Zespół Interwencji Specjalnych

Geneza powstania obecnego Zespołu Interwencji Specjalnych Placówki Straży Granicznej Kraków-Balice

Historię takich sił w strukturach Straży Granicznej otwiera powołanie do życia w 1993 r. pierwszej w kraju Grupy Interwencyjno-Pirotechnicznej [GIP] w ramach Granicznej Placówki Kontrolnej SG w stołecznym porcie lotniczym im. Fryderyka Chopina.

GIP początkowo był ukierunkowany wyłącznie na rozpoznanie pirotechniczne na terenie lotniska, równolegle do policyjnego Samodzielnego Plutonu Antyterrorystycznego (Komisariatu Policji Portu Lotniczego), ale z czasem przejęła większość obowiązków w tym zakresie, włącznie z neutralizacją podejrzanych i niebezpiecznych ładunków.

Funkcjonariuszy GIP zaczęto również kierować do interwencji wobec agresywnych, niebezpiecznych osób, zakłócających porządek w porcie i na pokładach samolotów. Ten drugi rodzaj zadań wszedł oficjalnie do obowiązków pierwszego „lotniskowego” pododdziału specjalnego SG w związku z nowelizacją ustawy o Straży Granicznej z 2001 r., nakładającej na nią obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej – formalnie wydzielone do jej obsługi obszary portów lotniczych przestały wówczas podlegać jurysdykcji policji, jako służby wewnętrznej, a weszły w zakres odpowiedzialności SG.

ZIS PSG Kraków Balice - lata współczesne

Obecnie krakowski Zespół Interwencji Specjalnych liczy etatowo 31 funkcjonariuszy (w tym jedną funkcjonariuszkę) i zarządzany jest przez Kierownika Zespołu, wspieranego przez dwóch starszych specjalistów, również w stopniach oficerskich, którzy są jego nieformalnymi zastępcami. Na co dzień jeden z nich nadzoruje w służbie funkcjonariuszy o specjalności minersko-pirotechnicznej, a drugi tych o specjalności interwencyjnej.

Około rok temu zrezygnowano z wewnętrznego podziału strukturalnego na dwa odrębne komponenty o takich przeznaczeniach, łącząc je w jednolity zespół: minerzy-pirotechnicy biorą udział w szkoleniach strzeleckich, walki wręcz i taktyki oraz interwencjach tak jak pozostali funkcjonariusze Zespół Interwencji Specjalnych, natomiast ich koledzy – wszyscy przeszkoleni w zakresie rozpoznania pirotechnicznego – uczestniczą w specjalistycznych zajęciach prowadzonych przez pirotechników i wspierają ich działania.

W wewnętrznej organizacji Zespołu można wyróżnić oprócz kilkuosobowych sekcji także grupę instruktorów, odpowiedzialnych za organizowanie i prowadzenie szkoleń oraz przygotowanie nowo przyjętych funkcjonariuszy do realizacji zadań.

Zadania ZIS PSG Kraków-Balice: działania minersko-pirotechniczne

Podstawową rolą Zespół Interwencji Specjalnych jest rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom terroryzmem wymierzonym w międzynarodowy ruch lotniczy, a pierwsza grupa realizowanych w ramach tego zadań związana jest z rozpoznaniem i neutralizacją materiałów oraz improwizowanych urządzeń wybuchowych (IED) na obszarze właściwości służbowej PSG.

Za każdym razem SOL musi wydzielić wstępną strefę bezpieczeństwa, z której usuwa postronne osoby, a pirotechnicy muszą obejrzeć obiekt oraz dokonać sprawdzenia zewnętrznego środkami wykrywającymi najdrobniejsze ślady resztek i oparów materiałów wybuchowych; na tym etapie mogą również skorzystać z pomocy specjalnie szkolonych psów służbowych z Zespołu Kontroli Specjalistycznych, których przewodnicy również przechodzą szkolenie z rozpoznania pirotechnicznego.

Jeśli cokolwiek wskazuje na to, że mają do czynienia z niebezpiecznym ładunkiem, konieczna jest pełna ewakuacja pasażerów i pracowników portu lotniczego z terminalu oraz zablokowanie dróg dojazdowych do lotniska, wezwanie zabezpieczenia rozpoznania pirotechnicznego, tzn. lotniskowej straży pożarnej i służby medycznej oraz zabezpieczenie poszczególnych stref siłami funkcjonariuszy SG oraz SOL.

Niebezpieczny przedmiot zostaje prześwietlony za pomocą przenośnego aparatu rentgenowskiego (prześwietlarki) brytyjskiej firmy Scanna, a po wykryciu w nim elementów mogących świadczyć o obecności improwizowanego urządzenia wybuchowego neutralizuje się je za pomocą wyrzutnika pirotechnicznego firmy Richmond lub WP20, który rozbija niebezpieczną konstrukcję, zanim zdoła ona zadziałać.

Odpalane z daleka za pomocą zapalarki elektrycznej „działko” wystrzeliwuje ładunek wody, która pod ciśnieniem kilku atmosfer osiąga wystarczającą moc i twardość uderzenia, aby zneutralizować urządzenie wybuchowe, a jednocześnie nie daje niebezpiecznych odłamków. Jeśli uda się precyzyjnie określić umiejscowienie źródła zasilania można w tym samym celu użyć bardziej penetrującego pocisku drewnianego lub metalowego.

Zasadniczo, wykryte urządzenie wybuchowe powinno podlegać neutralizacji tam, gdzie zostało znalezione, bez jego poruszania. Gdy pirotechnik oceni, że raczej nie zawiera ono zapalników, które mogą zostać aktywowane na skutek zmiany położenia obiektu, może zdecydować się na ryzyko podjęcia próby wywiezienia niebezpiecznego pakunku, w celu uniknięcia szkód, jakie mogłyby powstać podczas jego neutralizacji na miejscu. Przetransportowuje się go wówczas do „beczki”, czyli specjalnego pojemnika przeciwwybuchowego Golan produkcji izraelskiej do transportowania i czasowego przechowywania niebezpiecznych przedmiotów zawierających materiał wybuchowy, na przyczepie samochodowej, a następnie przewozi do odpowiednio przygotowanego miejsca, gdzie można dokonać bezpiecznej neutralizacji.

ZIS dysponuje również nową zautomatyzowaną przyczepą z pojemnikiem polskiej firmy Jakusz, której gazoszczelność umożliwia po wybuchu wewnątrz niej pobrać próbki gazu do analizy, jaki materiał wybuchowy użyto do przygotowania IED.

Na każdym etapie funkcjonariusze Zespół Interwencji Specjalnych mogą dla większego bezpieczeństwa korzystać od 2010 r. z pomocy nowoczesnego, zdalnie sterowanego robota pirotechnicznego Vanguard ROV kanadyjskiej firmy Allen-Vanguard Corporation, który - dzięki podwoziu gąsienicowemu o specjalnej konstrukcji - może poruszać się pewnie po trudnych nawierzchniach, pokonywać schody. Jego manipulator oferuje duży zasięg ruchów we wszystkich płaszczyznach, a nieduże wymiary umożliwiają działanie w ograniczonych przestrzeniach, także wewnątrz samolotów pasażerskich.

Kierowany bezprzewodowo robot rozpoznaje podejrzane przedmioty, a widziany przez zamontowane na nim kamery obraz przekazywany jest na monitor w pokrywie pulpitu sterowania, obsługiwanego przez operatora pozostającego w bezpiecznej odległości. Precyzyjny chwytak manipulatora na ramieniu o zasięgu ponad 2 m pozwala wprawnemu operatorowi wykonywać z daleka różne czynności, od np. ustawienia i obsłużenia prześwietlarki rentgenowskiej, po podjęcie i przetransportowanie niebezpiecznego przedmiotu. W sytuacji, gdy niezbędne jest bezpośrednie zbliżenie się pirotechnika do podejrzanego pakunku, korzysta on ze specjalnego ubrania ochronnego, które choć w pewnym stopniu ma ochronić go przed skutkami ewentualnego wybuchu.

Zespół Interwencji Specjalnych korzysta z lekkiego ubioru podchodzeniowego SRS-5 i przeciwwybuchowego EOD-9 produkcji Med-Eng System z Kanady. Ciężki strój EOD-9 o zaawansowanej konstrukcji uważany jest za jeden z najlepszych na świecie. Przy masie ponad 35 kg składa się ze spodni, osłony pleców, kurtki z kołnierzem ochronnym i hełmu z przyłbicą. Wyposażony jest w system łączności przewodowej i bezprzewodowej, przewody doprowadzające do wnętrza hełmu świeże powietrze za pomocą akumulatorowej dmuchawy z filtrem oraz system chłodzenia w postaci małej pompki elektrycznej, przetłaczającej zimną wodę przez pojemnik z lodem do układu wewnętrznych rurek. W przedniej części kombinezonu umieszczono specjalne uchwyty umożliwiające błyskawiczne zdejmowanie kombinezonu w ciągu kilku sekund, np. w razie jego zapalenia się lub konieczności udzielenia szybkiej pomocy pirotechnikowi. Ubieranie trwa o wiele dłużej i wymaga pomocy drugiej osoby.

Inne zadania funkcjonariuszy ZIS PSG Kraków-Balice

Poza alarmowymi interwencjami Zespół Interwencji Specjalnych kontroluje pod kątem zagrożeń bombowych terminale i inne obiekty portu, z płytą lotniska włącznie, oraz maszyny udające się w rejsy o podwyższonym stopniu zagrożenia terrorystycznego (USA, Izraela, Wielkiej Brytanii) i przejścia dla VIP-ów.

Szczególnie dokładne zabezpieczenie pod tym kątem, we współpracy z policją i BOR, wymagane jest także podczas przylotów i odlotów z Polski ważnych gości na uroczystości lub inne przedsięwzięcia państwowe o znaczeniu krajowym i międzynarodowym oraz ochrony osób z kategorii VIP, a także osób objętych szczególnym poziomem bezpieczeństwa, takich jak papież lub głowy państw. Funkcjonariusze ZIS muszą wtedy skontrolować każdy metr portu, od hal pasażerskich, przez hangary, po kanały.

Krakowski Zespół uczestniczył m.in. w zabezpieczeniu pogrzebu pary prezydenckiej na Wawelu w 2010 r., Finałów Mistrzostw Europy w piłce nożnej EURO 2012, a w 2015 r. obchodów związanych z 70. rocznicą wyzwolenia obozu Auschwitz, które wiązały się z obecnością na krakowskim lotnisku wielu przywódców państw z całego świata.

Pozostałe zadania ZIS wiążą się z podejmowaniem interwencji – od perswazji słownej do siłowej, w razie potrzeby z użyciem broni – przeciw czynom zagrażającym bezpieczeństwu i nienaruszalności granicy państwowej, międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu oraz niezbędnych do przywrócenia ładu i porządku publicznego.

Funkcjonariusze o specjalności interwencyjnej wzywani są do akcji zazwyczaj w sytuacjach zakłócania porządku w samolotach i na terenie portu. Najczęściej są to próby wtargnięcia do kabiny pilota lub agresywne zachowania wobec personelu latającego i współpasażerów.

Próby wymuszania zmian w planie lotu i miejsca lądowania, czy bójki na pokładzie są najczęściej udziałem osób pod wpływem alkoholu, co nie jest rzadkim zjawiskiem wśród podróżnych. Interwencje w tego typu przypadkach w tak szczególnym miejscu, jakim jest port lotniczy, a zwłaszcza w trudnych warunkach ograniczonego wnętrza maszyn pasażerskich, wśród wielu postronnych, przestraszonych osób, wymagają specjalnych predyspozycji i umiejętności, szybkości i skuteczności działania.

Pozornie niepoważny incydent może w zamkniętej przestrzeni lecącego samolotu błyskawicznie przekształcić się w bardzo groźny ciąg zdarzeń o tragicznych skutkach. Interwencja odbywa się natychmiast po wylądowaniu maszyny, zgodnie z procedurą: po wezwaniu przez jej kapitana. Funkcjonariusze ZIS wkraczają do akcji wyposażeni w broń krótką, ale zawsze starają się najpierw opanować sytuację bez jej użycia, wykorzystując techniki szybkiego obezwładniania, ewentualnie nowoczesne paralizatory elektryczne typu Taser, którymi można razić z odległości kilku metrów.

Bardzo często do ostudzenia agresji awanturnika wystarcza sam widok czerwonej plamki, rzutowanej przez wskaźnik laserowy tego skutecznego środka przymusu. W innych przypadkach agresywne lub rozhisteryzowane osoby zostają błyskawicznie i fachowo „złożone” przez ZIS-wców i wyprowadzone lub wyniesione z samolotu.

Część funkcjonariuszy PSG ma za sobą przeszkolenie do roli tzw. szeryfów powietrznych (sky-marshals), czyli pełnienia funkcji tajnych wart ochronnych na pokładach samolotów pasażerskich, podczas rejsów uznanych za szczególnie wrażliwe ze względów bezpieczeństwa. O wystawianiu, w razie zaistnienia takiej potrzeby, powietrznych wart ochronnych decyduje prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego w uzgodnieniu z MSW, a odpowiednio przygotowany do takich misji personel zapewnia właśnie Straż Graniczna. Od połowy 2006 r. w jej szeregach pozostaje w gotowości do tego typu zadań kilkudziesięciu funkcjonariuszy, na co dzień pracujących najczęściej w pododdziałach specjalnych SG, w tym w Zespół Interwencji Specjalnych.

Grupa interwencyjna pozostaje oprócz tego w gotowości do pomocy przy zatrzymywaniu poszukiwanych osób lub podróżnych, u których podczas kontroli odprawowej wykryto niebezpieczne przedmioty, wskazujące na zamiary terrorystyczne, fałszywe dokumenty czy przemyt.

ZIS działa często także poza lotniskiem, wypełniając zadania podobne, jak sekcje realizacyjne Wydziałów Zabezpieczenia Działań (WZD) w innych OSG. Warto przypomnieć, że po nowelizacji ustawy o SG w 2001 r. formacja ta została dodatkowo upoważniona do działań związanych ze zwalczaniem coraz poważniejszej przestępczości granicznej, związanej z nielegalną migracją, handlem ludźmi i przemytem, również w tej najgroźniejszej postaci: broni i materiałów promieniotwórczych – nie tylko w strefie przygranicznej, ale także na terenie całego kraju. Obszar działania PSG w Krakowie-Balicach obejmuje natomiast nie tylko rejon portu lotniczego, ale także miasto Kraków oraz sześć okolicznych powiatów.

Jak przebiegły warsztaty taktyczne w MOSG »

ŚMOSG nie posiada zaś własnego WZD, a podczas codziennych zadań często prościej i szybciej jest wykorzystać do wsparcia taktycznego ZIS z Krakowa, niż Wydział z Karpackiego Ośrodka Wsparcia SG (KOW SG), co wymaga formalnego porozumienia między odpowiednimi komendantami.

ZIS PSG w Krakowie-Balicach wspiera działania Grupy Operacyjno-Śledczej z tej placówki w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przy zatrzymywaniu osób i wykonywaniu czynności dochodzeniowo-śledczych oraz Grupy ds. Cudzoziemców w trakcie kontroli legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców na terytorium RP. Wykonuje również zadania konwojowe w stosunku do szczególnie niebezpiecznych osób, zatrzymanych przez SG. Za zgodą i na polecenie Komendanta ŚMOSG może zostać użyty do działania w całym zasięgu terytorialnym macierzystego Oddziału.

Tym, co szczególnie wyróżnia ZIS z Krakowa, jest przygotowanie do realizacji różnorodnych zadań oraz doświadczenie, jakie funkcjonariusze mieli okazję zdobyć szkoląc się i działając z funkcjonariuszami WZD już nieistniejącego Karpackiego OSG w Nowym Sączu (obecnie KOW SG). Z uwagi na specjalne umiejętności, za zgodą Komendanta Głównego SG, ZIS-owcy z Balic wielokrotnie uczestniczyli wraz z WZD w działaniach specjalnych na terenie całego kraju.

Nabór do ZIS PSG Kraków-Balice oraz szkolenie funkcjonariuszy  

Skuteczność Zespołu w dużej mierze wynika z odpowiedniego doboru, a następnie szkolenia ludzi, dzięki czemu jest on zdolny do działania w szczególnie trudnych i niebezpiecznych warunkach oraz sytuacjach. O służbę w krakowskim ZIS mogą ubiegać się funckjonariusze w służbie stałej z dowolnych placówek SG. Około 40 procent obecnego składu posiada doświadczenie z wcześniejszej służby wojskowej, m.in. w pododdziałach powietrznodesantowych i Oddziale Specjalnym ŻW. Kandydaci poddawani są wewnętrznym testom sprawności fizycznej, który obejmuje: pływanie na czas na dystansie 100 m, pokonanie jak największego dystansu pod wodą, wyciskanie w leżeniu na ławce sztangi o masie równej masie swojego ciała, podciąganie na drążku, wejścia na linę za pomocą samych rąk, siady z leżenia w ciągu 2 minut („brzuszki”), bieg zwinnościowy po kopercie oraz bieg na 3000 m.

Jeśli kandydat osiągnął zadowalające wyniki, a także uzyskał pozytywną ocenę kierownika Zespołu i instruktorów, zostaje przyjęty na sześciomiesięczny okres próbny, w trakcie którego przechodzi podstawowe szkolenia specjalistyczne pod kątem czynności realizowanych przez Zespół Interwencji Specjalnych. Negatywna opinia kolegów z Zespołu lub instruktorów prowadzących szkolenie podczas okresu próbnego skutkuje powrotem funkcjonariusza na wcześniej zajmowane stanowisko.

Ze względu na niewielki stan liczebny ZIS nie ma w nim wydzielonej komórki dla nowo przyjętych, lecz wchodzą oni w skład zmian pełniących regularną służbę, w ramach których uczestniczą w treningach, ale nie biorą jeszcze bezpośredniego udziału w działaniach, dopóki nie zostaną w pełni wyszkoleni.

Główny nacisk w szkoleniu kładziony jest na umiejętności niezbędne do wykonywania podstawowego zakresu zadań, związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa w komunikacji lotniczej: doskonalenie taktyki i technik interwencji, zwłaszcza na pokładzie statku powietrznego i w terminalu portu, wyszkolenia strzeleckiego, walki wręcz, taktyki specjalnej oraz szkolenie minersko-pirotechniczne, prowadzone przez instruktorów Zespołu. Kandydaci zapoznają się także szczegółowo z infrastrukturą portu lotniczego i specyfiką funkcjonowania jego poszczegółnych elementów oraz obsługą urządzeń i pojazdów lotniskowych. Za szkolenie w zakresie walki wręcz odpowiadają najlepsi w tej dziedzinie funkcjonariusze, posiadający uprawnienia instruktorskie, wśród których są mistrzowie boksu, karate i kickboxingu, m.in. brązowy medalista XI Mistrzostw Polski Służb Mundurowych w Karate Kyokushin oraz ubiegłoroczny zdobywca III miejsca w mistrzostwach służb mundurowych w tej ostatniej dyscyplinie.

Sprawność fizyczną członkowie Zespołu utrwalają także w trakcie zimowych i letnich obozów kondycyjnych w Bieszczadach oraz Tatrach, szkoleń narciarskich, z zakresu pływania z elementami ratownictwa wodnego na akwenie otwartym oraz pływalni, a także szkolenia wspinaczkowego w warunkach letnich i zimowych, z wykorzystaniem technik linowych.

Osiągnięcia Zespołu Interwencji Specjalnych PSG Kraków-Balice

Jak większość sił specjalnych reprezentujących różne służby i formacje MON oraz MSW, również ZIS PSG w Krakowie-Balicach przywiązuje bardzo dużą wagę do szkoleń z zakresu ratownictwa medycznego i taktycznego TCCC. Bierze udział we wspólnych treningach pod tym kątem z krakowskim SPAP oraz GISW, a także stara się regularnie uczestniczyć w zawodach poświęconych ratownictwu, takich jak organizowany przez SPAP KWP w Gdańsku „Paramedyk” czy warsztaty ratownictwa taktycznego Tactical Prison Rescue Służby Więziennej („SPECIAL OPS” nr 3/2015).

Warto przeczytać: T.R.U. XFireTM - komplet odzieży trudnopalnej dla profesjonalistów »

W tym roku reprezentacja Zespół Interwencji Specjalnych zajęła pierwsze miejsce wśród ekip spoza krajowego systemu ratownictwa podczas VI Mistrzostw Krakowa w Ratownictwie Medycznym i Drogowym Służb Mundurowych i podobnie jak w ubiegłym, drugie w klasyfikacji ogólnej.

Funkcjonariusze ZIS uczestniczą także w szkoleniach poligonowych i lokalnych z funkcjonariuszami nowosądeckiego WZD KOW SG oraz Żandarmerią Wojskową z Krakowa, doskonaląc elementy taktyki w terenie zurbanizowanym i przygodnym, a także wyszkolenie strzeleckie. Z braku własnych obiektów bieżący trening strzelecki prowadzą m.in. na strzelnicach policyjnych w KWP w Krakowie i KPP w Chrzanowie, halę sportową do treningu fizycznego udostępnia im natomiast położona po sąsiedzku 8. Baza Lotnictwa Transportowego w Balicach. Oprócz tego ZIS bierze udział w kursach organizowanych na szczeblu centralnym w ośrodkach szkoleniowych SG, np. w zakresie nabywania uprawnień do samodzielnego prowadzenia działań minersko-pirotechnicznych w Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie.

W czerwcu br. członkowie Zespołu uczestniczyli w szkoleniu „Taktyka prowadzenia operacji specjalnych przeciw grupom dywersyjnym w rejonie przygranicznym”, przeprowadzonym w Bieszczadach przez instruktorów z Fundacji Byłych Żołnierzy Jednostek Specjalnych GROM w ramach projektu nr 34/NMF PL 15/14 „Bezpieczeństwo (bez) granic” (Security (no) borders) dla jednostek bojowych SG, BOR, ŻW i Policji realizujacych zadania specjalne. Zostało ono dofinansowane z Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach Programu PL-15: „Współpraca w obszarze Schengen oraz walka z przestępczością transgraniczną i zorganizowaną, w tym przeciwdziałanie handlowi ludźmi oraz migracjom grup przestępczych”.

W macierzystej PSG ZIS zapewnia instruktorów strzelectwa, walki wręcz i sportu do szkolenia funkcjonariuszy pozostałych komórek. Rozsławia także jej imię zdobywając liczące się miejsca podczas róznego rodzaju zawodów wewnętrznych i zewnętrznych, np. tegorocznych Międzynarodowych Mistrzostw SG o Puchar Komendanta Głównego w strzelaniu (I miejsce indywidualnie i zespołowo), czy słynnym Biegu Morskiego Komandosa organizowanym przez JW Formoza w rejonie Gdyni Kolibki (4. miejsce w kategorii TEAM w 2012 r.).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!