Nie tylko frytki i Minimi, czyli o broni z Herstalu

Zakłady FN Herstal powstały w 1889 roku w Herstal, niedaleko Liège. Spółka pod nazwą Fabrique Nationale d’Armes de Guerre została utworzona przez belgijskich przemysłowców i miała produkować karabiny na licencji przedsiębiorstwa Mauser dla belgijskiej armii. W następnych latach asortyment przedsiębiorstwa rozszerzono o cieszące się olbrzymią popularnością i wytyczające światowe trendy pistolety samopowtarzalne i broń myśliwską.

Większość pistoletów produkowanych przez FN Herstal przed wojną było konstrukcjami Amerykanina Johna Mosesa Browninga. Sztandarowym przykładem jest 9 mm FN High Power i jego kolejne wersje, ustępujące popularnością chyba tylko amerykańskiemu M1911 tego samego konstruktora.

W latach 1898–1967 w zakładach FN produkowano również pojazdy: rowery, motocykle oraz trzykołowce, zarówno na rynek cywilny, jak i na potrzeby wojska.

Współczesną historię FN rozpoczyna produkcja od 1949 roku karabinu samopowtarzalnego SAFN-49, a od połowy lat 50. jego następcy, karabinu FN FAL na nabój 7,62 mm NATO – obok „kałasznikowa” drugi najbardziej rozpowszechniony w drugiej połowie ub. wieku typ indywidualnej broni długiej, zwany „karabinem Wolnego Świata”.

Drugim olbrzymim sukcesem był ukm FN MAG na ten sam typ amunicji – najpopularniejszy na świecie, przyjęty także i używany do dziś przez amerykańskie siły zbrojne jako M240 w kilku wersjach.
W następnych latach rozpoczynano produkcję kolejnych wzorów broni, które najczęściej osiągały duży sukces rynkowy.

Trzeci najbardziej znany produkt FN to wielkokalibrowy km M2 Browning na amunciję 12,7 mm x 99, obecnie w wersji M2HB-QCB z szybkowmienną lufą.

Belgijski producent wytwarzał też na licencji masowo 9 mm izraelskie Uzi (m.in. dla Bundeswehry i Holandii) i włoskie pm Bereta M12.

W latach 60. ubiegłego wieku firma FN, obserwując szybki wzrost znaczenia w amerykańskich siłach zbrojnych amunicji małokalibrowej .223 (5,56 mm x 45), zdecydowała się także wprowadzić do swojej oferty broń takiego kalibru.

W 1966 r. w Herstal rozpoczęto wytwarzanie 5,56 mm lekkich karabinków automatycznych CAL (Carbine Automatique Legere), opracowanych na podstawie konstrukcji popularnego karabinu FN FAL na nabój 7,62 x 51 NATO. CAL okazał się jednak zbyt drogi w produkcji, nieco za skomplikowany w rozkładaniu, a żywotność jego konstrukcji w warunkach polowych zbyt niska.

Na początku lat 70. belgijscy konstruktorzy przystąpili więc do opracowania nowego modelu na nabój 5,56 mm, który otrzymał oznaczenie FNC. Prosty, tym razem o wewnętrznej budowie zbliżonej do znanej z radzieckiego kbk AK, wytwarzany nowoczesnymi, tanimi technologiami, po poprawieniu usterek, które gnębiły pierwszą wersję FNC 76, okazał się bronią solidną i niezawodną.

Równolegle do początkowych prac nad FNC w zakładach FN przystąpiono do konstruowania lekkiego karabinka maszynowego na taką samą amunicję, dążąc do przygotowania w ten sposób jednorodnego systemu broni dla drużyny piechoty.

W odróżnieniu od podobnych prób czynionych w innych krajach, Belgowie nie dążyli do głębokiej unifikacji przez opracowywanie erkaemowej wersji karabinka automatycznego FNC, lecz stworzyli pełnowartościowy, zasilany taśmowo karabinek maszynowy – tyle że dostosowany do amunicji 5,56 mm, a przy tym z możliwością awaryjnego zasilania z magazynka.

Minimi okazał się wielkim sukcesem i po dziś dzień jest najważniejszym, najszerzej używanym typem w tej klasie broni, cenionym zwłaszcza w siłach specjalnych w wersji standardowej z kolbą stałą oraz ze składaną kolbą i krótką lufą (Para).

W wyniku doświadczeń z konfliktów prowadzonych na początku XXI wieku opracowana i wdrożona do produkcji została wersja Minimi na silniejszą amunicję 7,62 mm NATO, która również znalazła wielu nabywców, także w polskich Wojskach Specjalnych.

Przyjęcie Minimi z pewnymi modyfikacjami do uzbrojenia US Army w 1982 roku i później pozostałych rodzajów sił zbrojnych USA jako M249 SAW pozwoliło utworzyć filię w tym kraju – FN Military Industries, zajmującą się produkcją i sprzedażą na rynku amerykańskim broni wojskowej. W późniejszym czasie powstały dwie partnerskie spółki działające na terenie USA: FN Manufacturing oraz FNH USA. FN Manufacturing, z siedzibą w Kolumbii w stanie Południowa Karolina, jest produkcyjnym oddziałem FN Herstal w Ameryce Płn. i wytwarza m.in. rkbkmy M249, ukmy M240 oraz karabinki M16. Z kolei FNH USA, działające w McLean w stanie Wirginia, to firma odpowiedzialna za sprzedaż oraz marketing produktów z logo FN na terenie USA.

W latach 1991–1998 belgijski producent pod nazwą Fabrique National Nouvelle Herstal należał do francuskiego koncernu GIAT, następnie do regionalnego rządu Walonii, a obecnie wchodzi w skład koncernu Herstal Group, wraz z wyżej wymienionymi siostrzanymi spółkami z USA, wykupioną jeszcze w 1977 r. Browning Arms Company i dołączoną później U.S. Repeating Arms Company (Winchester).

Dzisiaj Herstal Group jest największym eksporterem broni małokalibrowej w Europie.

Kolejne produkty, którymi FNH podbijał rynki, to pm FN P90 klasy PDW na nową amunicję 5,7 mm („SPECIAL OPS” nr 1/2014), uzupełniony wkrótce o pistolet samopowtarzalny FiveSeven na ten sam typ naboju.
Zdobyte przy konstruowaniu tego pm doświadczenia wykorzystano przy tworzeniu futurystycznego F2000 w układzie bull-pup, który został po raz pierwszy oficjalnie zaprezentowany publicznie podczas targów IDEX 2001, jako zintegrowany system uzbrojenia (Integrated Weapon System), o budowie modułowej.

Jego zasadniczą częścią jest samoczynno-samopowtarzalny kbk na standardową amunicję natowską 5,56 mm x 45, plus 40 mm granatniki FN GL1

Charakterystyczną i nowatorską cechą kbk jest m.in., że łuski nie są usuwane bezpośrednio na zewnątrz komory zamkowej, lecz do kanału biegnącego wzdłuż prawej strony broni, równolegle do lufy, aż w pobliże jej wylotu. F2000 przyjęty został na uzbrojenie armii belgijskiej (w tym sił specjalnych) i Słowenii, a także wybranych formacji i jednostek m.in. w Peru (piechota morska), Pakistanie (Special Service Wing), Arabii Saudyjskiej (Gwardia Narodowa) oraz Indiach (Special Protection Group). Kilka sztuk F2000 w wersji Tactical w 2006 roku zakupiła JW GROM („SPECIAL OPS” nr 3/2015).

O wiele większym sukcesem okazała się rodzina SCAR – 5 listopada 2004 r. US SOCOM wybrał na nowy SOF Combat Assault Rifle, spośród pretendujących 12 modeli od dziewięciu producentów, ofertę belgijskiej FNH (w wersji SCAR-L na nabój 5,56 mm i SCAR-H na 7,62 mm NATO). Zaadaptowano do nich bardzo udany granatnik FN 40GL, który powstał z kbk F2000, a dziś jest oferowany także jako samodzielny. SCAR-y używane są, oprócz amerykańskich sił specjalnych, w Belgii oraz w jednostkach specjalnych kilku innych krajów, m.in. Francji i przez polski BOR.

Wersje wyborowe SCAR-H PR zakupiła w grudniu 2013 roku również litewska armia (na wyposażeniu od lutego 2015 r.). To zresztą niejedyny typ w tej klasie: FNH oferuje snajperskie powtarzalne SPR oraz bardzo nowoczesny karabin wyborowy Ballista, który łatwo może być dostosowywany do amunicji .338 LM, .300 Winchester Magnum i .308 Winchester. Przez jakiś czas firma miała w ofercie także francuską rodzinę karabinów powtarzalnych Hecate w kilku kalibrach.

FNH ma także bardzo udane, niezawodne i nowoczesne pistolety na szkieletach polimerowych: kurkowe FNP na nabój 9 mm Para (przyjęte przez hiszpańską piechotę morską), .40 SW (także w wersji subkompaktowej) i większe na .45 ACP – bodajże pierwsze, które szykowane w ofensywnej wersji dla amerykańskich sił specjalnych prezentowane były z reguły z miniaturowym celownikiem kolimatorowym.

W ofercie belgijskiego producenta znajduje się także FNS z bijnikowym mechanizmem spustowym na wzór glocka, ale ocenianym jako lepiej działający. Oba modele pistoletów sprzedawane są z wymiennymi grzbietami chwytu, pozwalającymi dopasować go indywidualnie do wielkości dłoni strzelca.

Firma zaskakuje też regularnie bardzo nowatorskimi pomysłami, np. modułem FN Fire Control Unit z dalmierzem laserowym i automatycznym wprowadzaniem poprawek, bardzo ułatwiającym zwłaszcza prowadzenie ognia z granatnika, albo modułem rejestrującym liczbę oddanych strzałów z broni w celach logistycznych.

Nie można zapominać o propozycjach broni non-lethal: FN 303 z okrągłym magazynkiem na amunicję obezwładniającą i znakującą oraz pistolet FN 303 P – każda z tych broni to temat na szeroki opis, na który brak tu miejsca.

Belgijska firma to renomowany producent z długimi tradycjami i wielkim doświadczeniem, oferująca wiele bardzo udanych typów broni strzeleckiej i innej, zarówno dla jednostek konwencjonalnych, jak i sił specjalnych, służb porządkowych oraz cywilnych użytkowników. Być może dzięki nowemu partnerowi na polskim rynku – spółce IMS Griffin, na wyposażeniu polskich jednostek oraz służb znajdą się również inne, poza najpopularniejszym Minimi, konstrukcje firmy z Herstalu.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!