ISIS w odcinkach - czy da się zrobić dobry serial o terrorystach?

Materiały filmowe produkowane przez ISIS były na tyle dobrej jakości, że fragmenty pojawiały się w serwisach informacyjnych, co jednak z jednej strony ułatwiało pracę tym, którzy byli odpowiedzialni za oprawę materiału, z drugiej, utrwalało określony wizerunek organizacji. Jest też drugi problem. Barbarzyństwo organizacji stało się przysłowiowe; reżyserowane egzekucje, filmowane z bliska dekapitacje, tortury, palenie żywcem czy filmy, w których role katów przejmowały dzieci, nawet kilkuletnie, stały się znakiem rozpoznawczym organizacji. Ponadto, sporo wiadomo o masakrowaniu ludności cywilnej, ludobójstwie Jazydów czy brutalności w stosunku do pojmanych żołnierzy.

Pokazanie tego wszystkiego na ekranie mijałoby się z celem, żadna telewizja by tego nie puściła, a i amatorów tego rodzaju rozrywki prędzej można znaleźć w Darknecie niż na platformach streamingowych. Stąd pomysł, by organizację pokazać nie przez pryzmat dowództwa czy funkcjonariuszy systemu, a z perspektywy tych, którzy w hierarchii znajdowali się znacznie niżej (więc trudno ich oskarżać o zbrodnie reżimu), a z drugiej strony, byli na tyle blisko wydarzeń, by przez pryzmat ich doświadczeń pokazać organizację.Twórcy poszli o krok dalej, prezentując bohaterów maksymalnie bliskich zachodniej publiczności, a więc nie ludzi z Maghrebu, Syryjczyków lub Irakijczyków czy innych Arabów, którzy tworzyli ISIS, tylko ludzi z zachodniego kręgu kulturowego, dokładnie takich jak przyszli widzowie tych seriali. Tym sposobem bohaterami produkcji uczyniono przedstawicieli tych 6 tysięcy młodych, przeważnie Europejczyków, którzy gdy Kalifat rosnął w siłę, rzucili wszystko i wyjechali do Syrii budować nowy wspaniały świat pod czarnym sztandarem ISIS.Brytyjczycy, Francuzi, Belgowie, Niemcy, Austriacy, mieszkańcy krajów skandynawskich tłumnie zasilali szeregi organizacji, która obiecywała wiele korzyści, zarówno duchowych, jak i materialnych. Wyjechało też kilkaset kobiet, czasem skuszonych wizją pięknego życia u boku bogobojnego bojownika, czasem jechały, bo po prostu mąż kazał.Rzeczywistość zweryfikowała propagandę ISIS, kolejne naloty Koalicji niszczyły quasi-państwo, które ostatecznie zostało pokonane na początku 2019 roku. Organizacja nie przestała istnieć, pręży muskuły w mediach społecznościowych, organizuje ataki na Bliskim Wschodzie bądź bierze (pośrednio lub bezpośrednio) odpowiedzialność za każdą większą katastrofę w Europie. Bojownicy bądź zginęli, bądź rozjechali się do domów, przyczaili w rodzinnych stronach lub tkwią w syryjskich czy w najmniej optymistycznym wariancie – w irackich więzieniach.

Zanim jednak do tego doszło, organizacja przez kilka lat święciła triumfy, zagarniała kolejne syryjskie i irackie miasta, na okupowanych terytoriach tworzyła własną administrację, wprowadzała swoją walutę i prawa. Ten właśnie „złoty okres” prosperity ISIS w Syrii i Iraku przeniesiono na grunt serialowy. Efekt można zobaczyć na Netflixie i National Geographic za sprawą seriali „Kalifat” i „The State” (ten drugi w Polsce pokazywany był pod tytułem „W szeregach ISIS”).

Serial „Kalifat” jest produkcją własną Netflixa, która składa się z ośmiu odcinków. Pojawił się na platformie w 2020 r., zyskując dużą popularność. Fabuła skupia się na trzech wątkach:

• Po pierwsze, życiu młodej Szwedki o imieniu Pervin, która wyjechała do Kalifatu, gdzie mieszka z mężem i kilkumiesięczną córeczką i, co nie dziwi, desperacko chce się stamtąd wydostać.
• Druga oś fabularna to przygotowania do zamachów terrorystycznych, które wysłannik ISIS koordynuje w Szwecji.
• Trzeci wątek dotyczy procesu radykalizacji i rekrutacji trzech młodych Szwedek, tak aby dobrowolnie przyjechały na teren Kalifatu.

Serial „The State” to czteroodcinkowa brytyjska produkcja z 2017 roku. Głównych bohaterów poznajemy w momencie przekroczenia granicy turecko-syryjskiej; dwóch dwudziestolatków, nastolatka oraz kobieta z 9-letnim synem właśnie pełni nadziei wkraczają do piekła, choć jeszcze o tym nie wiedzą.

Śledząc losy poszczególnych postaci, widzowie poznają różne wymiary życia w szponach ISIS. Wspólnym mianownikiem dla obu produkcji jest organizacja Państwo Islamskie oraz fakt, że jej szeregi zasilili ludzie z europejskimi paszportami. Znacząca różnica dotyczy faktu, że bohaterowie brytyjskiej produkcji już są na miejscu, a w przypadku serialu Netflixa oglądamy z jednej strony nastolatki przygotowujące się do wyjazdu, pełne entuzjazmu i nadziei, a z drugiej, ich równolatkę, która przeszła podobną drogę, uciekła do Syrii, zasmakowała życia w Kalifacie i teraz bardzo chciałaby wrócić do Szwecji. Tym sposobem widzowie mniej więcej wiedzą, ile prawdy jest w opowieściach rekruterów, bohaterki tej wiedzy nie mają.

Działalność ISIS to nie tylko rekrutacja do wyjazdów, ale też organizowanie zamachów na „ziemi Krzyżowców”, czyli w Europie. Organizacja wysyła człowieka do zadań specjalnych, który nie tylko rekrutuje młode Szwedki do wyjazdu, ale organizuje cztery zamachy, szkoli napastników, podrywa pracownicę lotniska i jeszcze ma czas uczyć w szkole. Podobnych nielogicznych pomysłów nie jest na szczęście dużo, ale takie rozwiązania mogą razić.Choć rekrutacja przyszłych bojowników nie odbywała się nigdy identyczną ścieżką, to organizacja zwykle obiecywała to samo: walkę z niewiernymi, szkolenie bojowe, sprzęt, męską przygodę, możliwość sprawdzenia się w trudnych warunkach, a ponadto braterstwo, przyjaźń, tolerancję, akceptację i wsparcie grupy.

Seriale rozprawiają się z tymi obietnicami. Braterstwo, owszem, istnieje, ale podszyte podejrzliwością, zazdrością, czasem „tylko” niechęcią. Bojownicy niby nazywają się braćmi, ale braterstwo kończy się, gdy zachodzi podejrzenie, że ktoś jest nielojalny w stosunku do organizacji bądź któryś ma ładniejszą żonę. Pada mit o tym, że każdy chłopak znajdzie miejsce dla siebie i nie wszyscy muszą walczyć; z biegiem czasu na front kierowany jest każdy, a jeśli walczyć nie jest w stanie, to zawsze może go spotkać „zaszczyt” zostania szahidem, czyli przeprowadzenie zamachu samobójczego.

Nowo przybyli bojownicy pod okiem kamer palą paszporty. Oczywiście, bardzo to symboliczne i widowiskowe (miotacze ognia z reguły są widowiskowe), ale gest ma jeszcze jeden praktyczny wymiar. Niszcząc paszport, bojownik pali ostatni most łączący go z krajem pochodzenia, nawet jeśli jakimś cudem ucieknie z Kalifatu, znacznie trudniej mu będzie dostać się z powrotem do Europy.

Jest w serialu „The State” znacząca scena, gdy grupka Brytyjczyków przekracza granicę turecko-syryjską. Przyszli obywatele Kalifatu oddają swoje życie i zdrowie w ręce obcych ludzi, o których nic nie wiedzą, organizacja nie informuje ich praktycznie o niczym, przewoźnicy przekazują ich sobie jak paczki, z jednego do drugiego samochodu, gdzieś na pustkowiu, pod osłoną nocy, nagle każą biec 200 metrów i niczego nie wyjaśniają. Nowe życie rozpoczyna się od szaleńczego biegu i przeciskania się przez dziurę w ogrodzeniu.

Szybko okazuje się, że może i wkroczyli do muzułmańskiego raju, ale jednocześnie jest to państwo totalitarne, kontrolujące każdy aspekt życia swoich obywateli. Bagaż jest skrupulatnie sprawdzany, telefon konfiskowany i bardzo szybko okazuje się, że zamiast wygodnego domu, który obiecywał rekruter, jest wieloosobowa sala i materac, a przede wszystkim życie w zamknięciu pod czujnym okiem dowódcy. I niby to wszystko „dla bezpieczeństwa”, „żeby wam nic głupiego do głowy nie przyszło”, a jednak bardziej przypomina to więzienie niż obiecany na forach dla naiwnych „5-star dżihad”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!