Karpacki WZD

Geneza powstania Wydziału Zabezpieczania Działań Karpackiego Ośrodka Wsparcia Straży Granicznej z Nowego Sącza

Małe pododdziały o charakterze specjalnym pojawiły się nieformalnie w Straży Granicznej niedługo po jej utworzeniu w 1990 r., ale początkowo nie wyróżniały się ani specjalnym wyposażeniem, ani przygotowaniem. Dopiero w latach 1992–1993 zaczęto dążyć do nadania im bardziej profesjonalnego charakteru, a ostatecznej formy nabierały, poczynając od 1997 r. W 12 istniejących wówczas Oddziałach SG (Beskidzki, Bieszczadzki, Karpacki, Lubuski, Łużycki, Morski, Nadbużański, Podlaski, Pomorski, Sudecki, Śląski, Warmińsko-Mazurski OSG) zaczęły powstawać etatowe plutony specjalne, złożone z trenujących pod kątem interwencyjnym, nieco lepiej wyposażonych funkcjonariuszy. Zostały one umiejscowione w ramach funkcjonującej w każdym Oddziale kompanii odwodowej, wspomagającej działania graniczne prowadzone przez załogi strażnic i granicznych placówek kontrolnych.

Karpacki WZD KOW SG, czyli Wydział Zabezpieczania Działań Karpackiego Ośrodka Wsparcia Straży Granicznej z Nowego Sącza.  |  Fot. Mateusz J. Multarzyński, WZD KOW SG/Piotr Rams, Bartek Bera

Złożone wyłącznie z funkcjonariuszy zawodowych niewielkie plutony specjalne były przeznaczone przede wszystkim do wykonywania zadań w szczególnie trudnych warunkach i sytuacjach zwiększonego zagrożenia, np. pościgów lub zatrzymywania uzbrojonych przestępców.

Pluton specjalny ze stacjonującej w Nowym Sączu kompanii odwodowej Karpackiego OSG im. 1. Pułku Strzelców Podhalańskich zintensyfikował szkolenie i zaczął być szeroko wykorzystywany w działaniach od czerwca 1998 r., za sprawą ówczesnego Komendanta Oddziału, który był otwarty na oddolne inicjatywy i udzielał temu pododdziałowi wszelkiego wsparcia.

Nowosądecki pluton, w którego szeregi trafili m.in. funkcjonariusze z doświadczeniem wyniesionym z wojsk powietrznodesantowych, kompanii rozpoznawczej Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych i policyjnej grupy specjalnej MoGAt, budował swoje zdolności bojowe z pomocą antyterrorystów i „Pezetu” (PZ – Biuro do walki z Przestępczością Zorganizowaną KGP 1994–2000, jeden z dwóch filarów późniejszego CBŚ) krakowskiej policji, a ze względu na rejon działania równolegle rozwijał specjalizację górską. Co roku uczestniczył w poligonowych szkoleniach wyrównawczych policyjnych pododdziałów AT w Wędrzynie, brał udział w obozach wysokościowych prowadzonych przez TOPR oraz stażach izraelskiego systemu walki wręcz Krav Maga, miał okazję także szkolić się w zakresie „zielonej taktyki” z ćwiczącymi w Polsce żołnierzami 23. Pułku brytyjskiej formacji specjalnej SAS i Amerykanami.

Szkolenie funkcjonariuszy WZD KOW w Nowym Sączu obejmuje również m.in. doskonalenie umiejętności pokonywanie przeszkód podczas przeszukań budynków. |  Fot. Mateusz J. Multarzyński, WZD KOW SG/Piotr Rams, Bartek Bera

W 1999 r. podrywany był do różnego rodzaju działań aż 147 razy.

Po 2000 r., dzięki przejęciu przez Karpacki OSG śmigłowca PZL W-3 Sokół (SN-30X), pluton zyskał unikalną w kraju możliwość regularnego treningu desantowania z niego po linach, szybkiego przerzutu do akcji i ewakuacji drogą powietrzną.

Przewidując, że planowane wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i związana z tym możliwość swobodnego przekraczania granicy z innymi jej krajami członkowskimi będą dodatkowo stymulować wzrost zagrożenia przemytem towarów oraz przerzutem nielegalnych migrantów, w 2001 r. znowelizowano ustawę o Straży Granicznej, upoważniając ją do działania nie tylko w strefie przygranicznej, ale w związku z popełnianymi tam przestępstwami także na terenie całego kraju.

Czytaj też: "Roboty na wysokości", czyli ćwiczenia zgrywające w odbijaniu zakładników w wieżowcu >>>

Poszerzenie możliwości działania i konieczność przygotowania się do nowych wyzwań wymagały odpowiednich zmian w strukturach tej formacji, które przyniosły m.in. rozwiązanie plutonów specjalnych. Poszczególne plutony różniły się bowiem znacznie poziomem wyszkolenia i wyposażenia – niektóre, jak nowosądecki, były pododdziałami specjalnymi z prawdziwego zdarzenia, chętnie i często angażowanymi do działania, inne w niewielkim stopniu wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem. W związku z tym w KG SG zdecydowano, że do zabezpieczenia taktycznego działań wszystkich OSG i Komendy Głównej wystarczą trzy większe, odpowiednio rozlokowane na terytorium kraju, lepiej wyszkolone i wyposażone pododdziały specjalne, którym nadano nazwę Wydziałów Zabezpieczenia Działań (WZD).

1 czerwca 2007 r. powołano do życia Zarząd Zabezpieczenia Działań KG SG („SPECIAL OPS” nr 11–12/2009), któremu podporządkowano największy, centralny I WZD w Warszawie – były WZD Zarządu

Operacyjno-Śledczego KG SG „Feniks”, przekazany na przełomie 2006/2007 r. jako Wydział Realizacyjny do Nadwiślańskiego OSG – oraz dwa wydziały regionalne. Na północy był to II WZD w Gdańsku, sformowany na zrębach plutonu specjalnego oraz plutonu płetwonurków Morskiego OSG, a na południu III WZD, którego trzonem stał się dotychczasowy pluton specjalny Karpackiego OSG. ZZD miał nadzorować wszystkie wydziały pod względem merytorycznym i szkoleniowym, koordynować zakupy sprzętu, a w razie konieczności skierowania do działań więcej niż jednego z nich, przejmować dowodzenie całością użytych sił. Jednak już dwa lata później ZZD został zlikwidowany, a centralny WZD podporządkowano Sztabowi KG SG jako Wydział VII Zabezpieczenia Działań (w 2012 r. przekazany do Nadwiślańskiego OSG), natomiast wydziały regionalne przeszły 1 stycznia 2009 r. w podporządkowanie i na zaopatrzenie komendantów OSG właściwych dla ich lokalizacji. Na ich wzór w większości pozostałych Oddziałów również zaczęto tworzyć własne, mniejsze WZD.

Przeczytaj o Zespole Interwencji Spcjalnych »

W związku z kolejną reorganizacją w Straży Granicznej, obejmującą m.in. połączenie Karpackiego i Śląskiego OSG w nowy, Śląsko-Małopolski Oddział SG, nowosądecki Wydział czekała jeszcze jedna zmiana podporządkowania. Nie polegała jednak na prostym przekazaniu do nowego Oddziału i nie wymagała, na szczęście, związanej z tym zmiany miejsca stacjonowania, co skutkowałoby różnymi negatywnymi konsekwencjami.

Dostrzeżono, że Nowy Sącz stanowi optymalną lokalizację, sprzyjającą szybkiemu reagowaniu na zagrożenia na zewnętrznej granicy UE i wsparciu działań ratowniczych w górach, SG dokonała tam sporych inwestycji, znajduje się lądowisko dla śmigłowca oraz, co istotne, siedziby Prokuratury Okręgowej i Sądu Okręgowego.

Zarządzeniem Komendanta Głównego SG z 14 stycznia 2014 r. w Nowym Sączu utworzony został Karpacki Ośrodek Wsparcia Straży Granicznej (KOW SG), mający – w tym włączony do niego WZD – realizować zadania na rzecz innych jednostek organizacyjnych tej formacji lub wspierać ich działania oraz wykonywać zadania zlecone przez Komendanta Głównego SG. WZD, który może dzięki temu dalej funkcjonować w dotychczasowym, zgranym składzie, stanowi jedną z pięciu głównych komórek Ośrodka i nadzorowany jest bezpośrednio przez jego komendanta, jak również pozostaje w dyspozycji KG SG. W ramach przedsięwzięć macierzystej formacji lub realizowanych wraz z innymi uprawnionymi podmiotami może operować na terenie całego kraju, a za zgodą lub na polecenie Komendanta Głównego SG również za granicą, w szczególności w strefach niebezpiecznych i podwyższonego ryzyka. W zależności od potrzeb umożliwia to jego wykorzystanie zarówno na poziomie lokalnym, jak i centralnym.

Funkcjonariusze szkolą się m.in. w zatrzymywaniu niebezpiecznych, uzbrojonych osób, które mogą zabarykadować się w budynkach. | Fot. Mateusz J. Multarzyński, WZD KOW SG/Piotr Rams, Bartek Bera

W trakcie swych działań funkcjonariusze wydziału mogą wykorzystywać posiadany sprzęt techniczny, uzbrojenie i materiały wybuchowe, a także statki powietrzne, środki transportu kołowego i pływające, będące w dyspozycji SG lub użyczone przez współdziałające z nią instytucje. Działają w umundurowaniu specjalnym, typowych mundurach SG albo ubraniach cywilnych, całością sił lub wydzielonymi siłami i środkami wydziału – samodzielnie bądź we współdziałaniu z innymi jednostkami organizacyjnymi SG, w tym innymi WZD, a także uprawnionymi służbami i instytucjami, na podstawie porozumień i decyzji Komendanta Głównego SG, Komendanta Ośrodka oraz Dyrektora-Szefa Sztabu KG SG w ramach działań planowych lub alarmowych.

Wydział kierowany jest do akcji w sytuacjach, gdy użycie stosunkowo małych, ale dobrze wyszkolonych, uzbrojonych, wyposażonych, potrafiących działać w różnym terenie i sytuacjach sił specjalnych pozwala osiągać cele pozostające poza możliwościami innych, standardowo działających funkcjonariuszy. 

WZD KOW w Nowym Sączu - zakres podejmowanych działań

Do szczegółowego zakresu zadań Wydziału Zabezpieczania Działań należy po pierwsze, wspieranie jednostek organizacyjnych Straży Granicznej wykonywaniem działań specjalnych w sposób opisany w Zarządzeniu nr 35 Komendanta Głównego SG z 4 marca 2014 r. (w sprawie wykonywania działań specjalnych przez funkcjonariuszy SG), polegających na:

• zapewnieniu bezpieczeństwa przy zatrzymywaniu osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach „Kodeksu postępowania karnego” i innych ustaw, w przypadku uzasadnionego podejrzenia posiadania przez nie broni, amunicji lub materiałów wybuchowych,
• zapewnieniu bezpieczeństwa podczas realizacji zadań związanych z bezpośrednim zagrożeniem dla życia i zdrowia ludzkiego, a także mienia znacznej wartości,
• przeciwdziałaniu zagrożeniom terroryzmem, w tym zarządzaniu czynnościami na miejscu zdarzenia o charakterze terrorystycznym (rola SG w zwalczaniu terroryzmu wynika przede wszystkim z jej ustawowego zadania skutecznej ochrony granicy państwowej, gdyż otwarcie granic może ułatwiać przedostawanie się na terytorium Polski potencjalnych terrorystów; do tego dochodzi zwalczanie potencjalnych zagrożeń terrorystycznych w strefach kontroli granicznej, w tym pozostających pod ochroną SG, a nie Policji, tak bardzo wrażliwych miejsc, jak międzynarodowe porty lotnicze oraz w innych miejscach i okolicznościach na podstawie wspomnianych wyżej porozumień),
• zapewnieniu bezpieczeństwa czynnościom operacyjno-rozpoznawczym lub dochodzeniowo-śledczym oraz kontroli legalności pobytu lub zatrudnienia cudzoziemców na terytorium RP,
• zabezpieczaniu uroczystości i przedsięwzięć państwowych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, osób z kategorii VIP, a także objętych szczególnym poziomem bezpieczeństwa na wniosek uprawnionych podmiotów,
• udziale w realizacji przedsięwzięć mających na celu przeciwdziałanie bezprawnym zamachom na obiekty Straży Granicznej, służące obronności państwa, ochronie granicy państwowej lub ważne dla gospodarki narodowej,
• realizacji innych czynności wymagających umiejętności i wiedzy specjalistycznej funkcjonariuszy, przy użyciu sprzętu specjalistycznego.

Czytaj też: WZD KOW SG na strzelnicy »

Do tego dochodzi prowadzenie działań granicznych (w tym pościgów transgranicznych) i pełnienie służby granicznej, a zwłaszcza przeciwdziałanie zagrożeniom dla nienaruszalności granicy państwowej lub porządku publicznego oraz udział w działaniach związanych z bezpośrednim zapobieganiem skutkom sytuacji kryzysowej, zabezpieczanie doprowadzania szczególnie niebezpiecznych osób do dyspozycji właściwego organu SG, jednostki organizacyjnej Policji, prokuratury lub sądu, a także doprowadzeń szczególnie niebezpiecznych cudzoziemców do granicy RP lub granicy państwa, do którego następuje wydalenie lub przekazanie.