Bieszczadzka wataha

Straż Graniczna, powołana do życia na podstawie ustawy z dnia 12 października 1990 r., zastąpiła 16 maja 1991 r. Wojska Ochrony Pogranicza jako jednolita, umundurowana i uzbrojona formacja typu policyjnego, podległa początkowo Ministrowi Spraw Wewnętrznych, a od 1997 r. Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Bieszczadzki Oddział SG

Bieszczadzki Oddział SG z siedzibą główną w Przemyślu, który od 1999 r. nosi imię gen. bryg. Jana Tomasza Gorzechowskiego (1874–1948), stanowił początkowo jeden z dwunastu, a obecnie jest jednym z dziewięciu OSG – oraz jednym z pięciu na ścianie wschodniej Polski i UE. Zasięg terytorialny tego Oddziału obejmuje województwo podkarpackie, a w swym rejonie odpowiedzialności chroni on 238 km granicy państwowej z Ukrainą, mającej charakter zewnętrznej granicy unijnej oraz 134 km granicy ze Słowacją, o charakterze wewnętrznym. Biegną one przez najbardziej zróżnicowany teren w Polsce, w tym ponad 50 km wzdłuż krętego koryta rzeki San: na północy równinny, na południu zaś przez górzysty, poprzecinany licznymi wąwozami i potokami obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego – jeden z nielicznych tak dziewiczych terenów w kraju, ze swym niepowtarzalnym klimatem, ale ze względu na pokrycie gęstymi lasami, również kuszący do przekradania się przez pas graniczny.

Obecnie w Bieszczadzkim OSG – w Komendzie Oddziału, w tym Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Przemyślu oraz w 14 Placówkach SG – pełni służbę ponad 2000 funkcjonariuszy i pracuje około 300 pracowników cywilnych. Funkcjonariusze Bieszczadzkiego OSG każdej doby kontrolują średnio 36 000 podróżnych oraz 8 000 pojazdów i towary na czterech drogowych przejściach granicznych, trzech kolejowych plus w dwóch lotniczych (PSG Rzeszów-Jasionka).

Przy PSG w Huwnikach, położonej ok. 22 km na południe od Przemyśla, znajduje się lotnisko dla śmigłowców IV Wydziału Lotniczego Biura Lotnictwa Komendy Głównej SG, na którym stacjonują dwa polskie helikoptery PZL Kania i od października 2019 r. nowy Airbus Helicopters H-135 (P3H), wspierające działania związane w zapobieganiem nielegalnej migracji oraz walką z przemytem. Poza organizowaniem i dokonywaniem kontroli ruchu granicznego jednym z najważniejszych zadań Straży Granicznej jest bowiem rozpoznawanie, zapobieganie oraz wykrywanie przestępstw i wykroczeń pozostających w związku z przekraczaniem granicy państwowej lub nielegalnym przemieszczaniem przez nią określonych towarów lub przedmiotów (w 2019 r. funkcjonariusze Bieszczadzkiego OSG przejęli towary pochodzące z przestępstw o wartości około 25 mln zł, a także ściganie ich sprawców. Formacja ta prowadzi czynności także wewnątrz kraju, kontrolując legalność pobytu i zatrudnienia cudzoziemców oraz zwalczając przestępczość zorganizowaną, związaną z naruszaniem przepisów granicznych, a przede wszystkim z przemytem i nielegalną migracją.

Wyzwania SG - przemyt i nielegalna migracja

Od czasu wejścia do Unii Europejskiej, a następnie do strefy Schengen, Polska stała się szczególnie atrakcyjnym celem dla nielegalnych imigrantów, zarówno jako kraj docelowy, jak i tranzytowy. Przekroczenie polsko-ukraińskiej granicy, będącej zewnętrzną granicą Schengen i UE, jest co prawda najtrudniejszym etapem w dotarciu do krajów Europy Zachodniej, ale z drugiej strony, właśnie przez nią wiedzie „optymalny” szlak z kierunku wschodniego. Co ciekawe, w ostatnich latach nastąpił na nim spadek liczby nielegalnych migrantów z krajów wschodnioeuropejskich, a nastąpił wzrost liczby migrantów z krajów azjatyckich, w ubiegłym roku zaś nawet z Afryki.

Funkcjonariusze Bieszczadzkiego OSG zatrzymują obywateli tak egzotycznych krajów jak: Angola, Kongo, Liberia, Pakistan, Syria czy Wietnam. Tylko w 2019 tzw. zieloną granicę z Ukrainy do Polski przekroczyło 188 imigrantów, których celem była stricte migracja do państw UE (dla przykładu, w 2003 r. tylko 70), a wśród zatrzymanych dominowali obywatele nie państw ościennych, lecz Turcji, Iraku i Afganistanu. Coraz częściej nielegalni imigranci mają przewodników, dobrze znających teren, a bywa, że i uzbrojonych, co świadczy o tym, iż ich przerzutem zajmują się zorganizowane grupy przestępcze. Zatrzymanie kluczowych członków takich siatek pozwala zamknąć kanał przerzutowy, ale wymaga wielowymiarowych działań i wysokich umiejętności. Gdy podczas takich lub pozostałych operacji Straży Granicznej pojawia się ryzyko konfrontacji ze szczególnie niebezpiecznymi osobami, konieczna jest ponadprzeciętna sprawność i zdolności bojowe lub inne specjalistyczne umiejętności, jakich nie mają zwykli funkcjonariusze, do akcji kierowane są pododdziały specjalne SG.

Czytaj też: Karpacki WZD >>>

Małe zespoły o takim charakterze zaczęły pojawiać się nieformalnie w Straży Granicznej niedługo po jej utworzeniu – w związku z dynamicznym wzrostem granicznego ruchu osobowego i towarowego, któremu towarzyszył rozwój przestępczości granicznej, nielegalnej migracji oraz przemytu, w tym także narkotyków i broni – ale początkowo nie wyróżniały się ani specjalnym wyposażeniem, ani przygotowaniem. Dopiero w latach 1992–1993 zaczęto dążyć do nadania im bardziej profesjonalnego charakteru, a ostatecznej formy nabrały od 1997 r. W dwunastu istniejących wówczas Oddziałach SG (Beskidzki, Bieszczadzki, Karpacki, Lubuski, Łużycki, Morski, Nadbużański, Podlaski, Pomorski, Sudecki, Śląski, Warmińsko-Mazurski) zaczęły powstawać etatowe plutony specjalne, złożone z trenujących pod kątem interwencyjnym i wyposażonych pod kątem takich działań funkcjonariuszy. Zostały one umiejscowione w strukturach funkcjonującej w każdym Oddziale Kompanii Odwodowej, wspomagającej działania graniczne prowadzone przez załogi strażnic i granicznych placówek kontrolnych, jak określano w tamtych latach PSG.

Złożone wyłącznie z funkcjonariuszy zawodowych niewielkie plutony specjalne pozostawały przede wszystkim w stałej gotowości do wykonywania zadań w szczególnie trudnych warunkach i sytuacjach zwiększonego zagrożenia podczas prowadzenia działań granicznych w terytorialnym zasiągu OSG, np. działań blokadowych, pościgów lub zasadzek, do udziału w zabezpieczeniu czynności procesowych związanych z zatrzymywaniem, doprowadzaniem osób podejrzanych oraz przeszukaniami u groźniejszych przestępców, konwojowania osób niebezpiecznych i mienia szczególnego znaczenia, a także reagowania w przypadkach poważniejszych prób zakłócania porządku na przejściach granicznych.