Ochrona słuchu podczas strzelań

Wraz z postępem technicznym, rośnie świadomość zagrożeń, w tym zdrowotnych, a jednocześnie zwiększa się potencjalna możliwość przeciwdziałania tym zagrożeniom. W większości gałęzi przemysłu przełomu XIX i XX w., w zasadzie nie liczył się człowiek, tylko wynik produkcyjny lub wydobywczy, co owocowało masowymi wypadkami podczas pracy, na które ani przedsiębiorca, ani struktury państwowe nie zwracały istotnej uwagi, pomimo że zapobieżenie tragediom ludzkim zwykle nie kosztowało wiele.

Czasem była to właściwie określona procedura postępowania, innym razem, wymóg użycia, najczęściej niezbyt drogiego sprzętu lub ubioru ochronnego. Te dwie proste drogi profilaktyki bezpieczeństwa pracy powodują zwielokrotnioną redukcję wypadków przy pracy lub utraty zdrowia poprzez długotrwałą pracę w warunkach szkodliwych.

O dziwo, z biznesowego punktu widzenia, dbałość o procedury bezpieczeństwa jest bardziej opłacalna, ponieważ wymiana sprawdzonego, doświadczonego pracownika, który doznał w pracy trwałego uszczerbku na zdrowiu, oznacza ponoszenie kosztów czasochłonnego przyuczania następnej osoby oraz konieczność ustalenia wynagrodzenia na poziomie na tyle wysokim, aby kolejni pracownicy decydowali się na podjęcie ryzyka. W aktualnych realiach społecznych dochodzi jeszcze finansowy aspekt roszczeń odszkodowawczych. Tyle tytułem wprowadzenia.

Przejdźmy zatem do analizy zjawiska ochrony słuchu w trakcie strzelań z broni strzeleckiej zarówno w realizacji zadań służbowych, jak i w strzelaniach hobbistycznych, a nawet sportowych.

Na wstępie należy zaznaczyć, że narząd słuchu wrażliwy na nadmiar ciśnienia akustycznego (błona bębenkowa oraz chrząstki: młoteczek, strzemiączko, kowadełko) połączony jest kanałami doprowadzającymi powietrze zarówno przez ucho zewnętrzne (przewodem słuchowym zewnętrznym), jak i przez usta i jamę nosową (trąbką słuchową – Eustachiusza). Dlatego, gdy artylerzysta wykonuje strzelanie (bez ochronników słuchu), zatyka uszy rękami jednocześnie otwierając usta. Osobiście obserwowałem starszych doświadczonych mechaników samochodowych, którzy pracując przy wymianie opon ciężarówek, co generuje chwilowy, dotkliwy hałas, także otwierają szeroko usta, nie stosując jednocześnie żadnej ochrony słuchu, choćby zakrycia uszu dłońmi. Ich komentarz: „Panie, trzydzieści lat tak robię i mam dobry słuch”, mówi sam za siebie.

Wróćmy jednak do strzelań z broni strzeleckiej. W analizie zagadnienia trzeba zwrócić uwagę na dwa aspekty. Pierwszy, to rodzaj broni, drugi to miejsce strzelania. Zacznijmy od tego pierwszego.

Nie każdy rodzaj broni powoduje tak samo dotkliwy dyskomfort i takie samo zagrożenie dla naszego słuchu. Jeśli ktokolwiek przebywając w rejonie mariny lub uczęszczanego szlaku wodnego przysłuchał się dźwiękom silników jachtów, to z pewnością zauważył ciekawe, choć oczywiste zjawisko. Otóż małe silniki pomocnicze jachtów żaglowych o mocy ok. 5 KM są najbardziej dotkliwe dla słuchającego, ponieważ generują stosunkowo wysokie częstotliwości najgorzej tolerowane przez ludzki narząd słuchu. Silniki o mocach ok. 100 KM, choć mocniejsze i relatywnie bardziej efektywne akustycznie, generują dźwięki w niskich rejestrach, co ucho ludzkie znacznie lepiej toleruje.

Podobnie jest z bronią. Pistolet, np. małokalibrowy pistolet sportowy „Margolin” kal. 5,6 mm, potrafi mocniej „dać po uszach” niż niejeden karabin o znacznie wyższych parametrach balistycznych, tj. prędkość początkowa pocisku i jego energia wylotowa.

Drugi aspekt w zakresie oddziaływania strzelań na ludzki słuch, to rodzaj obiektu, na jakim realizuje się zadanie strzeleckie. Najmniejsza szkodliwość dla słuchu będzie towarzyszyć strzelaniom na wolnym powietrzu, czyli na otwartych strzelnicach niezadaszonych lub dla myśliwych – w lesie. Jednakże to, co rozchodzi się na zewnątrz i powoduje, że strzelający (oraz inne osoby przebywające na strzelnicy) przyjmuje niewielką część fali akustycznej po strzale, dociera do innych osób poza strzelnicą, np. mieszkańców wsi, lub osiedla i naraża te osoby na istotny dyskomfort. Z tego też powodu w ostatnich latach wybudowano w naszym kraju znaczną liczbę strzelnic krytych, a pozamykano wiele strzelnic niezadaszonych.

Zjawisko to daje się zauważyć także w wojsku. Oprócz strzelnic niezadaszonych na otwartym powietrzu oraz zamkniętych w budynkach istnieje jeszcze jeden rodzaj tego typu obiektów, a mianowicie stanowiska strzeleckie zadaszone lekką blaszaną wiatą, a dystans od linii otwarcia ognia do tarcz nie posiada zadaszenia. Tego typu obiekt naraża strzelca na bodaj najbardziej niekomfortowe odczucia akustyczne, poprzez rezonans otaczających blach potęgujących oddziaływanie dźwięku. Kiedyś, ci bardziej zapobiegliwi i świadomi strzelcy wojskowi, strzelając na otwartych obiektach, wkładali sobie w uszy łuski od Makarowa (9 x 18 mm). Sposób ten działał całkiem nieźle, a przynajmniej wystarczająco. Dziś, żołnierze strzelający na nowoczesnych, wyspecjalizowanych obiektach zamkniętych, używają profesjonalnych ochronników słuchu. Powstaje tylko pytanie, czy tych pasywnych, czy też aktywnych.

Większość instruktorów i doświadczonych strzelców wyżej sobie ceni komfort pracy w ochronnikach aktywnych. Pamiętajmy jednakże, że są one kilkakrotnie droższe od pasywnych. Ochronniki aktywne działają w ten sposób, że przy normalnym natężeniu dźwięku, nie zatrzymują go, czyli słychać rozmowy toczące się wokół, wydawane komendy itp., a dopiero w momencie strzału zamykany jest w ochronnikach aktywnych dopływ ciśnienia powietrza do narządu słuchu użytkownika. Ochronniki aktywne wymagają jednak kontroli naładowania baterii oraz pamiętania o ich włączeniu i wyłączeniu. Ochronniki pasywne redukują falę dźwiękową w sposób ciągły, co oznacza, że strzał słyszymy ciszej, ale też ciszej słyszymy pozostałe dźwięki, np. komendy wydawane przez prowadzącego strzelanie. Czy to dyskwalifikuje ochronniki pasywne?

Okazuje się, że nie. Wprawny instruktor w ochronnikach pasywnych też wszystko należycie usłyszy, lecz nie musi martwić się o ich włączanie i wyłączanie oraz o ewentualne rozładowanie baterii. Gdy zachodzi potrzeba nieco dokładniej wytężyć słuch, kiedy przerwano strzelanie, w trakcie np. instruktażu, wtedy można jednym ruchem dłoni podnieść o kilka centymetrów ochronniki pasywne nie zdejmując ich z głowy i odsłonić w ten sposób uszy.

Przed wznowieniem ognia, opuszcza się ochronniki pasywne na uszy i po problemie. Stały komfort pracy przy ochronnikach aktywnych to jedno, ale drugie to stuprocentowa niezawodność i prostota obsługowa przy tych zwykłych. Osobiście, pracując przez pół życia z bronią, wybieram właśnie to drugie. Profesjonalne ochronniki słuchu, zarówno aktywne, jak i pasywne, są dość duże i w zasadzie, przynajmniej w standardzie, uniemożliwiają strzelanie w hełmie. Jak więc realizować ochronę słuchu strzelając w hełmie? Sposób jest bardzo prosty. Wystarczy użyć miniaturowych piankowych zatyczek wielkości naboju 9 x 19 mm Parabellum dostępnych za symboliczne pieniądze w każdej aptece.

Na koniec pytanie, które należało postawić już na początku. - Czy warto stosować ochronniki słuchu w trakcie strzelań z broni palnej?

Odpowiedź jest jednoznaczna i brzmi następująco: „zdecydowanie warto!”. Co prawda, w sytuacji bojowej może nie być to najważniejsze, ani też w danym momencie możliwe, ale na treningach, na których w ciągu wielu lat wystrzelimy tysiące pocisków, obciążenia narządu słuchu będą się kumulować i odłożą się w postaci jego uszkodzenia. Ponadto, z bronią i amunicją zdarzają się sytuacje odosobnione, nieprzewidziane. Swego czasu, gdy oddawałem strzał z pistoletu (9 x 18 mm Makarow) w postawie sportowej z wolnej ręki, iglica przebiła spłonkę, co spowodowało, że część energii zamiast pchać pocisk do przodu, przedostała się w tył i w postaci strumienia sprężonych gazów uderzyła w moje prawe ucho. Przez trzy dni miałem problem ze słuchem, który na szczęście samoistnie minął.

Takie oraz podobne przypadki niestety co jakiś czas się zdarzają, dlatego stosując ochronniki słuchu możemy się przed nimi z dużą dozą prawdopodobieństwa zabezpieczyć. Dotyczy to także ochrony wzroku. Niejedna partia amunicji powoduje odpryski w twarz.

Gdy kilkanaście lat temu pierwszy raz spotkałem się z taką sytuacją na zawodach strzeleckich i musiałem po wycelowaniu zamykać oczy w obawie o ich bezpieczeństwo, a wtedy oddawać strzał, od tego czasu praktycznie zawsze stosuję zerowe okulary ochronne.

Zdarzają się także inne niestandardowe wypadki niezwiązane z amunicją, lecz z bronią. Założenie jakichkolwiek ochronników słuchu (także wzroku), choćby najtańszych modeli dla budowlańców, gwarantuje istotny poziom podniesienia naszego bezpieczeństwa. Jeśli nie dysponujemy ochronnikami słuchu dla wszystkich osób, które są obecne na strzelnicy, a w danym momencie osoby te nie pracują z bronią i mają wolne ręce, swoją rolę może w wystarczającym stopniu spełnić zakrycie dłońmi uszu albo przyciśnięcie palcami zewnętrznej chrząstki – tzw. skrawka, do wylotu przewodu słuchowego zewnętrznego.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!