K9 KT

Co oznacza termin K9?

Termin K9 oznacza po prostu psy bojowe. Określenie to powstało w anglojęzycznych krajach jako skrót do identycznie brzmiącego „canine”, które tłumaczymy jako „pies”. Od początku odnosiło się ono do psów policyjnych, pracujących w jednostkach K9 (K9 Unit).

Wykorzystywane w służbach są najczęściej psy następujących ras: owczarek niemiecki, owczarek belgijski malinois, doberman, owczarek holenderski, rottweiler, terier walijski, labrador retriever. Psy te wykonują różne zadania w zależności od służby, do jakiej zostają przydzielone. Wcześniej jednak muszą zostać specjalnie wyselekcjonowane i przeszkolone.

Pierwsze psy bojowe w polskich jednostkach AT

W polskiej Policji pierwsze psy do działań bojowych w jednostkach antyterrorystycznych (obecnie kontrterrorystycznych) pojawiły się w 1996 roku w liczbie 3–4 zwierząt. W tym samym roku psy te u boku swoich przewodników z takich jednostek, jak BOA i pododdziałów AT z Poznania, Gdańska i Krakowa, wzięły udział w półrocznym szkoleniu dla psów do działań antyterrorystycznych w węgierskim Dunakeszi. Polska grupa udała się na Węgry wspólnie z instruktorem szkolenia psów służbowych z Zakładu Kynologii Policyjnej Centrum Szkolenia Policji w Sułkowicach, Grzegorzem Wiórowskim.

W czasie pobytu na Węgrzech polscy funkcjonariusze po raz pierwszy spotkali się z wykorzystywaniem przez policję psów rasy owczarek belgijski malinois. W tamtym okresie żadna polska jednostka nie posiadała jeszcze psów tej rasy.  

Dzięki nowym doświadczeniom zdobytym za granicą, nieliczna jeszcze grupa przewodników psów bojowych w polskim AT zaczęła organizować własne warsztaty doskonalące. Celem tych warsztatów była weryfikacja oraz wymiana doświadczeń z działań z psami. Kluczowe dla tematyki warsztatów było także rozwiązywanie problemów dotyczących szkolenia czy techniki i taktyki wykorzystywania psów w realnych działaniach.

W tamtym okresie zespoły psów bojowych w oddziałach AT szkolone były głównie do działań bez kagańca, zaś ich przewodnicy borykali się z brakiem odpowiedniego wyposażenia, takiego jak m.in. kombinezony przeznaczone do gryzienia. Z własnej inicjatywy organizowali specjalny sprzęt, jak uprzęże wysokościowe uszyte według własnych wzorów i pomysłów. Sprzęt ten wykorzystywany był z powodzeniem w czasie szkoleń, m.in. z zakresu zjazdów na szybkiej linie oraz ewakuacji VIP-a przy wykorzystaniu śmigłowca. Były to elementy autorskiego programu szkolenia psów bojowych opracowanego przez przewodników.

W ciągu następnych lat zaniechano dalszego rozwoju i szkolenia psów z przeznaczeniem dla pododdziałów AT. Stan ten trwał do roku 2010, kiedy to psy zaczęły ponownie pojawiać się w pododdziałach AT, najpierw w Łodzi i Warszawie. Były to psy po kursie psów patrolowych, które były włączone do SPAP w Łodzi i w stołecznym WR KSP. Nieco później postanowiono reaktywować kurs dla psów antyterrorystycznych zmieniony na kurs psów do działań bojowych. Efektem tego było pojawienie się psów w BOA.

W 2015 roku, dzięki nawiązaniu współpracy pomiędzy BOA a francuskim GIGN, dwóch operatorów jednostki udało się do Francji, aby odbyć tam szkolenie z zakresu wykorzystywania psów w działaniach antyterrorystycznych. Po powrocie do kraju współtworzyli oni system szkolenia psów bojowych na podstawie doświadczeń francuskich kolegów. Jednocześnie dzięki nowej współpracy w tym samym roku BOA zakupiło we Francji dwa owczarki belgijskie malinois, wabiące się Iman i Yellow. Były one pierwszymi psami zakupionymi przez polską Policję za granicą. W latach 2016 i 2017 odbyły się dwa kursy, na których wyszkolono łącznie pięć psów, dwa dla BOA oraz po jednym dla Wrocławia, Gorzowa Wielkopolskiego i Warszawy.

W następnych latach w Komendzie Głównej Policji postanowiono rozróżnić nadzór nad psami w różnych służbach. W praktyce wyglądało to tak, że służba kryminalna miała swojego koordynatora (psy Meintreilings), CLKP (psy osmologiczne), a BOA (psy bojowe i do wyszukiwania materiałów wybuchowych w działaniach bojowych). Regulacje na ten temat zaczęto tworzyć około roku 2019, a zaczęły one obowiązywać, z późniejszymi zmianami, od 2021 roku.

Od 2020 roku wszystkie psy bojowe w polskich jednostkach kontrterrorystycznych wchodzą w skład grupy psów bojowych koordynowanej przez Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA”. Oznacza to, iż to właśnie BOA posiada nadzór nad szkoleniem i używaniem psów w służbie KT. Koordynator psów bojowych z BOA zajmuje się m.in.: szukaniem nowych psów i testowaniem ich, szukaniem nowych przewodników i sprawdzaniem ich pod kątem pracy ze zwierzętami, kwalifikowaniem psów do szkolenia i ich atestacją, przydzielaniem im przewodników, prowadzeniem wspólnie z ZKP Sułkowice kursu psów bojowych oraz wprowadzaniem nowych metod szkoleniowych dla psów, które ukończyły szkolenie i trafiły do pododdziałów KT.

Dobór psa do służby kontrterrorystycznej

Psy do służby kontrterrorystycznej trafiają od hodowców, którzy wybierają psy według nich spełniające kryteria do służby w Policji. Kryteria te są restrykcyjne i nieustannie modyfikowane na podstawie doświadczeń z ostatnich czterech lat intensywnego rozwoju psów bojowych w jednostkach KT. Ocena potencjalnych K9 przed przyjęciem ich na szkolenie należy do koordynatora psów bojowych z Centralnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji „BOA” i instruktorów z ZKP w Sułkowicach.

Psy przeznaczone do działań bojowych muszą charakteryzować się odpowiednimi warunkami fizycznymi, jak i właściwymi cechami charakteru. Preferowane rasy do szkolenia to owczarki belgijskie malinois, owczarki holenderskie oraz owczarki niemieckie (w chwili obecnej najtrudniejsze do znalezienia) w wieku około 9–10 miesięcy. Psy te muszą posiadać cechy charakteru niezbędne do służby w pododdziałach KT. Koordynator na podstawie zachowania psów w danych okolicznościach ocenia ich stabilność emocjonalną, odwagę, siłę zarówno fizyczną jak i psychiczną oraz poziom koncentracji podczas wykonywania poszczególnych zadań.

Szczególnie istotne jest to, czy dany pies jest cichy i posiada ponadprzeciętny popęd do walki. Kolejnym elementem są same warunki fizyczne psa, jego cechy motoryczne oraz ogólna budowa. Z uwagi na charakter pracy psy muszą posiadać bardzo dużą mobilność i łatwość adaptowania się do powierzchni, po której się poruszają, oraz do zmiennych warunków pracy. Psy poddawane są wielokrotnie próbom, podczas których sprawdza się chęć podjęcia pracy przy jednoczesnym zachowaniu całkowitej ciszy.

Wynika to z faktu, iż psy z tendencją do piszczenia i szczekania nie nadają się do służby kontrterrorystycznej, gdyż pozbawiają operatorów zespołów bojowych możliwości cichego przemieszczania się lub mogą ujawnić obecność funkcjonariuszy Policji w trakcie organizowanej przez nich zasadzki. Jednocześnie psy bojowe muszą być w stanie ugryźć człowieka w każde miejsce na ciele, a nie tylko rękę.

Koordynator podczas testów sprawdza, jak pies gryzie w stresie i na różnej wysokości ciała pozoranta, jak gryzie w ciasnym pomieszczeniu i przy wybuchającym granacie. Podczas testów agresji psy poddaje się również próbom charakteru. W ich trakcie oceniane są takie elementy jak: socjalizacja, aportowanie i szukanie ukrytego przedmiotu, reakcje na hałas oraz detonację, samodzielność i czujność oraz popęd do walki i chęć ścigania osoby.

Psy sprawdzane są w ten sposób przez okres od jednego do dwóch miesięcy. Czas ten spędzony u boku koordynatora pozwala określić, czy psy będą podatne na szkolenie, czy uda im się nawiązać relację z przewodnikiem oraz czy są wystarczająco wytrzymałe, by poradzić sobie ze szkoleniem i późniejszą pracą w sekcji bojowej pododdziału kontrterrorystycznego.

Dobór przewodników

Psy zakwalifikowane przez koordynatora do szkolenia muszą otrzymać starannie dobranych przewodników, którzy sprostają współpracy z tak wymagającymi czworonożnymi funkcjonariuszami. Należy w tym miejscu podkreślić, iż rola przewodnika psa w pododdziale KT nie ogranicza się tylko do sprawowania opieki nad psem. Przewodnicy ci są operatorami sekcji szturmowych, którzy chcąc zostać dodatkowo przewodnikiem psa bojowego muszą spełnić określone warunki. 

Kandydaci na opiekunów psów bojowych muszą przede wszystkim posiadać bardzo dobrą kondycję fizyczną, predyspozycje do pracy z psami oraz cierpliwość. Co więcej, muszą również rozumieć swojego psiego towarzysza, znać jego charakter, umiejętności oraz umieć dostosować się do jego potrzeb. 

Pierwszym krokiem kandydatów na drodze do zostania przewodnikiem psa bojowego są wizyty w BOA, gdzie kandydaci zajmują się typowanymi dla nich psami. Każdy potencjalny przewodnik zajmuje się wszystkimi psami, jakie znajdują się w danym momencie w użyczeniu dla dowódcy BOA i są w okresie testów. Pozwala to sprawdzić, który pies jak współpracuje z danym człowiekiem i stworzyć pewne pary na kurs psów bojowych. Jest to kluczowy okres wzajemnej integracji i doboru. W tym czasie zarówno przyszli przewodnicy, jak i psy poddawani są obserwacji, która pozwoli ocenić, czy dany funkcjonariusz nadaje się na przewodnika psa oraz z którym psem połączy go obopólna sympatia i najsilniejsza więź emocjonalna.

Podczas tego okresu, który wynosi od 2 do 5 tygodni, zwraca się uwagę na właściwe cechy charakteru przewodnika, na jego sposób motywowania psa do pracy, indywidualne podejście do zwierząt. Okres ten jest niezwykle ważny i trudny z uwagi na popędy, jakie posiadają dobierane psy, ich dzikość i chęć poznawania świata. Ważne jest również to, czy jest on w stanie zbudować zalążek więzi ze zwierzęciem. Z kolei u psa obserwuje się, jakie emocje okazuje on danym przewodnikom, kogo lubi bardziej, a kogo mniej. Jest to szczególnie ważne, aby pies chętnie wykonywał jego polecenia, a w przyszłości stworzył z nim zgrany zespół, mający dawać potężne wsparcie dla zespołów bojowych w najcięższych sytuacjach.

Kurs przewodników psów do działań bojowych

Funkcjonariusze jednostek kontrterrorystycznych wspólnie z przydzielonymi im psami kierowani są na kurs specjalistyczny dla przewodników psów do działań bojowych bez kagańca, który odbywa się w Zakładzie Kynologii Policyjnej w Sułkowicach pod okiem instruktorów z Centralnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji „BOA” i ZKP. Na trwający 120 dni kurs przewidziany wyłącznie dla funkcjonariuszy pododdziałów kontrterrorystycznych Policji kierowane są maksymalnie pięcioosobowe grupy z psami. W początkowej fazie kursu duży nacisk kładzie się na zapoznanie przewodnika z psem. Codziennie powtarzane są pewne czynności uczące psa posłuszeństwa przy jednoczesnym dostarczaniu mu nowych bodźców, tak aby w każdych warunkach tak samo wykonywał polecenia przewodnika.

W tym czasie psy uczą się wykonywania podstawowych komend, budowania komunikacji z przewodnikiem oraz przechodzą szkolenie obronne, podczas którego wyposażane są w podstawowe umiejętności. Jednocześnie przewodnik uczy się języka ciała psa oraz poznaje jego słabe i mocne strony.

Dalsze wspólne szkolenia obejmują m.in.: posłuszeństwo ogólne, pokonywanie przeszkód terenowych, pościg, działania wysokościowe, przeszukanie pomieszczeń, prace z zespołem bojowym, strzelanie sytuacyjne wraz z zespołem bojowym oraz działania z wykorzystaniem różnych środków transportu, np. samochodów pancernych i opancerzonych, łodzi bojowych i śmigłowców. Co istotne, zajęcia odbywają się nie tylko na terenie ZKP w Sułkowicach, ale od chwili, w której przewodnicy zaczynają panować nad psami w sposób zadowalający (najczęściej po około miesiącu), zajęcia zaczynają się odbywać przede wszystkim na obiektach treningowych zlokalizowanych w Warszawie i okolicach.

W czasie kursu psy są szkolone pod kątem całego zakresu działań bojowych, zarówno na obszarach wodnych, statkach, z wykorzystaniem śmigłowców jako środka transportu, a przede wszystkim w ciągle zmieniającym się środowisku. Dla dobrze wyszkolonego psa nie będzie miało znaczenia, czy ma on pracować w metrze, pociągu, statku, wieżowcu, czy kanałach ściekowych. To jest rzecz, która zajmuje bardzo dużo czasu, aby pies w każdych warunkach pracował tak samo i był przewidywalny w swoich zachowaniach.  

Podczas tak zróżnicowanych szkoleń uczy się psa wykorzystywania wszystkich jego zmysłów. Dla przykładu, w czasie ćwiczeń w ciemnych miejscach, takich jak wyżej wymienione metro czy tunele podziemne, psy uczą się wykorzystywania zmysłów węchu i słuchu. Część zajęć odbywa się wspólnie z kolegami z sekcji bojowych macierzystych pododdziałów SPKP i BOA, do których trafią psy ze swoimi przewodnikami po zakończonym kursie. Jest to szczególnie ważne, ponieważ w ten sposób pies poznaje przyszłych kolegów, z którymi będzie pełnił służbę i uczy się wspólnych działań z nimi. Dodatkowo nawiązuje on z nimi więzi, które w przyszłości sprawią, że będzie traktował ich jak członków swojego stada, swoją rodzinę.

Codzienne szkolenia, zadania i wyposażenie psów bojowych

Po ukończonym kursie w Sułkowicach przewodnicy zabierają psy do swoich macierzystych jednostek SPKP lub BOA, rozlokowanych na terenie całego kraju, oraz często do swoich prywatnych domów, gdzie psy te mieszkają z nimi na co dzień. 

W ramach codziennej służby czas pomiędzy realizacjami bojowymi wypełniają psom szkolenia indywidualne u boku przewodnika i kolegów z sekcji bojowej, odbywające się w ramach doskonalenia zawodowego. Pozwala to utrzymać psa na odpowiednim poziomie do pracy, a wraz ze zdobyciem przez niego nowych umiejętności na szkoleniach organizowanych przez BOA wprowadzać je do codziennego funkcjonowania. Szkolenia te obejmują takie elementy jak: tresura, pokonywanie przeszkód oraz współpraca z zespołem bojowym. Treningi odbywają się nie tylko na terenie jednostki, ale również w miejscach publicznych.

W trakcie wszystkich wspólnych ćwiczeń utrwalane są elementy posłuszeństwa, a czworonóg jest nagradzany za poprawne wykonywanie komend i koncentrację. Dodatkowo budowane jest zaufanie pomiędzy czworonogiem a kolegami z sekcji bojowej. Jest to szczególnie ważne, ponieważ głównym zadaniem przewodnika psa bojowego jest sprawienie, aby w pewnym momencie pies stał się narzędziem dla sekcji czy zespołu bojowego, który może go użyć tak jak innego sprzętu. 

Jest to istotne z uwagi na gradację użycia środków przymusu bezpośredniego (ŚPB), gdzie pies stanowi ostatni element przed użyciem broni palnej, będąc projekcją siły i odstraszania oraz w sytuacjach, gdzie pomaga on zapewnić bezpieczeństwo operatorom zespołu bojowego w czasie przeszukania.

Głównym zadaniem psów bojowych jest wspieranie zespołów oraz zabezpieczanie miejsca działania operatorów przed ucieczką podejrzanego. W skrajnych wypadkach wykorzystuje się psa w postaci ŚPB do przeszukania miejsca lub bezpośredniego zatrzymania osoby. Ponadto psy wykorzystywane są również do rekonesansu miejsca, w którym będą prowadzone działania bojowe. Do wykonywania tego typu zadań wykorzystuje się specjalną kamerę, z której obraz wysyłany jest bezpośrednio do operatorów siedzących przed monitorami komputerów. Należy podkreślić, iż w sytuacjach najbardziej niebezpiecznych użycie psa znacznie podnosi bezpieczeństwo zespołu i daje większe szanse wyeliminowania zagrożenia bez narażania funkcjonariuszy. 

Oprócz wyżej wymienionej kamery psy bojowe dysponują bogatym wyposażeniem, dzięki czemu są one w stanie sprostać stawianym przed nimi zadaniom. Na wyposażenie psa bojowego składa się m.in.: uprząż, hełm bojowy z aktywnymi ochronnikami słuchu, buty, gogle, kagańce, kamizelka taktyczna i lokalizator GPS. Do tego dochodzi sprzęt dla pozoranta, czyli pełny kostium do gryzienia, różnorakie kliny i gryzaki.

Grupa psów bojowych

Wszystkie psy bojowe polskich jednostek KT należą do grupy psów bojowych koordynowanej przez Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA”. Jest to społeczność przewodników i ich czworonogów z jednostek kontrterrorystycznych i specjalnych z całej Polski, a także z Europy.

Polskie jednostki KT w grupie reprezentują służące w pododdziałach SPKP i BOA owczarki belgijskie i holenderskie: Mers (SPKP Wrocław), Drake (SPKP Kraków), Hor vel Chubacca (SPKP Warszawa), Tryt (SPKP Gdańsk), Bimber (SPKP Białystok), Antek (SPKP Gorzów Wielkopolski), Loki (SPKP Poznań), Benji (SPKP Lublin) oraz Klakier i Ryjek z BOA.

Najstarszym i zarazem najbardziej doświadczonym psem w grupie jest mający siedem lat Antek. W dalszej kolejności najstarszymi psami, mającymi po cztery lata, są Bimber, Ryjek i Klakier. Pozostałe psy mają po trzy lata.

W ramach grupy organizowane są krajowe oraz międzynarodowe szkolenia. Dzięki nim polscy przewodnicy i ich psy odwiedzili już jednostki kontrterrorystyczne DSI w Holandii, K-komando w Estonii, Lynx na Słowacji, NOCS we Włoszech czy SEK Berlin w Niemczech.

W styczniu 2023 roku grupa składająca się z zespołów K9 z BOA oraz SPKP Białystok i Poznań udała się na obóz kondycyjny w Karkonoszach. W czasie pobytu w górach psy wspólnie ze swoimi przewodnikami, pilotami z Zarządu Lotnictwa Policji GSP KGP oraz instruktorami ratownictwa z karkonoskiej grupy GOPR, ćwiczyli wykorzystanie psów w terenach leśnych, oraz desantowanie ich z pokładu śmigłowca S70i Black Hawk. W wolnym czasie zespoły K9 uczestniczące w szkoleniu zdobyły Śnieżkę.

BOA podpisało porozumienie z Wojskowym Ośrodkiem Farmacji i Techniki Medycznej w Celestynowie, w ramach którego prowadzone są wspólne przedsięwzięcia szkoleniowe z zakresu medyki dla psów, tzw. TC3 K9, oraz międzynarodowe seminaria dla pozorantów i przewodników. W roku 2024 odbyła się druga edycja tego przedsięwzięcia, w której wzięło udział blisko 70 osób z 10 krajów. Natomiast w latach 2022–2024 BOA zorganizowało kilka dużych przedsięwzięć międzynarodowych. Do najważniejszych należą warsztaty w Krakowie w sierpniu 2022 r., szkolenie w ośrodku ESA pod poznaniem w październiku 2022 r. oraz zorganizowane w maju i listopadzie zeszłego roku przez SPKP z Białegostoku we współpracy z BOA międzynarodowe warsztaty psów bojowych. Wzięły w nich udział zespoły K9 z jednostek kontrterrorystycznych i specjalnych z Europy i USA. Ze względu na liczbę uczestników i zakres wspólnego szkolenia były to unikatowe na skalę Europy przedsięwzięcia.

Celem nadrzędnym wspólnych szkoleń i samego działania grupy jest wymiana doświadczeń z przewodnikami psów z zagranicy. Na przestrzeni ostatnich czterech lat przyczyniła się ona do znacznego rozwinięcia zespołów K9 w polskich jednostkach kontrterrorystycznych. Potwierdzeniem tego jest fakt, iż obecnie na kursie w Zakładzie Kynologii Policyjnej w Sułkowicach przebywają kolejne psy, które w bliskiej przyszłości trafią do pododdziałów KT ze Szczecina, Opola, Radomia, Łodzi i Warszawy (BOA).

Tekst powstał na podstawie materiałów BOA.