Japoński Marsz na Dheli część 1

Trzy bitwy – pod Sangshak, Kohimą oraz Imphal zaważyły o losach całej japońskiej kampanii wiosną1944 r. Trzy bitwy przesądziły o zbliżającej się klęsce cesarskiej armii w Birmie oraz o zwycięskim pochodzie oddziałów brytyjskich i hinduskich. Jednak zanim do nich doszło, przez wiele miesięcy przeciwnicy pieczołowicie przygotowywały się do walki. Z jednej strony począwszy od końca 1943 roku dowodzący 14. Armią generał porucznik William Slim organizował i szkolił podległe mu oddziały do zaplanowanej na kwiecień1944 roku ofensywy. Z drugiej strony, dzięki działaniom wywiadu, generał porucznik Torashiro Kawabe – głównodowodzący japońskimi oddziałami w Birmie znał zamierzenia aliantów i dzięki akceptacji Tokio postanowił je pokrzyżować poprzez wyprzedzanie uderzenia aliantów. W literaturze źródłowej można znaleźć w tym zakresie wzmiankę, iż autorem oraz promotorem planu U-Go był dowodzący 15. Armią japońską w Birmie – generał porucznik Renya Mutaguchi, który przedstawił swoją propozycję z pominięciem drogi służbowej  bezpośrednio w sztabie armii japońskiej. Skala ewentualnych zysków przekonała w każdym razie dowództwo japońskie do przeprowadzenia ryzykownego natarcia, co pozwoliło wraz z początkiem 1944 roku przystąpić do niezbędnych przygotowań.

W tym czasie generał porucznik Torashiro Kawabe dysponował w Birmie trzema armiami: 15. Armią generała porucznika Ranya Mutaguchi, 28. Armią generał porucznika Shozo Sakurai oraz 33. Armią generała porucznika Masaki Hondo. Dodatkowo dysponował 49. oraz 53 Dywizjami Piechoty, dwiema niezależnymi brygadami mieszanymi (24. i 72.) oraz 105. Niezależną Brygadą Piechoty. W ramach tych sił, główny ciężar natarcia przypadł 15. Armii generała porucznika Ranya Mutaguchi, która składała się z trzech dywizji piechoty: 15. generała majora Musufumi Yamuchi, 31. generała porucznika Kotoku Sato oraz 33. generała porucznika Motoso Yanagida. Dodatkowo na czas natarcie 15. Armię wzmocniono 14. Pułkiem Czołgów oraz 72. Niezależną Brygadą Mieszaną. W sumie na początku 1944 roku japońska armia w Birmie liczyła około 200 tysięcy żołnierzy, którym wsparcie z powietrza zapewniało 200 samolotów.

Po drugiej stronie frontu, 14. Armia generała porucznika Williama Slima, z którą starli się w Birmie Japończycy dysponowała porównywalną liczbą żołnierzy, miała jednak do dyspozycji 850 samolotów. W skład 14. Armii  wchodziły trzy korpusy: IV. generała porucznika Geoffreya Sconnesa, XV. generała  porucznika Philipa Christisona oraz XXXIII. generała porucznika Montagu Stopforda. W sumie 10 Dywizji oraz trzy samodzielne brygady. W pierwszym etapie operacji U-Go siłom 15. Armii generała porucznika Ranya Mutaguchi(ok. 72 – 87 tysięcy żołnierzy oraz 66 czołgów (1)) opór stawił przede wszystkim IV. Korpus generała porucznika Geoffreya Scoonesa, w składzie którego znajdowały się 17. Dywizja Piechoty (Indyjska) generała majora „Punch” Cowana, 20. Dywizja Piechoty (Indyjska) generała majora Douglasa Gracey’a oraz 23. Dywizja Piechoty (Indyjska) generała majora Ouvry Robertsa (2). Już w trakcie pierwszych dni walk z nacierającymi Japończykami pod komendę gen. G. Scoones’a przekazano dodatkowo 50. Brygadę Spadochronową (Indyjską) brygadiera Maxwell’a Hope Thompsona.

W nocy z 7 na 8 marca, pierwsze oddziały japońskiej piechoty przekroczyły rzekę Chindwin. Plan U-Go wkroczył w fazę realizacji. Głównym celem 15. Armii generała porucznika Ranya Mutaguchi było przede wszystkim zniszczenie znajdujących się na kierunku natarcia jego oddziałów wrogich dywizji – IV Korpusu generała porucznika Geoffreya Sconnesa. Kolejnym ważnym zadaniem było uchwycenie węzłów komunikacyjnych w Inphal oraz Dimapur wraz ze znajdującymi się tam magazynami. Ostatnim zadaniem jakie postawiono przed 15. Armią, było wyprowadzanie wraz z osiągnięciem wszystkim wcześniejszych celów uderzenia w kierunku Indii. Japońskie dowództwo obok zniszczenia sił brytyjskich w Birmie planowało wykorzystać negatywne nastroje społeczne w stosunku do władz brytyjskich i doprowadzić do osadzenia na opanowanych terenach indyjskich powolnej sobie władzy. W tym celom japońskim oddziałom towarzyszył Subhasa Chandra Bose dowodzący 8 tysięczna Narodową Armią Indyjską, mający następnie stanąć na czele pro japońskiego rządu w Indiach.

W pierwszej fazie operacji U- Go najważniejszym zadaniem, które przypadło 33. Dywizji Piechoty generała porucznika Motoso Yanagida oraz 15. Dywizji Piechoty generała majora Musufumi Yamuuchi było zniszczenie elementów IV Korpusu Brytyjskiego jeszcze przed opanowaniem miejscowości Imphal. W tym przypadku „na pierwszy ogień” poszła 17. Dywizja Piechoty generała majora Cowana’a, która w tym czasie stacjonowała na południowy wschód od Imphal. Następnie w zależności od rozwoju sytuacji japońska 33. DP przy wsparciu posuwającej się od wschodu w kierunku Imphal 15. Dywizji  uderzyć miała na 20. Dywizję Piechoty generała majora Douglasa Gracey’a oraz ostatecznie 23. Dywizję Piechoty generała majora Oury Robertsa, która w tym czasie była rozproszona po  równinie Imphal – czyli praktycznie całego IV. Korpusu generała porucznika Geoffrey’a Scoones,a.  Działania japońskie na tym etapie realizacji operacji U-Go zakładały przynajmniej częściowe zaskoczenie wroga poprzez szybkość natarcia, co miało zapewnić między innymi „okrojenie” atakujących dywizji z najcięższego sprzętu oraz ograniczenie wyposażenia piechurów do niezbędnego minimum. W 31. Dywizji Piechoty generała porucznika Kotoku Sato piechurzy w chwili rozpoczęcia operacji posiadali racje żywnościowe przeznaczone na 20 dni, wyposażenie oraz niezbędne do pierwszych dni działań uzbrojenie transportowana za pomocą zwierzą jucznych. Co ciekawe dowództwo nie wytyczyło żadnych szlaków zaopatrzeniowych. Atakujące dywizje zaopatrzenie niezbędne do kontynuowania walki miały uzyskać poprzez opanowanie brytyjskich składów.

Już pierwsze dni operacji przyniosły armii japońskiej niepowodzenia. W wyznaczonym terminie z pozycji wyjściowych nad rzeką Chindwin opuściła jedynie 33. Dywizja Piechoty. Pozostałe dywizje, zarówno 31. jak i 15 tkwiły nadal na pozycjach. O ile trudni jest podać przyczynę bezczynności 31. Dywizji generała porucznika Kotoku Sato, który przekroczył Chindwin w rejonie Homalina dopiero 15 marca, to w przypadku 15. Dywizji znajdowała się ona jeszcze w trakcie dyslokacji z Syjamu. Dopiero 15 marca większość komponentów 15. DP znalazła się nad Chindwin i generał major Musufumi Yamuchi  ruszył do natarcia. W Syjamie w tym czasie pozostawał nadal 67. Regiment tej dywizji, która dodatkowo została pozbawiona jednego batalionu skierowanego do walki z oddziałami Chindits. W sumie 15.DP w chwili podjęcia działań dysponowała 6 batalionami piechoty oraz 18 działami.

Ofensywa japońska nie do końca jednak zaskoczyła dowódcę 14. Armii w Birmie – generała porucznika Williama Slima oraz głównodowodzącego sił alianckich w Azji Południowo – Wschodniej admirała Louisa Mountbattena. Dzięki oddziałom Chidits  oraz wysuniętym placówkom obserwacyjnym już w pierwszych dniach zdawali sobie sprawę z głównych kierunków ruchu wroga oraz jego sił. Zagadką pozostawały nadal główne cele natarcia. Generał Porucznik Williama Slim nie czekając na rozwój wydarzeń oraz zdając sobie sprawę z wagi utrzymania lotniska oraz magazynów w Imphal zadysponował przerzucenie w ten rejon 5. Dywizji Piechoty generała majora H.R Briggs’a (XV, Korpus generała porucznika Philip’a Christisona) z Arakan. Dodatkowo chcąc zabezpieczyć drugi potencjalny cel ataku – bazę w Dimapur skierował tam 2. Dywizję Piechoty generała majora John’a Grovera (XXXIII. Korpus generała porucznika Montagu Stopforda)  oraz 7 Dywizji Piechoty generała majora Franka Messervy (XV. Korpus). W tym czasie admirał Loius Moutbatten zarządził przerzucenie do Dimapur XXXIII. Korpusu generała porucznika Montagu Stopforda , który miał następnie zając pozycję wzdłuż linii kolejowej Bendal – Assam oraz nie dopuścić do przerwania połącznia drogowego pomiędzy strategicznymi miejscowościami Dimapur oraz Kohima. W tym przypadku plan spalił na przysłowiowej panewce. Oddziały XXXIII Korpusu znajdowały się w różnych miejscach stacjonowania w Indiach, a na ich ześrodkowanie oraz przerzucenie nie było już czasu.

1 marca pierwsze odziały japońskiej 33. Dywizji Piechoty zaczęły wychodzić na tyły znajdującej się w okolicy Tedim (około 175 km na południe od Imphal) 17. Dywizji Piechoty generała majora Cowan’a. Dzień później połącznie drogowe pomiędzy Tedim a Imphal zostało przerwane , japoński 124. Pułk Piechoty pułkownika Takanobu Sukuma zajął Tongzang oraz grzbiet Tuitum Saddle leżący wzdłuż jedynej drogi odwrotu brytyjskiej dywizji. W tej sytuacji dowódca 17. DP wydał rozkaz odwrotu w kierunku Imphal zdając sobie sprawę, iż czas jest bardzo ważny. Szansę manewru dawał tylko atak na blokujące drogę siły póki te nie uzyskają wsparcia. Dzień później podobny rozkaz wydał zwierzchnik generała majora Cowan’a, dowódca IV. Korpusu generał porucznik Geoffrey Sconnes, równocześnie kierując 37. Brygadę (23 Dywizja Piechoty generał major Ouvry Roberts) do odblokowania połączenia drogowego natarciem w kierunku Tedim. W ślad za tymi rozkazami dowódca IV Korpusu skierował 20 Dywizję Piechoty generała majora Douglasa Gracey’ do wzmocnienia obrony Imphal, oraz zarządził dyslokację, rozśrodkowanej po równinie Imphal 23. Dywizji Piechoty generała majora Ouvry Robertsa.

Rozkazy dowództwa brytyjskiego, które zapoczątkowały ruch poszczególnych pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych w kierunku południowym doprowadziły do odsłonięcia środkowej części linii obrony. Do najgroźniejszego wyłomu doszło w rejonie miejscowości Ukhrul, gdzie pozycja dotychczas zajmowała 49. Brygada Piechoty z 23. Dywizji Piechoty generała majora Ouvry Robertsa. Ukhrul, położone ok. 68 km na południowy wschód od Kohimy oraz ok. 52 km na północny wschód od Imphal było ważnym elementem obrony brytyjskiej. Tędy wiodła najkrótsza droga do Kohimy. Dodatkowo lokalizacja ta znalazła się na styku natarcia dwóch dywizji japońskich – 15. oraz 31. Generał porucznik Geoffrey Sconnes szybko zdał sobie sprawę z powstałej w liniach obronnych luki, podobnie jak głównodowodzący 14. Armii generał porucznik William Slim. Jedynym „wolnym” związkiem taktycznym, którym można było w tym momencie uszczelnić obronę była 50. Indyjska Brygada Spadochronowa brygadiera Maxwella Hope Thompsona, która przebywała w tym czasie na ćwiczeniach w dżungli. Spadochroniarzy, ześrodkowanych w Kohimie skierowano do Imphal, a następnie w kierunku miejscowości Litan i dalej na Ukhrul. W tym rejonie znajdowały się wysunięte stanowiska obrony, które zwykle zajmowały niewielkie oddziały – maksymalnie kompania zwalczające japońskie patrole przekraczające rzekę Chindwin. Kąt Sheldona oraz Zięby leżały na dogodnym szlaku ze wschodu na zachód i obok blokowania japońskich patroli zabezpieczały także drogę do Ukhrul (w tym miejscu krzyżowały się dwa szlaki biegnące do rzeki) Pozycje – Kąt Sheldona znajdowały się około 10 km na północ od Sangshak.

W chwili otrzymania rozkazu zabezpieczenia pozycji w rejonie Ukhrul brygadier Maxwell Hope Thompson dysponował niepełnymi siłami swojej Brygady. Z pierwotnego składu trzech batalionów (151. – Brytyjski , 152. – Indyjski , 153. – Ghurków) 151. Operował w tym czasie w basenie Morza Śródziemnego, a jego miejsce szkolono 154. batalion, który jednakże nie uzyskał jeszcze pełnej gotowości bojowej i przebywał w Indiach. Dodatkowo brak własnego sprzętu do transportu doprowadził do pozostawienia części 153. batalionu  Ghurków w Kohimie, w momencie zamykania okrążenia pozycji pod Sangshak z całego batalionu na pozycje dotarło jedynie 390 ludzi. W skład 50. IBS wchodziła jeszcze kompania karabinów maszynowych. Do obrony pozycji w rejonie Ukhrul brygadierowi Maxwellowi Hope Thompsonowi przydzielono wsparcie w postaci 4. batalionu piechoty z 49. Brygady Piechoty, 5. baterię artylerii górskiej z 9. Regimentu Górskiego, 582. (jungle)baterie moździerzy oraz 2 kompanie z nepalskiego pułku Kalibahandur.  W tekstach źródłowych wspomniany jest także 4. batalion z 5. Regimentu Lekkiej Piechoty Maratha.

cd.

(1) W opracowaniu „Armia japońska 1975 – 1945” Jacek Solorz wymienia cztery rodzaje japońskich dywizji: Typ A – wzmocniona, składająca się z 4 pułków – 29 tys. żołnierzy,
Typ A – wzmocniona, zmodyfikowana składająca się z 4 pułków – 24 tys. żołnierzy z czego 15 tys. stanowiła piechota.
Typ B – standardowa, składająca się z 3 pułków – 20 tys. żołnierzy.
Typ C – specjalna, w jej składzie znajdowały się dwie brygady piechoty , z których każda podzielona była na 4 bataliony, w sumie 13 tys. żołnierzy.
W świetle informacji dotyczących bitwy o Kohime, gdzie 1500 osobowy garnizon stawił czoła 15 tysiącom Japończyków najbardziej prawdopodobne wydaje się, iż w ramach operacji U-Go uczestniczyły przede wszystkim dywizje Typu A w wersji wzmocnionej i zmodyfikowanej.  Armia japońska nie była ściśle powiązana schematem organizacyjnym, poszczególne związki taktyczne były dostosowywane do powierzonych im zadań, ukształtowania terenu oraz frontu na którym przyszło im działać. Stad teoretycznie równorzędne dywizje różniły się liczebnością oraz wyposażeniem, np. stacjonujące w Chinach były o wiele słabsze od tych, które operowały na terenie Birmy.

(2) Generał Major Ouvry Roberts był oficerem the Royal Engineers, jednak w trakcie służby w Afryce Północnej jego zdolności dowodzenia zauważył generał Willima Slim i powierzył mu dowodzenie oddziałami liniowymi. Następnie wraz z przeniesieniem na front Birmański powierzył „inżynierowi” dowodzenie dywizją, z czego ten ostatni wywiązał się znakomicie

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!