„Terror w Polsce – analiza wybranych przypadków”

Brak ten jest szczególnie odczuwalny w sferze edukacji. Licznie oferowane są studia z zakresu zarządzania kryzysowego, bezpieczeństwa wewnętrznego, narodowego i różnych pokrewnych kierunków. Nie ma jednak na rynku publikacji, które można by uznać za podręczniki lub ich odpowiedniki, co zmusza do kompilowania list zalecanej literatury spośród rozlicznych, fragmentarycznie poruszających tematykę terroryzmu i jego zwalczania, pozycji. Także inni odbiorcy są skazani na poszukiwanie wiedzy w morzu szumu informacyjnego, co biorąc pod uwagę dominację źródeł internetowych, oznacza, że fakty dotyczące epoki przedinternetowej są często nieznane.

Wydana w tym roku książka Krzysztofa Liedela i Andrzeja Mroczka książka „Terror w Polsce – analiza wybranych przypadków” jest z racji tematyki, interesującą próbą przedstawienia właśnie faktów z zakresu zwalczania terroryzmu, jak również terroru kryminalnego w Polsce.

Jak obiecuje nazwa, jest to pozycja poruszająca jedynie wybrane aspekty, przedstawione w formie case study, a więc analizy wybranych zdarzeń (sytuacji kryzysowych), do jakich doszło w Polsce (lub wymierzone w polskich obywateli) w ostatnich kilku dekadach. Są to zarówno akty terroryzmu politycznego, jak i również wywołane przez zorganizowane grupy przestępcze.

Autorzy przedstawiają zagrożenia związane z terrorem bombowym, w tym liczne przypadki użycia urządzeń wybuchowych w celu wymuszenia haraczu lub w ramach porachunków przestępczych. Wśród zamachów bombowych, szczególne miejsce zajmują opisy sprawy „Gumisia”, szantażysty usiłującego w roku wymusić okup od władz Krakowa, warszawskiego „Rurabombera” działającego w Warszawie pod koniec lat dziewięćdziesiątych, sprawy GN-95 z roku 1996, której najbardziej znanym i najtragiczniejszym epizodem była śmierć policyjnego pirotechnika z ówczesnego Wydziału AT Komendy Stołecznej Policji, podkomisarza Piotra Molaka podczas rozbrajania urządzenia wybuchowego. Obszernie przedstawiono do dziś tajemnicze wydarzenia związane z podłożeniem w październiku 2005 roku, kilkunastu atrap bomb w Warszawie. Omówiono także inne zdarzenie z czerwca tego samego roku, dotyczące przesłanej do mediów wiadomości, której autor groził atakiem przy użyciu gazu bojowego (sarinu) w centrum Warszawy.

Autorzy sięgają także dalej w przeszłość. Opisują polskie doświadczenia związane z uprowadzeniami samolotów z PRL do Berlina Zachodniego, wiele miejsca poświęcają zamachowi na palestyńskiego terrorystę Abu Dauda, do jakiego doszło w roku 1981 w Warszawie. Obok zamachów bombowych, obszernie omówiono wydarzenia w Parolach w roku 2002 i będącą ich konsekwencją akcję w Magdalence w marcu 2003 roku, w wyniku której zginęło dwóch policyjnych antyterrorystów oraz dwóch przestępców.

Spośród sytuacji związany z zakładnikami, opisano zdarzenie, które miało miejsce w roku 2003 w budynku TVP, kiedy to samotnie działający sprawca przez kilka godzin przetrzymywał zakładnika w studiu telewizyjnym, oraz uprowadzenie w Pakistanie polskiego inżyniera w roku 2008. Jest także analizowana sytuacja „aktywnego strzelca”, czyli atak na biuro poselskie w Łodzi z roku 2010.

Wreszcie, wspomniane są także jedne z najbardziej interesujących sytuacji, do jakich doszło w roku 2012, czyli spraw Brunona K. który został zatrzymany w listopadzie i jest podejrzewany o przygotowywanie zamachu na konstytucyjne organy państwa oraz Artura Ł, zatrzymanego przez ABW w czerwcu, któremu postawiono zarzuty publicznego pochwalania zamachów terrorystycznych Al-Kaidy i udostępniania treści mogących ułatwić dokonanie zamachu.

Spora dawka faktografii jest niewątpliwą największą zaletą recenzowanej książki. Wiele spraw i zdarzeń – zwłaszcza tych z okresu PRL – jest mało znanych i opisanych jedynie w rozproszonych publikacjach o różnej wiarygodności. Podobnie sytuacja wygląda z wydarzeniami lat dziewięćdziesiątych, które często doczekały się jedynie wzmianek w mass-mediach i fragmentarycznych opisów w innych źródłach.

Niestety, książka ma też wady. Trudno wskazać, jakimi względami kierowali się autorzy, wybierając takie, a nie inne zdarzenia. Można odnieść wrażenie, że zasadniczym kryterium była medialność. O ile w przypadku wydarzeń szczególnie nagłośnionych w mediach, jak Magdalenka, sprawa „Gumisia” czy Brunona K. nie można uniknąć aspektów związanych z reakcją mediów, to można zadać pytanie, czy taki zestaw jest reprezentatywny dla obserwowanych w Polsce zagrożeń?

Wypada zauważyć, że z sytuacji zakładniczych, poza porwaniami samolotów z okresu PRL wybrano tylko przypadki, spośród których jeden, który miał miejsce poza granicami Polski. Tymczasem sytuacji tego rodzaju w Polsce było znacznie więcej, choćby ucieczka bandytów z Niemiec na Ukrainę w roku 2003, czy wydarzenia w sądzie w Jeleniej Górze w roku 2000, wreszcie szereg uprowadzeń dla okupu.

Nie znajduje także odzwierciedlenia zwiększona uwaga, z jaką traktuje się od kilku lat przypadki „aktywnych strzelców”. Poza przypadkiem z Łodzi jest to zagadnienie w książce nieobecne, choć można wskazać inne zdarzenia o tym charakterze, jakie miały w Polsce miejsce, choćby przypadki z Sieradza i Rybnika.

Układ treści jest niekonsekwentny. Mimo że pierwsze rozdziały pracy mają charakter wstępu teoretycznego i traktują między innymi charakterystyce zjawiska terroryzmu, przestępczości zorganizowanej oraz o organizacji polskiego systemu przeciwterrorystycznego, to podobne treści są umieszczone także w rozdziałach kolejnych. Przykładowo, w podrozdziale o sprawie Brunona K. szeroko omówiono zakres kompetencji ABW w zakresie rozpoznawania i zwalczania terroryzmu, a właściwsze byłoby umieszczenie tej treści w rozdziale drugim.

Poszczególne przypadki analizowane są w zróżnicowanym zakresie. Podrozdziały mają zróżnicowany układ treści. Niektóre zdarzenia omówione są lakonicznie, inne w sposób bardzo rozbudowany. Biorąc pod uwagę szeroki okres czasu, w jakim poszczególne przypadki miały miejsce, brakuje uwzględnienia w większości przypadków kontekstu – zarówno politycznego, społecznego, ale także stanu przygotowania służb do walki z terroryzmem i terrorem kryminalnym, co byłoby interesujące, zważywszy na zmiany i reformy w polskich służbach policyjnych i specjalnych oraz widoczną ewolucję zarówno struktur, jak i ram prawnych w odpowiedzi na zmieniające się zagrożenia.

Mimo tych wad, książka, z racji swojej treści, jak również wyraźnej ambicji uwzględnienia także najnowszych incydentów, może być interesującą pomocą dydaktyczną, pomagającą uporządkować zasadnicze fakty związane z występującymi w Polsce zdarzeniami z zakresu terroryzmu oraz terroru kryminalnego.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!