Specjalna Jednostka Policji Republiki Serbskiej

Historia

Specjalna jednostka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Serbskiej została oficjalnie utworzona 4 kwietnia 1992 r. na podstawie dawnej jednostki tego typu w Republikańskim Sekretariacie Spraw Wewnętrznych Bośni i Hercegowiny, z siedzibą w Sarajewie, utworzonej w 1982 r.

Po pogorszeniu się sytuacji na terytorium Bośni i Hercegowiny, pierwotny trzon oddziału został rozszerzony do wielkości brygady (patrz: „Korzenie i tło” na s. 24). Jej dowództwo stacjonowało w miejscowości Janja, w pobliżu Bijeljiny, natomiast ośrodek szkoleniowy znajdował się na górskim masywie Jahorina. Podstawowym zadaniem brygady było zapewnienie spokoju i porządku publicznego, eliminowanie grup terrorystycznych i udział w walkach obronnych wojny domowej.

Specjalna brygada policji została zorganizowana jako jednostka manewrowa, przeznaczona do operacji szybkiego reagowania oraz działań antyterrorystycznych, a także do ochrony Prezydenta Republiki Serbskiej. Podlegała bezpośrednio prezydentowi republiki, a podzielona była na dziewięć pododdziałów regionalnych, których bazy rozmieszczono na całym terytorium BiH, pozostającym pod serbską kontrolą.

Po zakończeniu wojny miała miejsce reforma tamtejszego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, przeprowadzona ściśle według wytycznych i pod ścisłą kontrolą wojskowych oraz policyjnych sił pokojowych (SFOR i IPTF). Większość pododdziałów rozwiązano lub przekształcono w wyspecjalizowane zespoły, które działały w trzech miejscach Republiki Serbskiej. W latach 1997–1999 Specjalna Brygada Policji zmieniła nazwę na Brygada Policji do Działań Antyterrorystycznych, a w 2004 roku na Sluzba Specijalizovane Policije.

Szczególnie znaczącą datą dla obecnej struktury organizacyjnej SJP jest z całą pewnością 1 lipca 2000 r., kiedy oficjalnie utworzono w brygadzie zespół antyterrorystyczny. Przy tej okazji podpisano również rozporządzenie w sprawie poprawek do rozporządzeń regulujących wewnętrzną organizację i system pracy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Serbskiej.

Zgodnie z przyjętymi regulacjami ogłoszono wówczas wewnętrzny nabór, w wyniku którego spośród kandydatów po testach wybrano trzech liderów grup i 24 najlepszych policjantów. Objęto ich dziewięciomiesięcznym antyterrorystycznym programem szkoleniowym prowadzonym przez instruktorów z francuskiego zespołu szkoleniowego IPTF, w składzie którego znaleźli się także członkowie Grupy Interwencyjnej Żandarmerii Narodowej GIGN.

W latach 2004–2006 formacja została przekształcona w Specijalną Jedinicę Policji pod dowództwem Ranko Vukovica. Od 2006 r. SJP, którą dowodzi Predrag Krajinovic, została ulokowana w obecnej bazie Sarica, w pobliżu Banja Luki.

Organizacja i zadania SJP to specjalna formacja policji, realizująca najbardziej złożone zadania na zlecenie Ministra i Dyrektora Policji. Do jej głównych zadań należą: bezpośrednie interwencje, których celem jest wyeliminowanie grup terrorystycznych i niszczenie ich siatek organizacyjnych, poszukiwanie, zatrzymywanie i neutralizacja członków zorganizowanych grup przestępczych i innych niebezpiecznych osób, zapewnianie pomocy operacyjnym jednostkom organizacyjnym MSW w obronie prawa, rozwiązywanie sytuacji zakładniczych w przypadku porwania samolotu, statku, pociągu lub innych pojazdów lądowych z pasażerami, odbijanie zakładników w budynkach, negocjowanie ich uwolnienia bez stosowania przemocy, zaprowadzanie spokoju i porządku publicznego w sytuacjach wysokiego ryzyka, tłumienie buntów w więzieniach oraz ochrona ważnych osobistości i obiektów.

Dotychczasowa praktyka pokazuje, że znacząca część działań SJP jest związana z zapewnieniem wsparcia policji kryminalnej.

Obecnie, zgodnie z nową organizacją, SJP posiada łącznie około 120 członków podzielonych na:

• dowództwo,
• zespół szkolenia,
• grupę przygotowania specjalnego,
• zespoły operacyjne,
• wsparcie logistyczne.

Część operacyjną jednostki tworzą cztery zespoły uderzeniowe (A, B, C i D), zespół snajperski, zespół nurków oraz zespół minerskopirotechniczny EOD. Zespoły operacyjne A, B, C i D wykonują najbardziej skomplikowane zadania w walce z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną, a dodatkowy, piąty zespół specjalizuje się w ochronie VIP-ów. Jego członkowie zabezpieczają bardzo ważne osoby i obiekty, odpowiadając na bezpośrednie zagrożenie atakiem terrorystycznym. Dowództwo i zespół szkolenia koordynują pracę SJP, planują jej działania, sugerują wyposażenie techniczne oraz wykonują inne czynności niezbędne do funkcjonowania jednostki.

Szkolenie

Szkolenie SJP opiera się na doświadczeniach krajowych i zagranicznych jednostek specjalnych oraz jest zgodne z ogólnie przyjętymi standardami i trendami światowym. Podzielone jest na trening selekcyjny i specjalistyczny.

Wszyscy, którzy pragną zostać członkami jednostki, muszą podołać rygorystycznym i trudnym wymaganiom podczas selekcji i specjalistycznego szkolenia, które podzielone są na trzy fazy. Kandydaci przyjmowani są z szeregów MSW oraz spośród ochotników, którzy odpowiedzieli na publiczne ogłoszenie i spełniają oczekiwania określone w wytycznych do selekcji na pierwszym poziomie podstawowego treningu policyjnego w jednostce, prowadzonym dla członków SJP od 2009 r. przez Akademię Policyjną.

Przed przystąpieniem do testów, kandydaci muszą przejść niezbędne kontrole administracyjne (oficjalne wyniki, rekomendacje dowódców, ankieta bezpieczeństwa) oraz badania lekarskie. Następnie przechodzą test pisemny (esej na zadany temat i ogólny test wiedzy), test praktyczny (sprawdziany zdolności motorycznych oraz ocena stanu morfologicznego) oraz ustny (indywidualne wywiady), a do tego pięciodniowe testy kondycji psychofi zycznej w ekstremalnych sytuacjach, w tym sprawdziany odwagi i zaufania (wprowadzanie kandydatów w sytuacje napięcia psychofi zycznego, oczekując od nich określonych zachowań). Ci, którzy pomyślnie przejdą testy, mogą rozpocząć realizację procesu rocznego dydaktycznego w jednostce, podzielonego na szkolenie podstawowe i specjalistyczne, oraz w Akademii Policji.

Pomyślnie ukończenie szkolenia selekcyjnego i edukacji w Akademii upoważnia do tymczasowego dopuszczenia do służby w SJP, gdzie jej nowi członkowie kontynuują kształcenie na trzech poziomach – podstawowym, zaawansowanym i specjalistycznym – z których każdy ma nadal charakter eliminacji. W fazie szkolenia podstawowego kandydaci muszą przejść testy według kryteriów dopuszczających do służby w Zespole A: psychotesty i sprawdziany fizyczne, w tym test Coopera, minimum dziesięć podciągnięć na drążku, 41 pompek, 71 przysiadów, bieg na dystansie 5 km w umundurowaniu i z bronią w czasie poniżej 25 minut itp.

Następnie kandydatów poddaje się testom „zaufania i odwagi”, stanowiącym prawdziwy sprawdzian sprawności fizycznej, zwinności i racjonalnego reagowania w stresie. Muszą pokonać tor przeszkód i rozwiązać problemowe zadania, podczas gdy instruktorzy dokładają starań, by czuli się zagrożeni i utrudniają im skupienie uwagi. Selekcję kończy sprawdzian w strzelaniu precyzyjnym z pistoletu – z odległości 25 metrów kandydat musi mieć ponad 75% trafi eń w cel. Po testach ochotnicy odbywają jeszcze rozmowę z dowódcą jednostki, który decyduje o ich przyjęciu w szeregi SJP.

Po zakończeniu trzeciej fazy treningu selekcyjnego i dopuszczeniu do służby w jednostce, jej nowi członkowie poddawani są zaawansowanemu szkoleniu specjalistycznemu w ramach swoich zespołów, według specjalnego programu, opartego głównie na taktyce operacji specjalnych. Dopiero jego ukończenie gwarantuje, że przyjęci policjanci są gotowi do wykonywania specjalnych zadań, które wykraczają poza możliwości zwykłych funkcjonariuszy regularnej policji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Serbskiej. Zdarza się jednak, że jeszcze przez dwa–trzy lata nie uczestniczą w takich działaniach bez obecności i nadzoru członka jednostki o dłuższym stażu. Regularny trening w SPU prowadzony jest non stop przez cały czas spędzony w jednostce, a opiera się na własnych doświadczeniach bojowych oraz programach szkoleniowych zagranicznych jednostek specjalnych. Obejmuje umiejętności, które umożliwiają wypełnianie najbardziej złożonych zadań we wszystkich warunkach pogodowych i terenowych, zgodnie z hasłem „Gotowi na wszystko”.

Szkolenie prowadzone jest w takich zakresach tematycznych jak: trening fizyczny, obezwładnianie i kontrola przeciwnika, taktyka operacji specjalnych i działania zespołowe, trening strzelecki i nauka o uzbrojeniu, pokonywanie przeszkód, topografi a, szkolenie medyczne, wykorzystanie pojazdów specjalnych, teoretyczne szkolenia w regulacjach prawnych itp. Okres utrwalający oznacza dalsze permanentne szkolenie członków SJP, mające na celu przygotowanie ich do realizacji powierzonych zadań poprzez ukierunkowany na nie trening fizyczny, taktyczny, strzelecki i kursy specjalistyczne. W tym czasie członkowie zespołów operacyjnych poddawani są regularnie corocznym testom kontrolnym, a także dodatkowym, na rozkaz dowódcy jednostki. Warunkiem utrzymania się w służbie jest spełnianie zawsze wszystkich kryteriów w zakresie ogólnej sprawności fizycznej, specjalnego przygotowania fizycznego oraz strzelania.

Członkowie SJP regularnie trenują z odpowiednikami z zagranicy. W USA kończyli kursy obserwacji, zontrobserwacji, eskortowania i ochrony VIP-ów, negocjacji kryzysowych oraz przeszli podstawowe i zaawansowane treningi antyterrorystyczne. Uczestniczyli w szkoleniach wspinaczkowych i nurkowych organizowanych we Włoszech przez tamtejszych karabinierów, a także w poświęconych interwencjom specjalnym w środkach transportu przygotowanych przez jednostkę kontrterrorystyczną ze składu tego korpusu, GIS. W Niemczech przeszli natomiast szkolenie pirotechniczne. Biorą udział w specjalistycznych seminariach organizowanych przez jednostki specjalne z regionu Bałkanów i byłej Jugosławii. Takie seminaria organizowane są m.in. regularnie w Serbii przy udziale antyterrorystycznej jednostki francuskiej Policji Narodowej RAID, we współpracy z formacjami specjalnymi serbskiego MSW.

Funkcjonariusze SJP uczestniczyli także w szkoleniu zaplanowanym przez Specjalną Jednostkę Antyterrorystyczną (SAJ) policji Serbii wspólnie z przedstawicielami amerykańskiego Zespołu Ratowania Zakładników HRT FBI. Najbliższa współpraca łączy SJP oczywiście z odpowiednikami ze struktur Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Serbii, czyli PTJ, SAJ oraz ośrodkiem nurkowym tamtejszej Żandarmerii. Pewna liczba członków SJP odbyła kursy wspinaczki górskiej i miejskiej z PTJ, dzięki niej również nawiązała współpracę z serbskim oddziałem IKMF (International Krav Maga Federation) – podstawowe i zaawansowane szkolenia w tym izraelskim systemie walki przeszli wszyscy członkowie pionu operacyjnego SJP.

Przygotowani do misji

Oprócz specjalnego szkolenia, które jest stale doskonalone dzięki przede wszystkim wspólnym ćwiczeniom z najlepszymi jednostkami specjalnymi policji europejskich, jakość SJP jest wynikiem doboru do skutecznej realizacji przypisanych zadań odpowiedniej jakości wyposażenia i sprzętu. Ten, którym obecnie dysponuje jednostka, nie jest może imponujący, ale MSW stara się wyposażyć ją w bardziej nowoczesne uzbrojenie i sprzęt elektroniczny, bez którego trudno mierzyć się ze współczesnym terroryzmem. Jak w przypadku większości takich grup, działania szturmowe prowadzone są w umundurowaniu koloru czarnego, tj. kombinezonach serbskiej firmy Mile Dragic (MD) Top Patrol lub MD Dragon Tactical One, w połączeniu z kamizelką taktyczną do przenoszenia różnych części wyposażenia, noszoną pod nią kamizelką kuloodporną oraz obuwiem taktycznym. Od niedawna jednostka używa również mundurów w kamuflażu Multicam. Do tego dochodzą rękawice ochronne, nakolanniki i nałokietniki, gogle ochronne, maski przeciwgazowe i obowiązkowe czarne kominiarki, ukrywające tożsamość funkcjonariuszy.

Podczas misji w środowisku pozamiejskim policjanci z SJP zazwyczaj noszą mundury Dragon Tactical One w oryginalnym kamuflażu z nadrukiem w kolorach czarnym i zielonym, zaprojektowane przez MD specjalnie dla tej jednostki. Mają również białe kombinezony maskujące do działań w warunkach zimowych, snajperzy używają ghillie suits, a płetwonurkowie strojów neoprenowych. Przed wilgocią i zimnem chronią komplety goreteksowe. Szczególną uwagę przywiązuje się do ochrony osobistej, dlatego członkowie zespołów operacyjnych zwykle noszą hełmy kevlarowe typu PASGT (a od tego roku „serbskie MICH” mid-cut – M-05S firmy Mile Dragic), czasem z kuloodpornymi osłonami twarzy, kamizelki kuloodporne zapewniające poziom ochrony IIIA oraz maski przeciwgazowe M-3. Uzbrojenie SJP obejmuje 9-mm austriackie pistolety Glock 17 i 19, produkowane w Serbii pistolety Zastava CZ 99, czeskie CZ ?85, małe pistolety maszynowe Skorpion na nabój 7,65 mm, paralizatory Taser, a do miotania granatów gazowych wyrzutnie kalibru 38 mm.Podstawową bronią SJP w działaniach antyterrorystycznych są jednak 9-mm pistolety maszynowe ??5 renomowanej niemieckiej marki Heckler&Koch, w wersjach A4 oraz wytłumionych SD3, wyposażone w oświetlenie taktyczne SureFire i celowniki holografi czne EOTech, a także wskaźniki laserowe. SJP wprowadzila w tym roku, jako pierwsza zagraniczna jednostka specjalna, najnowsze czeskie pm Skorpion Evo (SPECIAL OPS 5 (12) 2011). Jeśli chodzi o broń długą, korzystają także z serbskich „kałasznikowów”: kbk automatycznych Zastava M70 i krótkolufowych M92 na nabój 7,62 mm × 39, a w razie potrzeby km M84 na amunicję 7.62 mm × 54R oraz strzelb Zastava Arms i Bennelli M-4. W przypadkach, gdy wymagana jest wysoka precyzja strzału, posługują się słynnymi z wysokiej jakości snajperskimi karabinami powtarzalnymi Steyr Tactical Elite Plice (.308 Win) z optyką firmy Kahles lub samopowtarzalnymi karabinami M-76 kalibru 7,9 mm i M91 na nabój 7.62 mm × 54R, a także wielkokalibrowymi karabinami dalekiego zasięgu Black Arrow, na amunicję 12,7 mm, do strzelania na dystansie powyżej 1000 m. Te trzy ostatnie są produktami serbskiej fabryki broni Zastava Arms z Kragujevaca i mogą być zaopatrzone w różnego typu celowniki optoelektroniczne.W działaniach bojowych członkowie jednostki używają również materiałów wybuchowych produkcji krajowej, z różnymi rodzajami zapalników, gazów łzawiących, granatów oszałamiających typu flashbang, granatów ręcznych itp. Transport zapewniają pojazdy VW GOLF IV, furgon VW do przewozu broni i wyposażenia, van Mercedes Vito do przewozu członków jednostki, mocne pojazdy terenowe oraz ciężarowy samochód FAP 1921 z armatką wodną. SJP dysponuje także trzema transporterami opancerzonymi BOV M-86 z 12,7-mm wkm w wieżyczkach, używanymi do przewozu osób w strefach wysokiego ryzyka. Szybki przerzut drogą powietrzną na miejsce interwencji zapewniają policyjne śmigłowce SA-341 Gazella.

KORZENIE I TŁO

Formowanie serbskich jednostek antyterrorystycznych w byłej Jugosławii rozpoczyna utworzenie 26 grudnia 1977 roku w ramach związkowej brygady SSUP (Savezni Sekretarijat Unutrašnjih Poslova – Związkowy Sekretariat Spraw Wewnętrznych), czyli podporządkowanej centralnie brygady milicji federalnej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (SFRJ - 1945-1991), batalionu specjalnego przeznaczenia (Bataljon za specijalnu namenu). Wkrótce zapadła decyzja o utworzeniu samodzielnych jednostek do walki z terroryzmem na szczeblu republikańskich sekretariatów spraw wewnętrznych (RSUP - Republički sekreterijat unutrašnjih poslova) i batalion został zastąpiony przez pierwszą z nich, sformowaną 18 grudnia 1978 roku przy komendzie belgradzkiej milicji Jednostkę milicji do działań specjalnych (Jedinica milicije za specijalne dejstva) RSUP Serbii, przemianowaną następnie na Jednostkę do działań antyterrorystycznych (JATD – Jedinica za antiterroristicka dejstva).

W 1983 r. zmieniała ona nazwę na Jedinica za specijalna dejstva RSUP, a w 1991 r. – na Jednostka Specjalna MSW Republiki Serbii (Specijalna Jedinica MUP), do której po reorganizacji federalnej brygady milicji włączono część członków jej dawnego batalionu specjalnego. 1 czerwca 1992 roku obok oddziału stacjonującego w stolicy powstały dwie dodatkowe jednostki specjalne w stolicy dwóch prowincji wydzielonych w Socjalistycznej Republice Serbii: Prisztinie (Prowincja Autonomiczna Kosowo) i Nowym Sadzie (Prowincja Wojwodina) – wszystkie trzy podległe nowemu Dowództwu Specjalnych Jednostek Antyterrorystycznych Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego (RDB – Resor državne bezbednosti) MSW Republiki Serbii, tworzącej wówczas wraz z Czarnogórą Federalną Republikę Jugosławii (1991–2003). 1 stycznia 1994 r. belgradzka jednostka otrzymała noszoną do dziś nazwę Specjalna Jednostka Antyterrorystyczna (SAJ – Specijalna antiterroristicka jedinica), a z końcem 1999 r. włączono do niej oddziały z Prisztiny i Nowego Sadu. Identyczną nazwę nosi oddział antyterrorystyczny Czarnogóry.

W pozostałych republikach związkowych SFRJ (Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Słowenia) podobne jednostki, szkolone przez JATD, powstały na przełomie lat 70./80. – poza Słowenią, która już w 1972 r. utworzyła jednostkę specjalną milicji o charakterze przeciwpartyzanckim, z której rok później wyewoluował pluton o charakterze antyterrorystycznym. W Bośni i Hercegowinie milicyjna Jednostka Specjalnego Przeznaczenia (Jedinica Specijalne Namijene) RSUP BiH powstała w 1982 r. W związku ze zbliżającą się olimpiadą zimową w Sarajewie (1984 r.) jej szkolenie i wyposażenie należało do najlepszych w SFRJ. W 1992 r. zorganizowano w BiH referendum, w którym zdecydowana większość głosujących (99,4%) opowiedziała się za wyjściem republiki z federacji jugosłowiańskiej i niepodległością, co było jednak niezgodne z ówczesną federalną konstytucją Jugosławii.

Po ogłoszeniu niepodległości Bośni i Hercegowiny dotychczasowa republika rozpadającej się Jugosławii odłączyła się od niej (podobnie jak Chorwacja, Macedonia i Słowenia), lecz mieszkający tam Serbowie (około połowa ludności republiki) zbojkotowali referendum, a 34 serbskich antyterrorystów, czyli blisko połowa sarajewskiej jednostki specjalnej, pod dowództwem Milenka Karišika (zastępcy komendanta), 4 kwietnia 1992 r., odeszło z niej wraz z bronią, wyposażeniem i pojazdami, podporządkowując się separatystycznym władzom serbskim w BiH. Podczas wojny domowej na podstawie tej grupy powstała funkcjonująca do 1998 r. Specjalna Brygada Policji, z której wywodzi się obecna SJP Republiki Serbskiej (patrz tekst główny). Pozostała część sarajewskiej jednostki przyjęła 6 maja 1992 r. nazwę Odred Specijalne Policije „Bosna”, ale powszechnie znana była od nazwiska dowódcy Dragana Vikica, jako Vikicevi Specijalci. Równolegle, podczas wojny domowej w policji BiH działała od 15 maja 1992 roku druga jednostka specjalna: OPSN – Odred policije za specijalne namjene „Lasta” („Jaskółka”).

Od zakończenia wojny w 1995 r. Bośnia i Hercegowina składa się z dwóch organizmów: bośniacko-chorwackiej Federacji BiH oraz Republiki Serbskiej (nie mylić z Republiką Serbii ze stolicą w Belgradzie, czyli samodzielną Serbią „właściwą”, noszącą taką nazwę od 2006 r., po rozpadzie Federacji Serbii i Czarnogóry na dwa odrębne państwa), z których każdy posiada własną policję. Zadania antyterrorystyczne w części serbskiej BiH wykonuje SJP, natomiast Federacja BiH dysponuje na szczeblu centralnym w Sarajewie jednostką SPJ FUP (Specijalna policijska jedinica Federalne Uprave Policije), utworzoną głównie na podstawie Odred „Bosna”. Do działań na terenie całej Federacji uprawniona jest także Jednostka Wsparcia Specjalnego (Jedinica za Specijalnu Podršku) utworzonej w 2002 r. „bośniackiej FBI”, czyli Agencji Śledczej i Ochrony SIPA (State Investigation and Protection Agency – Državna agencija za istrage i zaštitu). Własną jednostkę „interwencyjno-operacyjną” (Interventno-operativna jedinica) posiada także federalna policja sądowa (Sudska policija). W poszczególnych kantonach i dystrykcie Brčko, z których składa się BiH, powołano natomiast do życia w lokalnej policji mniejsze pododdziały specjalne typu antyterrorystycznego, znane jako Jednostki wsparcia (Jedinica za podršku).

Tekst: Ireneusz Chloupek

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!