Medyczne zestawy taktyczne

W cyklu, który rozpoczynamy niniejszym opracowaniem, chciałbym zwrócić wyłącznie uwagę na elementy, które należy rozważyć rozpoczynając „przygodę” z ratownictwem w działaniach specjalnych. W zależności od wielkości komponentu planowanego do zrealizowania zadania, jego specyfiki, zagrożeń zarówno środowiskowych, jak i pośrednich, mogących powstać podczas jego wykonywania, zestaw medyczny będzie wyglądał inaczej, inne będzie również jego wyposażenie. Zestawy medyczne proponowane obecnie przez wiele firm zajmujących się zaopatrywaniem jednostek, służb, instytucji i agencji rządowych, posiadają „przygotowane zestawy na każdą okoliczność”. Niestety, każdy, kto miał okazję spróbować w działaniach „gotowych zestawów”, miał też zapewne okazję rozczarować się w podobny sposób, jak na przykład kierowca pojazdu, który uczestnicząc w wypadku samochodowym zmuszony jest do sięgnięcia po raz pierwszy do apteczki samochodowej.

Niby wszystko jest… ale jakieś małe i nie do końca działa. Lista i zawartość się zgadza, to najważniejsze. Wymiary i skuteczność już nie. Myślę, że doświadczeni operatorzy poprą mnie w przekonaniu, że wszystko, z czego korzystamy, musi być przez nas sprawdzone pod kątem skuteczności (najlepiej na ćwiczeniach), ergonomii wykorzystania w całym oporządzeniu i kompatybilności (Uzupełnij brakujący ekwipunek). Nie da się po prostu zrobić jednego zestawu medycznego przydatnego we wszystkich działaniach jednostek specjalnych. Można pokusić się o opracowanie zestawu dla jednostek liniowych, jednak pojedynczy żołnierz zdobywając wiedzę i nabierając doświadczenia i tak będzie go modyfikował. Dlatego nasz cykl rozpoczniemy właśnie od zestawów indywidualnych, które są najbardziej przydatne operatorom, będące pierwszą linią ratującą życie.

Zestaw indywidualny służy pojedynczemu żołnierzowi/funkcjonariuszowi do zaopatrzenia obrażeń mogących spowodować zagrożenie utraty zdrowia lub życia oraz ewentualnie umożliwić mu, po ich wstępnym zaopatrzeniu, dalszą realizację zadań. Ta swobodna definicja wcale nie musi być tą jedyną, jednakże moje spojrzenie na zestaw indywidualny w całości się z nią pokrywa. Zestawy indywidualne – niby jedna nazwa, natomiast liczba konfiguracji – niepoliczalna. Dlaczego? Ponieważ każdy operator posiada własne odczucia co do tego, co powinno się w takim zestawie znaleźć. Przykład: jako medyk w swoim zestawie posiadam ampułki z solą fizjologiczną. Wielu moich kolegów takowych elementów nie posiada. Mój zestaw jest wyposażony również w kilka elementów dodatkowych, dlatego, że właśnie jako medyk wiem, jak się nimi posłużyć, i jak bardzo są ważne w przerwaniu procesu umierania. Pamiętajmy, że często zestaw ten może ulec zniszczeniu podczas zdarzenia i wtedy całość wstępnego zabezpieczenia będzie spoczywała na kolegach. Nie możemy liczyć na zestaw rannego.

APTECZKA

Samą konfigurację zestawu indywidualnego należy zacząć od apteczki, czyli pokrowca, w którym będziemy przenosić środki medyczne. Tu pojawia się wiele głosów za i przeciw. Co jest najlepsze, co najgorsze, gdzie taki zestaw należy umieścić? Jako panel udowy, czy wyłącznie na kamizelce taktycznej w jednym dla wszystkich miejscu? Takie dyskusje świadczą o różnorodności opinii, lecz pokazują też, jak bardzo doświadczeni są rozmówcy biorący udział w debacie. W ten sposób mówiąc o apteczce, dobrze jest wspomnieć o możliwych jej wariantach. Może być ona mocowana na kamizelce w systemie MOLLE, na pasie taktycznym lub jako panel udowy. Istnieją modele z panelem „rzepowym”, mocowanym na stałe do kamizelki taktycznej lub dedykowanego panelu udowego oraz szybko wypinane za pomocą plastikowych zawleczek. Takie odłączane zestawy posiadają również rozwiązania opcjonalne. Można je swobodnie odrzucić, można je mieć też na rozciągliwej sprężynce lub gear keeperze. Po odłączeniu istnieje możliwość przeczepienia ich na pas taktyczny, np. po odrzuceniu balistyki – wykorzystując jako element zestawu ucieczkowego. Wariantów jest jeszcze więcej i tak naprawdę każdy doktorant odpowiednich studiów mógłby napisać na ten temat kilka książek oraz po habilitacji zostać profesorem z tej dziedziny.

Dlaczego powstało tyle wariantów? Odpowiedź jest prosta – podpowiedzi padały zawsze od osób, które czynnie realizowały zadania i korzystały z różnorodnych form konfiguracji sprzętu. Przerabiały wyposażenie, a następnie proponowały producentom sprzętu taktycznego gotowe rozwiązania. Należy jednak pamiętać, że każdy z użytkowników realizował inne zadania, w często różnych warunkach klimatycznych i terenowych, za pomocą różnorodnych pojazdów, korzystając również z odmiennej balistyki i systemów jej przenoszenia, czyli kamizelek. Inaczej sprzęt skonfiguruje osoba pełniąca funkcję kierowcy, inaczej strzelec wyborowy, a całkowicie odmiennie operator z bronią zespołową. Zestaw indywidualny skonfigurowany przez funkcjonariusza BOR uczestniczącego w działaniach na terenie kraju (w ubraniu cywilnym) będzie inny niż ten sporządzony na potrzeby działań w strefach wysokiego ryzyka.

Wytyczne dotyczące umieszczania zestawów indywidualnych wyłącznie w tym samym miejscu dawno stały się mitem. Obserwując pracę małych zespołów do zadań specjalnych można zauważyć, że indywidualne podejście i skuteczność wykorzystania całego oporządzenia są ważniejsze niż standard, a raczej bezwzględne warunki lokacji sprzętu w całym oporządzeniu. W dużych komponentach jest to ważny element (jednostki liniowe wojska, duże operacje policyjne łączące wiele pododdziałów), jednak mówiąc o małych sekcjach do zadań specjalnych znających się jak przysłowiowe „łyse konie” – nie odgrywa aż tak ważnej roli. Wiem, że opinia ta wywoła dyskusje na ten temat i pojawi się zapewne wiele głosów sprzeciwu. Ale co ma zrobić jedyny leworęczny w sekcji? Przełożyć zestaw tam, gdzie większość, tak aby w razie konieczności nie móc z niego skorzystać? A co ma zrobić strzelec wyborowy i obserwator, będący integralną częścią operacji? Czyli niby ustalamy zasady, a i tak robimy to, co jest dla nas i operacji najlepsze. Również dodatkowa broń i związane z nią elementy znajdujące się na kamizelce czasami utrudniają nam umieszczenie sprzętu medycznego w ustalanych przez wszystkich miejscach.

Osoby zainteresowane tym, jaki zestaw indywidualny kupić, powinny na początku zadać sobie pytania: „gdzie i po co jadę?”, „co mi grozi?”, „co będę robił?” – co w sytuacji zwłaszcza jednostek specjalnych oznacza „WSZYSTKO, CO MOŻLIWE”, a następnie: „co powinienem tam na siebie włożyć?”. Dopiero wtedy dobrze jest popytać, podpatrzeć w internecie najnowsze rozwiązania i porozmawiać z doświadczonymi użytkownikami o ich propozycjach. Na samym końcu tego procesu stwierdzimy: dlaczego jest to takie drogie? Po raz kolejny odpowiedź jest banalnie prosta – bo jest to sprawdzone w boju, stworzone przez specjalistów dla specjalistów oraz, co najważniejsze, zrobione z solidnych materiałów: od nitki, klamry plastikowej, zamka, po odporny na przetarcia i rozdarcia materiał.

ZAWARTOŚĆ

Hmm... i tu wchodzę na pole minowe. Oczywiście, od razu nasuwa się odpowiedź – pakuj, co chcesz i co uważasz za przydatne podczas zaopatrywania najpoważniejszych obrażeń. Z pewnością w skład zestawu powinien wchodzić dobry opatrunek indywidualny, który nie musi być taki sam, jaki mają wszyscy koledzy. Najważniejsze, że jak będę musiał z niego skorzystać, będę wiedział, jak go odpowiednio użyć. Dobrze, jeśli jest pakowany próżniowo i ma dość dobrą odporność na rozszczelnienia pod wpływem uderzeń (co w działaniach niestety często się zdarza). Pojedynczy operator zastanawiając się, jaki opatrunek wybrać, musi również wziąć pod uwagę swoje umiejętności z zakresu ratownictwa taktycznego, i być pewnym, że w realnej sytuacji będzie go umiał wykorzystać szybko i skutecznie. Moim zdaniem na rynku polskim dostępne są obecnie dwa opatrunki, które mogą przyciągnąć uwagę pod kątem wyposażenia indywidualnego. Są to The Emergency Bandage (First Care Products) oraz OLAES Modular Bandage (Tactical Medical Solutions).

Oba powstały przy wykorzystaniu doświadczeń izraelskich i amerykańskich paramedyków bojowych. Tak więc nie są to produkty stworzone po to, by po prostu były. Ich budowa ewidentnie świadczy o przeznaczeniu do szybkiego i skutecznego użycia. W przypadku „opatrunku izraelskiego”, można go wykorzystać na bardzo wiele sposobów. Od zaopatrywania ran kończyn, unieruchamiania w przypadku kończyny górnej jako temblak, po zaopatrywanie ran w miejscach trudno dostępnych, takich jak pacha, pachwina, szyja lub głowa. Opatrunek amerykański posiada wewnątrz gazę do wypakowania głębokiej, trudnej do opanowania rany oraz folię umożliwiającą osłonę rany penetrującej klatki piersiowej czy brzucha. Oba opatrunki pozwalają na wszechstronne zastosowanie i tak naprawdę tylko od nas i naszych umiejętności zależy, którym z nich będziemy się posługiwać. Na przykład o wyborze opatrunku może zdecydować fakt, czy potrafimy odpowiednio zabezpieczyć krwotok z tętnicy szyjnej, bądź wypakować dokładnie kieszeń rany, kiedy zaistnieje taka potrzeba? Oprócz opatrunków, w zależności od zadań, można umieścić w zestawie indywidualnym takie elementy jak rurka nosowo-gardłowa, dodatkowa gaza do pakowania ran, bandaż elastyczny, plastry z opatrunkiem (cięty na metry), stripy do zabezpieczenia łatwych do zaopatrzenia ran ciętych, opatrunek hemostatyczny oraz opatrunek okluzyjny (uszczelniający) lub zastawkowy. Oczywiście można wyposażyć taki zestaw w sól fizjologiczną (10-ml ampułki), marker do pisania, elementy do sporządzenia improwizowanej stazy (chusta trójkątna, krępulec, plastikowy/metalowy ring itp.), a u wyszkolonego operatora posiadającego odpowiednie uprawnienia – dodatkowo w igłę do odbarczania odmy prężnej.

Mogą również znaleźć się w nim inne elementy, które w zależności od rejonu działania, zwłaszcza warunków klimatycznych, mogą się przydać. Takim przedmiotem może być chociażby mała pęseta, która poza oczywistym przeznaczeniem może być jednocześnie dodatkowym elementem do sporządzenia chociażby improwizowanej stazy. W przypadku środków hemostatycznych należy się zastanowić przede wszystkim, czy wiemy wszystko na ich temat: na jakiej zasadzie działają, czy są bezpieczne dla nas jako ratownika i naszego poszkodowanego, czy będą działały w niskich temperaturach, czy mają działanie bakteriostatyczne itd.? Warto jest również zastanowić się, czy wybrać wersję sypką środka, czy lepiej zaopatrzyć się w hemostatyk w postaci woreczka lub aplikatora? Na przykład w warunkach górzystych i na otwartym terenie materiał sypki zazwyczaj nie jest zalecany ze względu na panujący tam silny, często nieprzewidywalny wiatr.

Jeśli chodzi o opatrunki okluzyjne/zastawkowe, o ich wyborze również powinny decydować określone uwarunkowania, takie jak umiejętność ich wykorzystania, znajomość mechanizmów obrażeń (rany penetrujące) oraz rozmiar i wytrzymałość na uszkodzenia. Obecnie na rynku dostępnych jest kilka opatrunków o oddmienych cechach. Jeśli wykorzystamy opatrunek wyłącznie uszczelniający, musimy liczyć się z możliwą koniecznością odbarczenia narastającej odmy po jego założeniu. Jeśli wykorzystamy wersję zastawkową, pamiętajmy o tym, że aby spełnił nasze oczekiwania jako skuteczny opatrunek, ważna jest umiejętność jego prawidłowego założenia, oraz fakt, że być może będzie musiał współpracować z pozostawioną na rannym osłoną balistyczną, ponieważ przebywa on jeszcze w strefie niebezpiecznej.

Obecnie Wojsko Polskie doczekało się odpowiednika amerykańskiego IFAK (Individual First Aid Kit) – jest nim IPMed (Indywidualny Pakiet Medyczny). Dzięki staraniom Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia nasi żołnierze posiadają indywidualne zestawy pierwszej pomocy, a nie tylko pojedynczy opatrunek osobisty umieszczany w kieszeni munduru. Dodatkowo dobrze wyszkoleni żołnierze, wsparci w zestaw autostrzykawek IZAS-05 oraz autostrzykawkę z morfiną, mogą w podstawowy sposób zabezpieczyć większość obrażeń powodujących zgon na polu walki – ratując w ten sposób życie. O statystyce zgonów do uniknięcia można było przeczytać w poprzednich wydaniach magazynu Special Ops.

Podsumowując, chciałbym podkreślić, jak ważną rolę odgrywa indywidualny zestaw medyczny i jak ważne jest jego posiadanie. Jednak wyłącznie odpowiednie jego skompletowanie i skuteczne użycie przez odpowiednio wyszkolonego operatora będzie dawało szansę na przeprowadzenie akcji zakończonej sukcesem. Skład i wielkość takiego zestawu powinny zależeć wyłącznie od jego użytkownika. Należy jednak zdać sobie również sprawę, że każdy gram oporządzenia w warunkach bojowych przekłada się na skuteczność bojową i dynamikę działań, a zestaw jest wyłącznie wsparciem w sytuacji, gdy w działaniach taktycznych pojawi się problem w postaci rannego. W kolejnym artykule zajmiemy się następnym elementem z serii wyposażenia medycznego jednostek specjalnych (i nie tylko), czyli zestawem sekcyjnym.

Każdy zestaw indywidualny powinien zostać stworzony w taki sposób, aby umożliwił realizację podstawowych technik ratujących życie w środowisku taktycznym. Do zasadniczych elementów zestawu indywidualnego przeznaczonego dla operatora jednostki specjalnej powinny należeć:

• dodatkowa staza taktyczna (pierwsza – główna znajduje się na oporządzeniu taktycznym),
• opatrunek indywidualny (do wyboru – zgodny z zasobami wiedzy użytkownika na temat jego wykorzystania),
• gaza rolowana (zabezpieczenie głębokich ran),
• opaska elastyczna (skręcenia, stabilizacja, docisk opatrunku/gazy itp.),
• rurka nosowo-gardłowa (rozmiar pod kątem użytkownika),
• środek hemostatyczny, zgodny z wiedzą użytkownika w zakresie jego wykorzystania (z uwagi na uwarunkowania pola walki, do zestawu indywidualnego polecany w formie gazy),
• opatrunek okluzyjny – uszczelniający, do zabezpieczania ran penetrujących klatki piersiowej,
• igła do odbarczania odmy prężnej/wenflon o dużej średnicy (tylko przeszkolony personel),
• marker do pisania po różnych powierzchniach (skóra, staza, elementy budynku itp.).

Dodatkowymi elementami mogą być np.:

• żel na oparzenia (np. Water Jel – zabezpiecza poparzenia białym fosforem WP),
• plaster z opatrunkiem „na metry” (zabezpiecza największą liczbę „bojowych ran”: skaleczone palce, otarte dłonie, otarcia stóp itp.),
• stripy do zabezpieczenia ran ciętych o niewielkiej powierzchni,
• sól fizjologiczna w plastikowych, 10-ml ampułkach (płukanie oka,
• oczyszczenie niewielkich ran/otarć przed zabezpieczeniem itp.),
• umiejscowiona na pakiecie indywidualnym kieszeń, przeznaczona do przenoszenia autostrzykawki z morfiną (20 mg) (o ile „SOP-y” nie stanowią inaczej),
• światła chemiczne (kolor zgodny z „Operational Planning”, zazwyczaj czerwone/IR).

W zależności od wiedzy z zakresu ratownictwa medycznego poszczególnego operatora, taki zestaw może być zarówno uproszczony, jak i bardziej rozbudowany. Zestaw indywidualny, jako stały element wyposażenia, zaraz po inteligencji i zdolnościach manualnych, stanowi o przeżyciu na polu walki w przypadku odniesienia obrażeń.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!