Nowy kamuflaż Bundesheeres (ÖBH)

Historyczne „review” austriackiego plamiaka

Mundury charakteryzują wizerunek armii. Z jednej strony, wyrażają one przynależność państwową zgodnie z prawem międzynarodowym, z drugiej, pełnią istotną funkcję maskowania żołnierza, zwiększając tym samym jego przeżywalność na polu walki.  Nowy wzór kolorystyki umundurowania polowego Austriackich Sił Zbrojnych (ÖBH) jest wynikiem dłuższego procesu rozwijania koncepcji własnego wzoru maskowania oraz ponad pięcioletniego wprowadzania go na wyposażenie wojska. 

W teorii mundury kamuflażowe mają na celu utrudnienie wykrycia/rozpoznania żołnierza w terenie niezależnie od tego, czy jest lato, czy zima, w lesie czy na pustyni. Od końca XX wieku istotnym zagadnieniem stała się również ochrona przed rozpoznaniem elektrooptycznym wroga coraz częściej stosowanym na teatrze działań.

W konsekwencji wzory kamuflażu z silnymi kontrastami jasnego i ciemnego stały się nieaktualne i mogą być łatwo identyfikowane za pomocą rozpoznania termicznego, ponieważ ciemne i jasne obszary tkaniny nagrzewają się w różnym stopniu, co sprzyja ich wykryciu.

Aż do końca XIX wieku armie europejskie maszerowały jasno i kolorowo do bitwy. Były ku temu praktyczne powody: gęsty dym wytwarzany przez czarny proch ogarniał pole bitwy gęstą mgłą już po pierwszych salwach. W zgiełku trudno było odróżnić przyjaciela od wroga. Zmianę w umundurowaniu przyniósł proch strzelniczy o niskim poziomie dymu, opracowany dopiero pod koniec XIX wieku. W tym samym czasie rozpoczął się rozwój monochromatycznych mundurów maskujących. 

Po II wojnie światowej siły zbrojne Austrii (po odzyskaniu suwerenności w 1956 roku) miały już wzór własnego munduru kamuflażowego - kombinezon bojowy M 57 (K4) „Fleckerlteppich”, potocznie nazywany „patchworkowym dywanikiem” (tłum z niem.).

Uzupełniał on mono kolorystyczne mundury wzoru M 56 wzorowane na amerykańskich mundurach z końca wojny. Jednak względy budżetowe ograniczyły jego stosowanie i wymusiły rozwiązanie połowiczne w tym względzie - mógł być wykorzystywany tylko podczas większych ćwiczeń oraz podczas rzeczywistych operacji.

Kombinezon bojowy składał się z kurtki i spodni. Kolejnym etapem rozwoju umundurowania OBH był wzór 75, który na długi czas kształtował wizerunek zewnętrzny żołnierza nad Dunajem. Charakterystyczną cechą wizualną tego modelu była jego kolorystyka, typowa brązowo-szara, znana również jako RAL 7013 (typ koloru opracowany przez RAL GmbH).

W praktyce barwa tych jednokolorowych mundurów czasami była bardziej brązowa niż szara – efekt realizacji kolejnych partii zamówień przez różnych dostawców na przestrzeni wielu lat.  

W roku 2003 wprowadzono nowy wzór kroju mundurów polowych, tzw. 03, który całkowicie zastąpił wzór 75, ale kolor pozostał bez zmian. Nie zdecydowano się jeszcze na nadruk kamuflażu. Ponownie względy budżetowe odegrały znaczącą rolę. Oprócz nowoczesnego kroju zastosowano wówczas nowe materiały.

Tkanina zewnętrzna była bardziej oddychająca i wodoodporna. Ale nie tylko mundur był nowy, cały system odzieży został zasadniczo przebudowany i wdrożono zupełnie nowy typ systemu nośnego w formie modułowej z ergonomicznym i praktycznym rozkładem obciążenia. 

Army Clothing Institute (HBA) pracował dalej nad nowymi propozycjami w tej kwestii i nawiązał współpracę z Wyższym Technicznym Federalnym Instytutem Szkoleniowo-Badawczym Technologii Włókienniczej w Wiedniu. Już w XXI wieku podjęto prace badawcze, w ramach których porównano dwanaście wzorów kamuflażu i ich efektywność maskowania w różnych miejscach (tłach), na różnych odległościach i w różnych porach roku, a także w dzień i w nocy w warunkach austriackich.

W ramach tych badań hiszpański wzór sprawdził się najlepiej. W dwuletnim projekcie kontynuacyjnym, zbadano naukowo cyfrowy nadruk i kolorystykę kamuflażu specjalnie na potrzeby austriackich sił zbrojnych. Wiedza zdobyta dzięki temu projektowi i uzyskane wyniki położyły podwaliny pod dalszy rozwój obecnie wprowadzonego nowego kamuflażu wielokolorowego.

Własny wzór kamuflażu austriackiego 

Jeszcze przed wprowadzeniem obecnego wzoru nadruku maskującego istniały mundury kamuflażowe – m.in. wzór B w oddziałach specjalnych Spezialeinsatzkräfte (SEK).

Kamuflaż wykorzystywany przez pododdziały SEK ma wzór, który może być używany uniwersalnie. W ten sposób austriackie siły zbrojne podążały za międzynarodowym trendem.

Pikselowa siatka tych wzorów nie dawała dodatkowego efektu maskowania, a jedynie ułatwia techniczną adaptację do różnych rodzajów misji i terenu. W 2016 roku ÖBH zakupiło mundury bojowe z nadrukiem w kamuflażu MultiCam dla żołnierzy rozmieszczonych w Afganistanie (wzór opracowany w USA od 2010 roku). Nie wyszedł on jednak poza jednostki specjalne. 

Nowy wzór kamuflażu OBH

Historia aktualnie wprowadzonego wzoru kamuflażu rozpoczęła się we wrześniu 2016 roku za sprawą ówczesnego ministra obrony Hansa Petera Doskozila.

Z jego inicjatywy zobowiązano Wojskowy Instytut Odzieżowy do przedstawienia najpóźniej do listopada 2017 r. trzech wzorów kamuflażu nowego munduru. 

Ponieważ nie było dokładnych specyfikacji dotyczących nadruku nowego wzoru, istniała duża swoboda działania. Uzyskany finalny efekt to w efekcie połączenie odpowiedniego projektu kształtu i kolorystyki dla uzyskania uniwersalnego wzoru kamuflażu, umożliwiającego jego stosowanie w różnych środowiskach.

Ale to nie wszystko, jednocześnie określono standaryzację w zakresie wzorca kolorów i sposobu kontroli jakości produkcji tkaniny w nowym wzorze. Ujęto w nich również dodatkowe parametry, m.in. jak tolerancja odporności na pot, gęstość nici czy maksymalna rozciągliwość itp. W ten sposób położono podwaliny pod nowy wzór kamuflażu i tkaniny, który jest całkowicie nowy i zaprojektowany od podstaw na potrzeby Sił Zbrojnych Austrii.

Wzór kamuflażu składa się z sześciu różnych kolorów, przy czym projekt składa się z małych i dużych plam. Aby uzyskać odpowiednią rozdzielczość optyczną konturów ciała, wzór jest wyrównany poziomo.

Mundur polowy w nowym kamuflażu nie tylko pozwala żołnierzom wtopić się w otoczenie w zakresie widma widzialnego, ale także utrudnia wykrycie urządzeniami optoelektronicznymi (np. noktowizorami) ze względu na specjalne wartości remisji podczerwieni poszczególnych wykorzystanych w nim kolorów. 

Oprócz efektu maskowania, nowy mundur ma również tworzyć tożsamość i zapewniać niepowtarzalny wygląd - zwłaszcza w misjach zagranicznych członków austriackich sił zbrojnych. Oprócz obecnie dostępnego wzoru kamuflażu pojawią się wzory dostosowane do odpowiednich obszarów operacyjnych. Od roku 2022 jest wprowadzany wzór dla regionów pustynnych, wykorzystujący cztery kolory.

Ta wersja ma również zapewnić ochronę przed mikroorganizmami, takimi jak kleszcze czy komary, które mogą przenosić choroby. Następnie zostanie wprowadzona kolejna wersja dla warunków zimowych. 

W 2017 roku cywilna firma rozpoczęła produkcję tkaniny z nadrukiem nowego wzoru kamuflażu. We wrześniu pojawiły się już pierwsze jego części. W tym samym czasie Urząd Uzbrojenia i Technologii Obronnej zbadał wydruk kamuflażu pod kątem wartości uzyskiwanych w podczerwieni w różnych rodzajach terenu o różnych porach dnia.

Razem z nowym wzorem, rewolucyjnym z historycznego punktu widzenia, jest wprowadzany nowy krój mundurów. Jest on dopasowany do ciała i uwzględnia najnowsze osiągnięcia w zakresie wykorzystywanych materiałów. Nowy mundur polowy jest oddychający, zapewnia lepszą ochronę przed warunkami atmosferycznymi i ma większą odporność na rozdarcie.

Przeczytaj także: Identyfikacja swój-obcy na współczesnym polu walki - czyli rzecz o znacznikach pasywnych >>

Dodatkowo zadbano o kieszenie na ochraniacze kolan i łokci od zewnątrz, co dodatkowo poprawia ochronę ciała żołnierza i komfort podczas wykonywania zadań. 

Według informacji zawartych w artykułach austriackich, pewnym czynnikiem wspomagającym wprowadzenie nowego wzoru umundurowania i kamuflażu były prace w tym zakresie prowadzone w sąsiednich państwach, jak Szwajcaria i Niemcy.

Oba kraje jeszcze w XX wieku przeszły na wielokolorowe umundurowanie, a w przypadku Niemiec planowana jest kolejna zmiana w roku 2030. Wspólne ćwiczenia i niska ochrona żołnierzy austriackich przed wykryciem środkami optoelektronicznymi w porównaniu z sąsiadami wymusiły wprowadzenie zmian.

Nowy mundur ÖBH został oficjalnie zaprezentowany na konferencji prasowej we wrześniu 2017 roku przez ówczesnego ministra obrony – początkowo tylko na podstawie dwóch przedseryjnych modeli. Oficjalny sygnał startowy do dostarczenia wojsku nowych mundurów miał miejsce 4 marca 2019 r. w St. Michael w Styrii.

Tam kolejny już minister obrony, Mario Kunasek, przekazał mundury w kamuflażu 18. Batalionowi Piechoty i Batalionowi Piechoty Milicji Burgenlandzkiej. Kolejny krok nastąpił 5 maja 2020 r. z udziałem kolejnej minister obrony narodowej, Klaudii Tanner, która przekazała nowe mundury maskujące 13. Batalionowi Grenadierów Pancernych w Ried im Innkreis.  

Od 2021 r. podstawowy zestaw munduru polowego jest uzupełniany dodatkowymi elementami ubioru. Są to dwie koszule z krótkim rękawem o nowoczesnym kroju oraz koszula w kamuflażu, tzw. „koszula bojowa”, która od dawna jest dostępna w innych armiach. Od połowy 2021 roku do wojska trafią nieprzemakalne spodnie i kurtki w nowym wzorze maskującym.

Wraz z tymi dodatkowymi elementami odzieży rozpoczął się również wzrost liczby dostaw. Od 2021 roku od 4000 do 5000 żołnierzy rocznie jest w pełni wyposażanych w nowy mundur maskujący.

Należy wspomnieć o jeszcze jednym nowym elemencie umundurowania - jest nim kurtka softshellowa, której do tej pory brakowało w austriackiej kolekcji. Zwieńczeniem całego procesu zmiany umundurowania jest wybrany dopiero w marcu 2023 roku nowy model butów które będą produkowane przez krajowego producenta znad Dunaju, firmę Rukapol.

Jednostki specjalne, jak np. Jagdkommando, będą natomiast nadal używać własnych, wcześniejszych wzorów kamuflażu, jak austriacki DigiCam (również rozwinięcie Army Clothing Institute) oraz amerykański wzór kamuflażu MultiCam.

Podsumowanie 

Nie jest zaskoczeniem, że przełamanie wieloletniej tradycji jednokolorowego munduru polowego i wprowadzenie „odważnego” kamuflażu budzi w szeregach OBH liczne komentarze i pewne kontrowersje.

W opinii wielu żołnierzy jest on zbyt jasny jak na warunki terenowe występujące w Austrii i najlepiej sprawdza się w terenach górskich, gdzie tło zawiera mieszankę roślinności i skał, często wapiennych (jasnych).

Nie zmienia to faktu, że niebędąca w NATO, dość konserwatywna we wprowadzaniu zmian armia państwa środkowoeuropejskiego zdecydowała się nie tyle na pójście w ślady innych armii regionu, ale została do tego zmuszona postępem technologicznym, do jakiego doszło na polu walki.

Nowy wzór munduru polowego to głównie konieczność sprostania maskowaniu żołnierza przed środkami optoelektronicznymi, które upowszechniły się na polu walki, czego najlepszym dowodem jest trwająca wojna w Ukrainie.

Nie zmienia to faktu, że w żołnierskim slangu nowy kamuflaż określany jest często jako „eierspeis mit Kernöl” – czyli w wolnym tłumaczeniu „danie jajeczne z olejem z pestek dyni”. Chyba podobnie określano u nas jako „jajecznicę” MultiCam… we wczesnej fazie jego szybkiej ekspansji.

Zdjęcia: Bundesheer