BOPE Zwycięstwo nad śmiercią!

Historia BOPE

Historia BOPE rozpoczęła się w 1974 roku w Zakładzie Karnym Evaristo de Moraes, gdzie doszło do buntu więźniów. Nieudana akcja policji, w czasie której zginęło kilkunastu zakładników, wymusiła na rządzących stanem Rio de Janeiro utworzenie jednostki specjalnej wyspecjalizowanej w uwalnianiu zakładników. Zadanie to przypadło pułkownikowi żandarmerii wojskowej (PM) Paulo Césarowi Amendoli, uczestnikowi akcji w Zakładzie Karnym Evaristo de Moraes. Oficjalnie jednostka powstała 19 stycznia 1978 roku w strukturze żandarmerii wojskowej Rio de Janeiro (Polícia Militar do Estado do Rio de Janeiro – PMERJ), pod nazwą Núcleo da Companhia de Operações Especiais (NuCOE).

Kompania liczyła 30 ochotników służących wcześniej w wojsku i siłach specjalnych, mających za sobą specjalistyczne kursy, takie jak np. kurs działań w dżungli i kurs walki przeciwpartyzanckiej. Dodatkowo każdy funkcjonariusz NuCOE musiał charakteryzować się udowodnioną uczciwością moralną, aby nie ulegał nagminnej, w tamtym okresie, korupcji wśród policjantów. Kompania NuCOE podporządkowana była szefowi sztabu stanowej żandarmerii wojskowej z Rio de Janeiro (PMERJ), zaś jej baza znajdowała się w Sulacap, na zachód od miasta.

W 1982 roku jednostka została przekształcona w Kompanię Operacji Specjalnych (Compania de Operações Especias lub COE) i przeniesiona do struktur Batalhão de Polícia de Choque stając się jej częścią. W 1984 roku jednostka ponownie powróciła do nazwy Companhia de Operações Especiais (NuCOE) i wróciła pod jurysdykcję Szefa Sztabu Generalnego PMERJ. Przez lata główne zadania jednostki dotyczyły przede wszystkim działań specjalnych w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej. Znaczące sukcesy doprowadziły do uzyskania przez nią w dniu 23 marca 1988 roku autonomii administracyjnej i przekształcenia jej w Niezależną Kompanię Operacji Specjalnych (Companhia Independente de Operações Especiais – CIOE). Od tej chwili funkcjonariusze jednostki podlegali już wyłącznie dowódcy generalnemu żandarmerii wojskowej Rio de Janeiro (PMERJ), obejmując swoją jurysdykcją całe miasto.

W tym samym roku gangi narkotykowe mające swoje siedziby w fawelach Rio de Janeiro zaczęły się gwałtownie dozbrajać w celu wyeliminowania konkurencji. Znaczną część zysków ze sprzedaży kokainy przeznaczyli na zakup ciężkiej, przemycanej z zagranicy broni, której dotychczas w Brazylii nie było. Mowa tutaj m.in. o karabinach maszynowych i karabinach AR-15. W takiej sytuacji, gdy „normalna” policja nie mogła wygrać wojny z tak wyposażonymi członkami gangów, do akcji wkroczyli funkcjonariusze CIOE. Chrzest bojowy CIOE przeszła w faweli „Rocinha”, gdzie dwa rywalizujące ze sobą gangi narkotykowe walczyły o kontrolę nad „bocas de fumo” (miejscami, w których bandyci sprzedają narkotyki). Po krwawych starciach większość członków obu gangów zginęła lub została zatrzymana, a funkcjonariusze CIOE pojawili się w mediach jako ludzie, którzy bezwzględnie walczą z przestępczością. 1 marca 1993 roku CIOE zlikwidowano, przemianowując jednostkę na Batalion Operacji Specjalnych Policji (Batalhão de Operações Policiais Especiais BOPE) z siedzibą w Morro do Pereirão, położonej w południowej części Rio de Janeiro.

Przeczytaj także: Nowy numer kwartalnika SPECIAL OPS! >>

W 2011 roku BOPE ponownie stało się częścią Dowództwa Operacji Specjalnych (COE), które obejmuje również Batalion Policji Uderzeniowej (BPChq), Batalion Akcji Psów (BAC) i Grupę Aeromobilną (GAM). W tym samym roku zmieniła się również siedziba jednostki. Aktualnie mieści się ona w dawnych koszarach wojskowych znajdujących się przy Avenida Almirante Frontin, w Ramos (północna strefa Rio). Nowa, strategicznie zlokalizowana siedziba nie tylko umożliwia patrolowanie dróg ekspresowych, takich jak Linha Vermelha, Linha Amarela i Avenida Brasil, ale znajduje się również w pobliżu trzech kompleksów faweli: Maré, Penha i Alemão. Przy bramie prowadzącej do siedziby batalionu znajduje się tablica z symbolem jednostki, czaszką przebitą sztyletem i skrzyżowanymi pistoletami skałkowymi oraz napis „Witaj gościu. Ale nie rób gwałtownych ruchów!”.

Struktura BOPE PMERJ

Obecnie dowódcą BOPE PMERJ jest podpułkownik Maurílio Nunes da Conceição, zaś jednostka liczy 400 funkcjonariuszy podzielonych na cztery zespoły bojowe: Alfa, Bravo, Charlie i Delta. Każdy zespół bojowy BOPE składa się z czterech drużyn po 32 żołnierzy każda, podzielonych na cztery sekcje po 8 mężczyzn. W jednostce znajdują się również grupy wsparcia, takie jak zespół negocjacyjny, zespół antybombowy, grupa pojazdów opancerzonych i specjalnych, grupa strzelców wyborowych, sektor wywiadowczy i zespół medyczny składający się z lekarzy, pielęgniarek, dentystów i ratowników medycznych.

Ważnym elementem struktury BOPE jest grupa nazywana Jednostką Interwencji Taktycznej (Unidade de Intervenção Tática – UIT), której funkcjonariusze przeprowadzają operacje typowo antyterrorystyczne, w których stawką jest życie zakładników.

UIT składa się z trzech odrębnych grup: Grupy Negocjacji i Analiz (GNA), Grupy Snajperów (GAP) oraz Grupy Odbijania i Ratowania zakładników (GRR). Grupa Negocjacji i Analiz (Grupo de Negociação e Análise – GNA) zajmuje się analizą zdarzeń o charakterze terrorystycznym oraz prowadzeniem negocjacji z przestępcami, które mają nakłonić ich do wypuszczenia zakładników oraz do poddania się. W grupie znajduje się również psycholog, który udziela negocjatorom wsparcia technicznego, określając psychologiczny profil przestępcy. Funkcjonariusze tworzący GNA nieustannie rozwijają swoje umiejętności na kursach negocjacyjnych, których scenariusze opierają się na realnych atakach terrorystycznych oraz na symulacji takich ataków. Kursy tego rodzaju odbywają się zarówno w kraju, jak i za granicą. Grupa Snajperów (Grupo de Atiradores de Precisão – GAP) to chluba BOPE licząca 15 wysoce wyspecjalizowanych strzelców wyborowych, którzy każdy dzień służby zaczynają od czterogodzinnego indywidualnego treningu strzeleckiego, zaś raz w tygodniu cała grupa 15 strzelców trenuje razem i jest oceniana.

Co warte podkreślenia, snajper BOPE, aby zostać uznanym za specjalistycznego strzelca, musi mieć 5 lat doświadczenia w swoim fachu. W czasie akcji snajper pełni funkcję obserwatora wraz z towarzyszącym mu tzw. spoterem, który przekazuje mu współrzędne dotyczące odległości od celu i pogody. Zgodnie z tymi informacjami snajper koryguje ustawienia swojej broni. Gdy negocjacje zawodzą i snajper musi wyeliminować zagrożenie dla zakładników, zawsze strzela w obszar głowy między nosem a ustami, co ma natychmiast wyeliminować porywacza i nie dać mu szansy na zabicie zakładnika. W operacjach na terenach faweli zawsze jest co najmniej jeden snajper zajmujący pozycję w odległości 100 metrów od miejsca akcji, skąd osłania swoich kolegów. W razie potrzeby jego zadaniem jest zneutralizowanie bandyty, ponieważ nawet ranny przestępca może zabić policjanta. W czasie jednej z operacji snajperzy BOPE, korzystając z karabinów snajperskich G3, wyeliminowali jednocześnie trzech handlarzy narkotyków w 4 sekundy z odległości 100 metrów.

Grupa Odbijania i Ratowania zakładników (Grupo de Retomada e Resgate – GRR) składa się z czterech zespołów interwencyjnych po ośmiu policjantów każdy. Grupa wzorowana jest na brytyjskim SAS, a jej zadaniem jest przede wszystkim bezpieczne uwolnienie zakładników. Funkcjonariusze wchodzący w skład grupy działają w sytuacjach wysokiego ryzyka, dlatego też stale szkolą się w obiektach publicznych, takich jak budynki czy metro, oraz w środkach transportu publicznego: autobusy, statki i pociągi. GRR stale współpracuje z innymi jednostkami wchodzącymi w skład COE. Mowa tutaj o Batalionie Działań z Psami (Batalhão de Ações de Cães – BAC), Morskiej Grupie Powietrznej (Grupamento Aéreo Marítimo – GAM), która wyposażona jest m.in. w opancerzone śmigłowce HUEY II, i Batalionie Uderzeniowym (Batalhão de Choque).

Inną ważną częścią BOPE jest Grupa pojazdów opancerzonych i specjalnych (Unidade de Engenharia, Demolição e Transporte – UEDT). Funkcjonariusze służący w tej grupie mają wiedzę z zakresu mechaniki pojazdów ciężkich i materiałów wybuchowych. Do ich zadań należy obsługa pojazdów opancerzonych i specjalnych należących do batalionu, które wykorzystywane są do niszczenia barykad i umocnień budowanych w fawelach i przewożenia grup szturmowych na miejsce akcji. Policjanci z grupy UEDT, specjalizujący się w materiałach wybuchowych i posiadający licencję „explosivist”, zajmują się również działaniami z materiałami wybuchowymi. Oprócz wysadzania przeszkód budowalnych i barykad w fawelach funkcjonariusze wykonują również: inspekcje, przeszukania, lokalizują i niszczą materiały wybuchowe, kontrolują materiały wybuchowe (przemysł, handel i górnictwo), rozbrajają improwizowane lub konwencjonalne urządzenia wybuchowe. Tylko w 2008 roku UEDT zburzyło około 75 murów oporowych, barykad i bunkrów zbudowanych przez handlarzy narkotyków.

Zadania BOPE PMERJ

Brazylia, największy kraj Ameryki Południowej (3,2 miliona mil kwadratowych) i najbardziej zaludniony (ponad 200 milionów ludzi), zmaga się z przestępczymi działaniami na dużą skalę, które obejmują głównie sprawy związane z narkotykami. Chociaż Brazylia nie jest głównym producentem marihuany i kokainy, kraj ten jest głównym importerem z sąsiednich krajów, takich jak Boliwia, Kolumbia, Paragwaj i Peru, zarówno w przypadku konsumpcji lokalnej, jak i przekierowań do Europy, zarówno bezpośrednio, jak i przez Afrykę. Handel narkotykami koncentruje się w głównych aglomeracjach kraju, takich jak Rio de Janeiro, które ma ponad 6,5 miliona mieszkańców.

Gangi zajmujące się handlem narkotykami zdobywają najlepszą broń, głównie przez te same szlaki narkotykowe, takie jak Paragwaj i Boliwia, ponieważ ich granice z Brazylią są praktycznie niekontrolowane. Dostawy broni są czasami znajdowane i przejmowane przez policję w drodze do ich ostatecznych miejsc docelowych, ale znacznie częściej skrytki z bronią są znajdowane po strzelaninach i zdobyciu kryjówek gangów. Przestępcy używają różnego rodzaju broni, od M1 Garand i BAR, wszelkie warianty AR-15, FAL i AK, po strzelby i pistolety. Żandarmeria wojskowa z Rio de Janeiro (Polícia Militar do Estado do Rio de Janeiro – PMERJ) liczy obecnie około 43 000 mężczyzn i kobiet. W strukturze (PMERJ) znajduje się Dowództwo Operacji Specjalnych PMERJ (Comando de Operações Especiais – COE), które wykonuje całe spektrum policyjnych operacji specjalnych.

Tak jak wcześniej wspomniano, w składzie COE oprócz BOPE znajdują się jeszcze trzy inne wyspecjalizowane jednostki, takie jak: Batalion Działań z Psami (Batalhão de Ações de Cães – BAC), Morska Grupa Powietrzna (Grupamento Aéreo Marítimo – GAM) oraz Batalion Uderzeniowy (Batalhão de Choque). Wszystkie współpracują ze sobą, aby zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom Rio de Janeiro. BOPE pracując w systemie zmianowym, pozostaje w gotowości 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu i wkracza do akcji w sytuacjach, którym nie może sprostać zwykła policja lub jednostka operacyjna COE. Zadania wykonywane przez BOPE dzielą się na trzy główne typy: zadania policyjne i specjalne oraz zadania szkoleniowe. Wśród zadań policyjnych i specjalnych wyróżnić możemy m.in.: zwalczanie przestępczości zorganizowanej, mające na celu schwytanie lub neutralizację jej sprawców, aresztowanie lub neutralizacja uzbrojonych i zabarykadowanych przestępców, ratowanie osób przetrzymywanych jako zakładnicy, tłumienie buntów w więzieniach, wspieranie operacji policji i Żandarmerii Wojskowej w fawelach, gdzie działają uzbrojone gangi narkotykowe, wzmacnianie ochrony imprez masowych, takich jak Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w 2014 roku lub Letnie Igrzyska Olimpijskie w 2016 roku, wykonywanie operacji specjalnych na terenach miejskich lub wiejskich, a także w terenie górzystym, podmokłym, nadrzecznym lub przybrzeżnym, organizowanie akcji ratowniczych dla rannych w strzelaninach policjantów i cywilów, lokalizowanie przestępców ukrywających się w slumsach i fawelach stanu Rio de Janeiro, pościgi z użyciem samochodów i śmigłowców, wspieranie Departamentu Systemu Penitencjarnego (DESIPE) w eskorcie bardzo niebezpiecznych więźniów, operacje kontrpartyzanckie oraz patrolowanie faweli będących pod kontrolą gangów i karteli narkotykowych. Zadania szkoleniowe polegają na organizowaniu szkoleń dla funkcjonariuszy policji i innych służb oraz dla operatorów jednostek specjalnych z kraju i zagranicy.

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że BOPE jest również inicjatorem dwóch projektów społecznych dla mieszkańców faweli z różnych części Rio de Janeiro. Pierwszy to zajęcia m.in. z samoobrony, organizowane w kwaterze głównej batalionu dla mieszkańców takich fawel jak „Tavares Bastos”. Drugim projektem społecznym BOPE jest zespół gospelowy o nazwie „Tropa de Louvor”, znany również jako „Skulls of Christ”. Zespół ten powstał w 2009 roku w działającej od 1995 r. Kongregacji Ewangelickiej BOPE. W składzie „Tropa de Louvor” znajduje się 14 policjantów i cywili, którzy w wolnym czasie ćwiczą i uczestniczą w wydarzeniach religijnych. Pierwsza płyta zespołu ukazała się w 2010 roku, jednakże grupa chętnie występuje również na żywo, m.in. podczas nabożeństw organizowanych przez BOPE w fawelach, co pomaga nawiązać dobre relacje z ich mieszkańcami. Do dziś największą misją „Tropa de Louvor” był występ przed 40 tysiącami ludzi w 2012 roku podczas akcji humanitarnej promowanej przez BOPE w Conquista – Nova Friburgo, po powodzi, do której doszło w Regionie Górskim.

Selekcja i szkolenie funkcjonariuszy BOPE

Mimo że służba w BOPE jest znacznie bardziej niebezpieczna niż ta w zwykłych jednostkach policji, to jednostka nie może narzekać na brak chętnych. Głównym motywem kandydatów do służby w Batalionie Operacji Specjalnych Policji BOPE jest chęć należenia do elity, która jest oczkiem w głowie dowództwa. Oprócz wyższych zarobków funkcjonariusze BOPE mają lepsze możliwości rozwoju i awansu, lepszą broń i lepsze szkolenia. Corocznie każdy funkcjonariusz BOPE oddaje około 2,5 tysiąca strzałów na strzelnicy, gdzie zwykły funkcjonariusz policji oddaje ich dziesięć razy mniej. Obecnie wymagania formalne dla chętnych do służby w BOPE są nieco łagodniejsze niż kilka lat temu. Nie ma już ograniczeń wiekowych dla kandydatów, a od 2009 roku w jednostce mogą służyć również kobiety. Proces selekcji dla obu płci jest taki sam, a dowództwo BOPE wychodzi z założenia, że jeśli kandydat jest w stanie przejść wszystkie testy niezbędne do służby w batalionie, to jego płeć i wiek nie mają znaczenia.

Wymagania do służby w BOPE to minimum dwuletni okres służby w żandarmerii wojskowej PMERJ lub w innej formacji mundurowej, obywatelstwo brazylijskie, zdana matura, doskonała kondycja fizyczna oraz pozytywne opinie z miejsca dotychczasowej służby. Wstępna selekcja składa się z dwóch etapów. W czasie pierwszego kandydaci poddawani są badaniom lekarskim oraz sprawdza się ich pod względem karalności i powiązań z przestępczością zorganizowaną. Podczas drugiego – kandydaci poddawani są surowym testom sprawności fizycznej, testom psychologicznym oraz ze znajomości elementów szkolenia taktycznego, pożarniczego, medycznego, specjalnego i inżynieryjnego. Testy sprawności fizycznej trwają zazwyczaj dwa dni i obejmują 9 różnych ćwiczeń, wśród których znajdują się: wspinaczka po linie na wysokość 5-6 metrów, skok z 10-metrowej wieży, utrzymywanie się na powierzchni wody przez 20–30 minut (zanurzenie brody skutkuje dyskwalifikacją), podciąganie na drążku, pływanie na odległość 200 metrów, przysiady, pompki, skok w dal oraz 12-minutowy bieg, zwany również testem Coopera, który zastąpił słynny w BOPE bieg na 8 km po górzystym terenie faweli.

Dopiero po przejściu wstępnej selekcji kandydaci trafiają na kursy przygotowawcze, które obejmują kilka etapów. Kurs Operacji Specjalnych (COEsp), zwany też „czaszką”, trwa sześć miesięcy i odbywa się ośrodkach szkoleniowych rozlokowanych na terenie całej Brazylii. Podczas kursu funkcjonariusze zdobywają doświadczenie w operacjach specjalnych wysokiego ryzyka w slumsach (na specjalnych poligonach zbudowane są makiety budynków spotykanych w fawelach), dżunglach i regionach górskich. Plan kursu podzielony jest na zajęcia teoretyczne i praktyczne. W czasie zajęć teoretycznych kursanci poznają historię oraz metody działania grup terrorystycznych, studiują prawa człowieka i protokoły ONZ dotyczące traktowania ludności cywilnej, uczą się odpowiedniej komunikacji ze społeczeństwem i rozumienia języka ciała, a także uczęszczają na wykłady z dziedziny prawa, socjologii i psychologii.

Zajęcia praktyczne obejmują takie elementy jak: szkolenie snajperskie, organizowanie zasadzek, wspinaczkę górską, przetrwanie w dżungli i na morzu, pierwszą pomoc, CQB, nurkowanie, zjazdy na linie, rozbrajanie ładunków wybuchowych, specjalne techniki strzelania, negocjacje oraz walkę wręcz. Każdy funkcjonariusz BOPE na kursie przygotowawczym oddaje średnio 2500 strzałów, uczy się posługiwania 12 różnymi rodzajami broni, a po ukończeniu kursu snajperzy jednostki są w stanie trafić 5-centową monetę z odległości 100 metrów. Badania naukowe wykazały ponadto, że dzięki COEsp żołnierze oddziału zdobywają zdolność do równoczesnego wykonywania kilku funkcji, w przeciwieństwie do innych ludzi, rozwijając między innymi spostrzegawczość, szybkie myślenie i umiejętność podejmowania decyzji w sytuacjach ekstremalnych. Wszystko bez utraty kontroli emocjonalnej.

W czasie trwania kursu kursanci śpią maksymalnie dwie godziny dziennie, jedzą fasolę, mięso i makaron rzucany im na podłogę, stoją godzinami w lodowatej wodzie, a także są bici po twarzy przez instruktorów oraz zmuszeni są do moczenia pęcherzy i ran powstałych od jazdy konnej na nogach i pośladkach w miskach z wodą i grubą solą (solanką). Dodatkowo odpowiadają na różnego rodzaju pytania oraz rozwiązują pisemne sprawdziany w ciemnościach lub w jadących po wybojach autobusach. Według instruktorów bicie kursantów służy dwóm celom. Pierwszy to odstraszenie mniej zdeterminowanych kursantów, a drugi – upokorzenie ich przy jednoczesnym nauczeniu zachowania trzeźwości umysłu w sytuacjach ekstremalnych. Z czasem uderzenia pięścią w twarz lub w brzuch nie robią już na kursantach wrażenia, za to rośnie w nich poczucie własnej wartości, które staje się warte więcej niż sen i jedzenie. Kursant, który nie wytrzymuje szkolenia lub nie uzyskuje zadowalających ocen od instruktorów, zostaje wydalony z kursu. Odejście każdego kandydata jest otoczone ceremoniałem prawdziwego pogrzebu. Kursant dzwoni specjalnym dzwonem, na którym znajdują się wyryte dzwonki pogrzebowe symbolizujące śmierć i na niewielkim cmentarzu składa nagrobek z numerem przydzielonym mu w pierwszym dniu kursu.

Przed wejściem na cmentarz widnieje napis „Tu leżą słabi”, zaś i instruktorzy kursu szerzą wśród pozostałych kandydatów legendę, że „dusze” tych, którzy nie ukończyli kursu, będą wędrować po dolinie Ribeirão das Lajes, dopóki ci nie wrócą i nie ukończą go pomyślnie. Tylko 20% osób, które przystąpią do tego kursu, dociera do jego końca, ale ukończenie „czaszki” oznacza osiągnięcie najwyższego poziomu w obszarze bezpieczeństwa publicznego. Kurs Operacji Specjalnych (COEsp) uznawany w całym kraju przez wszystkie Organy Bezpieczeństwa Publicznego za jeden z najbardziej odpowiedzialnych kursów na poziomie Dowództw, umożliwia kończącym go oficerom planowanie i wykonywanie misji, które mogą wymagać wysokiego przygotowania technicznego i psychologicznego. Każdy funkcjonariusz BOPE, który ukończy kurs COEsp i zasili szeregi jednostki, określany jest mianem caveiry (czaszki) i ma prawo do noszenia gumowej lub metalowej naszywki z symbolem czaszki na mundurze. Bycie caveirą dla funkcjonariuszy BOPE oznacza, że pokonali oni niezliczone przeciwności i przeszkody oraz że mieli okazję poznać wszystkie swoje granice w czasie kursu. Bycie caveirą to również styl życia z poszanowaniem wartości i zasad oraz zobowiązanie do dawania z siebie 100 procent we wszystkim, co się robi.

Drugim kursem przygotowawczym do służby w BOPE jest Kurs Działań Taktycznych (CAT), zwany też „promieniem”. Kurs trwa pięć tygodni i odbywa się w siedzibie jednostki oraz na obozach szkoleniowych rozlokowanych na terenie stanu Rio de Janeiro. Kurs Działań Taktycznych ma na celu wyszkolenie funkcjonariuszy pod względem technicznym, fizycznym i psychicznym do wykonywania misji o niekonwencjonalnym charakterze, wymagających określonego zachowania i umiejętności w środowisku miejskim. Program kursu obejmuje takie elementy jak: taktyka działania w środowisku miejskim, zwłaszcza w slumsach i fawelach, specjalne techniki strzeleckie i patrolowe, szkolenie taktyczne, szkolenie TCCC, szkolenie wysokościowe, m.in. z użyciem helikopterów i pojazdów, oraz walka wręcz. Kurs Działań Taktycznych BOPE uważany za najbardziej kompletny i najtrudniejszy trening działań taktycznych w Brazylii.

Po ukończeniu obu kursów funkcjonariusze zasilają szeregi BOPE. Od chwili wręczenia im munduru i słynnego czarnego beretu wpajane są im również wartości, które będą ich identyfikować jako elitarnych policjantów, uczy się ich również modlitwy i pieśni batalionu oraz specjalnego sposobu mówienia. Oprócz kursów COEsp i CAT wszyscy funkcjonariusze BOPE nieustannie starają się doskonalić, wymieniając się doświadczeniami z jednostkami zarówno z kraju, jak również z zagranicy. Mowa tutaj m.in. o brazylijskich jednostkach Grumec i COT, ale również o hiszpańskim GEO, francuskich GIGN i RAID oraz amerykańskich NAVY SEALs. W tym celu jednostka organizuje kursy nauki języka angielskiego, francuskiego oraz hiszpańskiego.

W BOPE bardzo dużo uwagi poświęca się sprawności fizycznej funkcjonariuszy, którzy nieustannie poddawani są ćwiczeniom wzmacniającym mięśnie. Każdy dyżur bojowy w jednostce zaczyna się od trzech godzin przygotowania fizycznego, a raz w miesiącu odbywa się specjalne trzydniowe szkolenie funkcjonariuszy. Odpowiednie przygotowanie fizyczne jest w BOPE niezbędne, ponieważ w każdej chwili funkcjonariusze mogą wyjechać na akcję w rozmaitym terenie, gdzie mogą spędzić nawet 72 godziny. Program treningowy dla BOPE przygotował trener Jorge Otero. Opracowany przez niego Operacyjny Trening Fizyczny do Walki Miejskiej charakteryzuje się około dwunastoma rodzajami protokołów treningowych, po jednym na każdy rodzaj terenu spotykanego w Rio de Janeiro, gdzie płaski teren znajduje się tylko w południowej strefie miasta. Jednym z najważniejszych elementów programu treningowego BOPE są ćwiczenia sztuk walki takich stylów jak: Krav Magá, Ving Tsun, Jiu-Jitsu i Muay Thai. Znakiem rozpoznawczym BOPE jest nieustanny rozwój i dążenie do perfekcji, które podkreślają elitarność batalionu. W siedzibie jednostki znajduje się tablica z wypisanymi przykazaniami, którymi kieruje się każdy funkcjonariusz BOPE.

Jedenaście przykazań BOPE to: kontrolowana agresywność, kontrola emocji, dyscyplina, elastyczność w rozwiązywaniu problemów, uczciwość, lojalność, wytrwałość, przejmowanie inicjatywy, wszechstronność, bycie liderem oraz duch koleżeństwa. 

Taktyka walki w fawelach

Technika progresji faweli została opracowana w Brazylii przez BOPE-RJ, ze względu na potrzebę działania w chaosie wąskich uliczek i wzgórz w mieście Rio de Janeiro. Walka w środowisku miejskim zawierającym również elementy krajobrazu dżungli i gór wymaga złożonego i wyczerpującego scenariusza taktycznego. Tego typu środowisko sprzyja broniącym się w nich przestępcom, zapewniając im taktyczną przewagę oraz dobre pozycje strzeleckie w położnych na wzgórzach domach tworzących labirynt faweli. Funkcjonariusze BOPE atakując najczęściej w górę wzniesienia, nie dysponują otwartym polem do strzału oraz obserwacji, a także muszą zwracać szczególną uwagę na dużą liczbę mieszkańców faweli, którzy często wychodzą z domów, aby obserwować akcje policji. Mimo wszystkich trudności BOPE przez lata opracowało skuteczną taktykę walki z ukrytymi w fawelach przestępcami, zdobywając szacunek i uznanie zarówno krajowych, jak również zagranicznych jednostek specjalnych i antyterrorystycznych.

Przeczytaj także: Nowy numer kwartalnika SPECIAL OPS! >>

Funkcjonariusze BOPE często wyruszają na patrole liczące od 8 do 20 ludzi. Wchodząc na wzgórze, najbardziej doświadczeni i wykwalifikowani funkcjonariusze idą z przodu, a ich koledzy z drużyny są odpowiedzialni za „ochronę” tyłu i boków. Ośmioosobowy zespół patrolowy składa się z następujących elementów: 1. Awangarda, 2. Awangarda, Dowódca (dowodzący patrolem), Funkcjonariusz od zadań specjalnych (to ten, który zbliża się i przeszukuje podejrzanego lub osłaniany przez kolegów uwalnia uwięzionych ludzi), strzelec wyborowy, poddowódca (dowodzący tyłami), 2. Tylna Gwardia i 1. Tylna Gwardia. Kiedy patrol zawraca, tył staje się końcem prowadzącym. Skrzydłowy jest zawsze najbardziej doświadczonym funkcjonariuszem. Wszyscy członkowie patrolu komunikują się gestami, a dowódca komunikuje się z innymi jednostkami drogą radiową. Inna taktyka stosowana w BOPE to tzw. dwa za jednego. Gdy funkcjonariusze znajdują się w alejkach faweli, jeden z nich celuje w górę (żołnierz stoi), a drugi w dół (funkcjonariusz kuca). W przypadku wymiany ognia z przestępcami funkcjonariusz kucający kładzie się, stojący kuca, a trzeci funkcjonariusz staje za nimi. Kolejną pozycją jest tzw. trzy-sześć-zero, która polega na wykonaniu przez funkcjonariuszy okręgu 360 stopni, z bronią skierowaną na zewnątrz. Celem tej pozycji jest ochrona policjanta, który znajduje się w kręgu, ponieważ jest ranny lub dlatego, że rozmawia przez radio i potrzebuje ochrony swoich towarzyszy.

Inną bardzo powszechną taktyką stosowaną przez BOPE jest „atak z zaskoczenia”. Funkcjonariusze otaczają pojazdami fawele, a następnie jadą kolumną w kierunku przeciwnym do prawdziwego kierunku ataku, odciągając uwagę przestępców. W tym samym czasie inna grupa funkcjonariuszy wspina się po cichu na zbocze wzgórza, gdzie po drugiej stronie jest fawela i gdzie chcą zaskoczyć handlarzy narkotyków. Kiedy docierają na szczyt wzgórza, zbiegają po drugim zboczu (gdzie znajdują się fawela i bandyci), docierając prosto do celu, zaskakując wszystkich i wykonując akcję.

W trakcie operacji w fawelach funkcjonariusze BOPE nieustannie narażeni są na ostrzał z broni maszynowej lub strzały snajperów ukrytych w oknach i na dachach budynków. W związku z tym funkcjonariusze wchodzący do faweli ochraniani są przez snajperów, którzy są „oczami” zespołu szturmowego. Kiedy funkcjonariusze „wchodzą na wzgórze” i trafiają na ostrzał, do snajpera należy zidentyfikowanie źródła strzałów i jego zneutralizowanie, tak aby grupa szturmowa mogła posuwać się bezpiecznie naprzód.

Snajperzy na moście Rio-Niterói

Bardzo rzadko słyszymy o operacjach przeprowadzanych przez BOPE. Jedną z tych najgłośniejszych przeprowadzonych przez jednostkę była spektakularna akcja na moście Rio-Niterói w 2019 roku. Była 5:26 rano 20 sierpnia 2019 roku, kiedy 20-letni William Augusto da Silva, zakrył chustką twarz i ogłosił, że porwał autobus 2520 z Viação Galo Branco, który łączy Alcântara w São Gonçalo z Estácio, w centrum Rio de Janeiro. Uzbrojony w rewolwer, który później okazał się repliką, William związał ręce 39 pasażerów autobusu i nakazał kierowcy jechać środkiem jednego z pasów mostu Rio-Niterói w godzinach szczytu. W pewnym momencie porywacz kazał kierowcy zatrzymać autobus i zaczął wieszać na suficie autobusu słoiki wypełnione benzyną, następnie wyciągnął zapalniczkę i groził podpaleniem autobusu. Według relacji uratowanych sam zawiadomił policję, informując jednoczenie, że jest policjantem i cierpi na depresję, dodał również, że nie zamierza rabować i robi to, aby przejść do historii. Po pojawieniu się na miejscu policyjnych negocjatorów, trzech snajperów BOPE niepostrzeżenie zajęło pozycje.

Jeden z nich ukrył się na dachu wozu strażackiego 80 metrów od autobusu. Nakrywszy się czerwonym kocem, czekał na dogodny moment do oddania celnego strzału. Po trzech i pół godzinie patowej sytuacji, gdy agresywny porywacz wyszedł z autobusu, aby porozmawiać z negocjatorem, snajperzy BOPE jednocześnie oddali strzały w jego kierunku z karabinów AR-10 SUPER SASS. Dwa z nich trafiły w klatkę piersiową, dwa w nogi i dwa w ramiona. Żadnemu z zakładników nic się nie stało, zaś William Augusto da Silva, zmarł po przewiezieniu go do szpitala. 10 września 2019 roku snajperzy uczestniczący w akcji zostali odznaczeni przez Zgromadzenie Ustawodawcze stanu Rio de Janeiro (ALERJ) medalami Tiradentes.

Umundurowanie, wyposażenie i broń funkcjonariuszy BOPE

Wizytówką BOPE od lat był czarny mundur, jednakże funkcjonariusze batalionu nie zawsze ubierali się na czarno. Od momentu utworzenia Nucoe (Núcleo de Operações Especiais) w 1978 roku funkcjonariusze używali munduru w kolorze granatowym. Ten w kolorze czarnym został przyjęty dopiero w 1992 roku, na wzór czarnych mundurów komandosów brytyjskiego SAS, użytych w czasie operacji Nimrod w ambasadzie Iranu w Londynie w 1980 roku. Uznano, że czarny mundur jest znakomitą bronią psychologiczną idealną do zastraszania wrogów. Z biegiem lat stosowanie czarnego umundurowania w tropikalnym klimacie Rio przyczyniło się do przypadków odwodnienia i udaru cieplnego u funkcjonariuszy BOPE. W 2014 roku w jednostce wprowadzono nowy typ umundurowania z cyfrowym kamuflażem MARPAT Woodland, który stosowany jest przez Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych (USMC). Kamuflaż ten uznano za najbardziej odpowiedni dla „wielozadaniowego” profilu jednostki, która działa zarówno w lasach w pobliżu slumsów, jak i w środowisku miejskim. Przy projekcie nowego munduru uczestniczył konsultant firmy Senai/Cetiqt, specjalizującej się w szyciu umundurowania.

Nowe mundury BOPE wykonano z nowoczesnej tkaniny nyco z mniejszą ilością poliestru, która umożliwia przepływ powietrza, nie nagrzewa się nadmiernie i jest ognioodporna. Dodatkową zaletą tkaniny jest odporność na tarcie i wilgoć. Funkcjonariusze BOPE nie zrezygnowali jednak całkowicie ze słynnego czarnego munduru. Wykorzystywany jest on przez funkcjonariuszy Grupy Ratownictwa i Odzyskiwania Zakładników (GRR), która specjalizuje się w operacjach ratowania zakładników. W ostatnich latach funkcjonariusze BOPE widywani są również w specjalnych termoaktywnych koszulkach firmy Hiperion Brasil, które tak samo jak mundur mają kamuflaż MARPAT. Nakryciami głowy funkcjonariuszy BOPE oprócz słynnych czarnych beretów są również kominiarki, kapelusze typu boonie hat oraz palestyńskie chusty znane jako arafatki lub kefije. Hełmy PASGT oraz „Match III” RBR używane są głównie przez funkcjonariuszy Grupy Odbijania i Ratowania zakładników (GRR). Wśród dobieranych indywidualnie butów znaleźć możemy buty zarówno importowane, jak również od rodzimych producentów. Wśród funkcjonariuszy dominują produkty konwencjonalne takich firm jak Acero Botas, Airstep Army, Calfesa oraz Atalaya, a także modele butów z membraną Gore-Tex od firm Guartela, Arroyo lub Snake. Ochronę balistyczną zapewniają kamizelki taktyczne Taurus Blindagens poziomu III i IV, kamizelki taktyczne Blackhawk „Omega” i INBRA TéXtil lub Maynard’s SOCOM oraz kamizelki taktyczne firmy Forhonor. Kabury do przenoszenia pistoletów to Mainards MP04. Komunikacja między funkcjonariuszami w czasie misji odbywa się za pośrednictwem różnego rodzaju urządzeń komunikacyjnych, takich jak radio taktyczne, Nextel i telefony komórkowe. Funkcjonariusze komunikują się również ze sobą za pomocą znaków.

Podstawowym pistoletem funkcjonariuszy BOPE PMERJ jest obecnie austriacki Glock 17, który zastąpił pistolet Taurus PT92. Karabinki szturmowe funkcjonariuszy to Colt M16A2 Commando 5,56 mm, ArmaLite AR-10A4 CBFA, kaliber 7,62×51 mm, wyposażone w celowniki holograficzne EOTech 552, Salient Arms GRY 14,5”, kal. 5,56 mm oraz HK G36 kaliber 5,56 mm. Aktualnie u funkcjonariuszy BOPE pojawiają się również znane z jednostek specjalnych brazylijskiej armii półautomatyczne karabinki IMBEL Ca 7.62 IA2 kalibru 5,56 mm wyposażone dodatkowo w tłumiki, celowniki kolimatorowe MEPRO M5/MEPRO RDS PRO oraz latarki SureFire KM3.

Snajperzy BOPE korzystają aktualnie z karabinów AR-10 Super SASS wyposażonych w lunety Leopold, model Mark 4, o powiększeniu 4,5–14 oraz obiektyw 50 mm. Pistolety maszynowe funkcjonariuszy to różne wersje H&K MP5. Karabiny maszynowe to belgijskie FN MAXIMI 7,62×51 mm (znany również jako Minimi 7.62 lub MK48). Broń dodatkowa funkcjonariuszy to tasery, noże bojowe Wotan i strzelby Benelli M3.

Wśród dodatkowego wyposażenia funkcjonariuszy BOPE znaleźć możemy m.in. niewielkie urządzenia, które przyklejone do ścian pozwalają im podsłuchiwać rozmowy po drugiej stronie oraz wideoskopy, które zamontowane na końcu elastycznej tuby można umieścić niepostrzeżenie w każdej małej przestrzeni. Ponadto w siedzibie batalionu znajduje się nowoczesny system dowodzenia i kontroli, który monitoruje wszystkie pojazdy BOPE działające w terenie. Funkcjonariusze w pojazdach wyposażeni są w palmtopy, które identyfikują zatrzymanych podejrzanych za pomocą zdjęcia bez potrzeby transportu na posterunek.

Pojazdy BOPE PMERJ

Działająca w BOPE grupa Unidade de Engenharia, Demolição e Transporte – UEDT dysponuje własną flotą pojazdów, która umożliwia funkcjonariuszom batalionu działania w niemal każdym terenie. Do codziennych patroli i operacji na ulicach Rio de Janeiro funkcjonariusze BOPE wykorzystują samochody Nissan Frontier 4×4 SL, samochody dostawcze IVECO Max i Renault Master oraz motocykle Yamaha XT600R. Do operacji w fawelach, gdzie działają uzbrojeni w broń automatyczną przestępcy, wykorzystywane są opancerzone wozy bojowe nazywane Pacyfikatorami (Pacificador) lub Czachami (Caveirão). Samochody te są w stanie pomieścić od 10 do 12 funkcjonariuszy, a ich pancerze są w stanie wytrzymać eksplozję ładunków wybuchowych, wybuchy koktajli Mołotowa oraz ostrzał z karabinów o kalibrze od 7,62 aż do 12,7×99 mm NATO. Głównym zadaniem pojazdów opancerzonych jest ochrona życia funkcjonariuszy i pokonywanie barykad i fortyfikacji budowanych przez handlarzy narkotyków w fawelach.

Pojazdy opancerzone są również niezbędne we wspieraniu akcji policyjnych oraz do ewakuowania rannych, a także osaczonych w ciasnych uliczkach fawel jednostek policji. Samochody opancerzone i wozy bojowe będące na wyposażeniu BOPE PMERJ to: znany z brazylijskiej armii transporter opancerzony, a zarazem amfibia Engesa EE-11 Urutu, transporter opancerzony VBTP ZEUS odporny na strzały z karabinu 5,56×45 mm i 7,62×51 mm oraz południowoafrykański pojazd opancerzony Maverick ISV (Internal Security Vehicle), który posiada podwójnie spawaną stalową obudowę, zapewniającą ochronę STANAG 4569 poziom 3. Flotę BOPE uzupełniają ponadto koparko-ładowarki nazywane „Transformersami”, wyposażone w młoty hydrauliczne do kruszenia ścian oraz łyżki, które są w stanie usunąć przeszkody na wysokości do pięciu metrów.

Symbol BOPE PMERJ

Od 44 lat istnienia BOPE symbolem batalionu jest czaszka (Caveira). Na przestrzeni lat wzór czaszki był zmieniany tak, aby budził jeszcze większą grozę wśród przestępców. Aktualnie batalion wrócił do pierwszego wzoru czaszki, który pojawił się w jednostce w 1980 roku. Funkcjonariusze BOPE nosząc symbol czaszki na beretach i mundurach oddają jej cześć i utożsamiają się z nią. Otoczony mistyką i czcią symbol BOPE PMERJ to czaszka z nożem wbitym od góry do dołu oraz dwa skrzyżowane pistolety skałkowe na czarnym kole w czerwonej oprawie. Czerwona obwoluta symbolizuje przelaną w walce krew, czarne koło podobnie jak czarny beret nawiązuje do operacji nocnych, zaś pistolety skałkowe są znakiem rozpoznawczym Żandarmerii Wojskowej (PMERJ). Czaszka jest symbolem inteligencji, wiedzy i śmierci. Nóż oznaczający „zwycięstwo nad śmiercią” jest nawiązaniem do tajemnicy misji oraz charakteru funkcjonariuszy BOPE.

Historia czaszki przebitej nożem jako symbolu zespołów operacji specjalnych na całym świecie sięga okresu II wojny światowej, kiedy to grupa alianckich komandosów udała się do nazistowskiego obozu koncentracyjnego, aby uwolnić więźniów. W jednym z pokojów należących do oficera SS komandosi znaleźli makabryczne „trofea”, takie jak ludzkie czaszki i kości. Jeden z żołnierzy w geście oburzenia wyjął bagnet i wbił go w jedną z czaszek, krzycząc do wszystkich, że tym razem życie zwyciężyło śmierć. W ten sposób narodziła się teoria, że nóż w czaszce oznacza zwycięstwo nad śmiercią, co zostało przyjęte jako motto BOPE PMERJ.

Co warte podkreślenia, oprócz BOPE PMERJ z Rio de Janeiro czaszki jako swojego symbolu używają także pozostałe jednostki BOPE należące do struktur żandarmerii wojskowej. Mowa tutaj o: Batalionie Operacji Specjalnych (PMDF) w Dystrykcie Federalnym Brazylii, Batalionie Operacji Specjalnych Policji (PMPE) w stanie Pernambuco, Batalionie Operacji Specjalnych (PMPR) w stanie Paraná oraz o Batalionie Operacji Specjalnych (PMPI) w stanie Piauí.

Batalion Operacji Specjalnych Policji BOPE od początku swojego istnienia znajduje się nieustannie na pierwszej linii walki z lokalną przestępczością Rio de Janeiro, gdzie codziennie dochodzi do strzelanin, porwań i zabójstw. Funkcjonariusze BOPE pozostają w ciągłej gotowości, aby stawić czoła podobnym do wojny scenariuszom walki policyjnej we „Wspaniałym Mieście”. Nie bez powodu wśród mieszkańców Rio de Janeiro od lat krąży powiedzenie: „Kiedy robi się ciężko, zadzwoń na policję. Kiedy robi się za ciężko dla policji, wezwij BOPE”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!