego, który przebojem pojawił się na rodzimym rynku, zyskując wielu wiernych klientów nie tylko wśród funkcjonariuszy służb mundurowych, zarówno w Europie, jak i w USA. Sprzęt tej marki projektowany i szyty jest w Polsce, przy użyciu najnowszych światowych technologii oraz materiałów, dzięki którym wyznacza nową jakość na naszym rynku.
Na współczesnym polu walki zapewnienie skutecznej, niezawodnej i bezpiecznej łączności na poziomie zespołów bojowych, a także między pojedynczymi operatorami jednostek wojskowych i policyjnych, należy...
Na współczesnym polu walki zapewnienie skutecznej, niezawodnej i bezpiecznej łączności na poziomie zespołów bojowych, a także między pojedynczymi operatorami jednostek wojskowych i policyjnych, należy do kwestii o kluczowym znaczeniu. Nowoczesne systemy łączności umożliwiają komunikowanie się w czasie działań operacyjnych i taktycznych, a także zabezpieczają przed hałasem o dużym natężeniu dźwięku i związanymi z tym urazami słuchu.
DURABO®, to polski brand firmy Kreator, będącej kontraktorem polskich i zagranicznych służb mundurowych. Analizując rynek odzieży taktyczno-outdoorowej, firma dostrzegła, że co prawda w ofercie znajduje...
DURABO®, to polski brand firmy Kreator, będącej kontraktorem polskich i zagranicznych służb mundurowych. Analizując rynek odzieży taktyczno-outdoorowej, firma dostrzegła, że co prawda w ofercie znajduje się wiele produktów przeznaczonych dla tej grupy odbiorców, jednak są one albo niskiej jakości spowodowanej dalekowschodnią produkcją i zastosowanymi materiałami, albo w bardzo wysokiej cenie, wynikającej z kosztów importu, np. z USA. W konsekwencji tego firma uznała, że brakuje na rynku oferty odzieży...
Czas wiosenno-letni to zdecydowanie ta pora roku, kiedy większość z nas podchodzi do tematu zakupu nowych okularów przeciwsłonecznych. Silne natężenie szkodliwego promieniowania UV powoduje, że nasz wzrok...
Czas wiosenno-letni to zdecydowanie ta pora roku, kiedy większość z nas podchodzi do tematu zakupu nowych okularów przeciwsłonecznych. Silne natężenie szkodliwego promieniowania UV powoduje, że nasz wzrok zaczyna się intensywniej męczyć, doskwiera nam obniżony komfort widzenia, a kolory przybierają przekłamane barwy.
Łucznictwo to szlachetny sport, jego historia sięga początków cywilizowanego świata a może nawet dalej. Długo był podstawowym narzędziem wykorzystywanym podczas polowań. Łuki wyszły z łask dopiero wraz...
Łucznictwo to szlachetny sport, jego historia sięga początków cywilizowanego świata a może nawet dalej. Długo był podstawowym narzędziem wykorzystywanym podczas polowań. Łuki wyszły z łask dopiero wraz z momentem pojawienia się broni palnej. Jednak nie zniknęły całkowicie. Zmienił się charakter ich użycia. W dzisiejszych czasach wykorzystywane są w sportach strzeleckich, na olimpiadach, a także hobbystycznie. Jeśli interesuje Cię łucznictwo, to sprawdź jaki łuk na początek będzie najlepszym wyborem.
„Czołówka” jest niezbędnym narzędziem pracy żołnierzy i medyków, ale nie tylko. Niektórzy sportowcy, turyści, miłośnicy kijów trekkingowych czy bywalcy biwaków nie wyobrażają sobie życia bez dobrej czołówki....
„Czołówka” jest niezbędnym narzędziem pracy żołnierzy i medyków, ale nie tylko. Niektórzy sportowcy, turyści, miłośnicy kijów trekkingowych czy bywalcy biwaków nie wyobrażają sobie życia bez dobrej czołówki. Dlatego przetestowaliśmy i sprawdziliśmy, czy warto zainwestować w latarkę TUNDRA THL0111 firmy MACTRONIC.
Smartfony stały się powszechnym elementem naszej rzeczywistości. Dzięki urządzeniom mobilnym komunikacja dzisiaj oznacza dużo więcej niż zwykłą rozmowę – chętnie używamy darmowych komunikatorów do przesyłania...
Smartfony stały się powszechnym elementem naszej rzeczywistości. Dzięki urządzeniom mobilnym komunikacja dzisiaj oznacza dużo więcej niż zwykłą rozmowę – chętnie używamy darmowych komunikatorów do przesyłania wiadomości tekstowych, nagrań głosowych, zdjęć, wideo, a nawet dokumentów i lokalizacji. Pandemia COVID-19 tylko przyspieszyła cyfrową ewolucję społeczeństw, pojawiło się wiele przydatnych narzędzi, które umożliwiają użytkownikom realizację pożądanych funkcjonalności i jednocześnie prezentują...
Jeśli trafiłeś na tę stronę świadomie, to najpewniej interesują Cię zagadnienia militarne, być może survival, ewentualnie bushcraft lub EDC. Te zainteresowania łączy dość specyficzna grupa przedmiotów,...
Jeśli trafiłeś na tę stronę świadomie, to najpewniej interesują Cię zagadnienia militarne, być może survival, ewentualnie bushcraft lub EDC. Te zainteresowania łączy dość specyficzna grupa przedmiotów, które zapewne chcesz posiadać – tak jak my. Zdobyć je można w licznych sklepach „wojskowych” zorientowanych na takich właśnie zapaleńców. Być może nie wiesz jeszcze, że do grona tych sklepów dołączył stosunkowo niedawno kolejny gracz – combat.pl.
