Ostry jak brzytwa
Użytkowanie noża, mniej lub bardziej intensywne, wiąże się nieodłącznie z momentem, gdy traci on fabryczną ostrość i ostatecznie prowadzi to do stępienia. Wówczas rozpoczynają się poszukiwania najprostszego sposobu na przywrócenie ostrości noża. Początkowo można podrzucić nóż do naostrzenia koledze. Nie jest to jednak najlepsze rozwiązanie, gdyż koledzy nie zawsze są dostępni w tym właśnie momencie, a już szczególnie, gdy jesteśmy gdzieś sami w terenie. Właśnie wtedy najczęściej zapada ostateczna decyzja o zakupie ostrzałki i zgłębienia tajników ostrzenia.
Zobacz także
Ha3o Okulary taktyczne najnowszej generacji Revision Military w technologii I-VIS
Współcześnie wszechstronnie używane okulary taktyczne mają za zadanie chronić oczy operatora, jak również pozwolić na dokładną i precyzyjną obserwację otoczenia. Od ich jakości oraz możliwości dostosowania...
Współcześnie wszechstronnie używane okulary taktyczne mają za zadanie chronić oczy operatora, jak również pozwolić na dokładną i precyzyjną obserwację otoczenia. Od ich jakości oraz możliwości dostosowania do warunków zależy jakość obserwacji przekładająca się na bezpieczeństwo indywidualne oraz powodzenie całego wykonanego zadania. I choć wydawać by się mogło, że obecne rozwiązania w zakresie optyki taktycznej oferują bardzo wiele, to okazuje się, że w tej materii można pójść jeszcze o krok dalej,...
Militaria.pl Potrzebny medyk! - taktyczne wyposażenie medyczne
Wyposażenie medyczne w służbach mundurowych to kluczowy element ekwipunku taktycznego. Wyposażenie to obejmuje szeroki zakres narzędzi, sprzętu i środków, które służą do udzielenia pierwszej pomocy w warunkach...
Wyposażenie medyczne w służbach mundurowych to kluczowy element ekwipunku taktycznego. Wyposażenie to obejmuje szeroki zakres narzędzi, sprzętu i środków, które służą do udzielenia pierwszej pomocy w warunkach polowych, w tym także podczas sytuacji kryzysowych czy akcji ratunkowych. Bardzo ważne jest to, aby taktyczne wyposażenie medyczne było łatwe w transporcie i szybkie w użyciu. W tym artykule omawiamy najpotrzebniejsze wyposażenie medyczne, które warto mieć przy sobie.
Militaria.pl Ekwipunek na wyprawę - czyli co zabrać na survival i bushraft
Odpowiednio skompletowany ekwipunek to podstawa bezpieczeństwa i komfortu podczas survivalu czy bushraftu. Przekłada się on na skuteczność i satysfakcję z doświadczenia. Zarówno wytrawni weterani, jak...
Odpowiednio skompletowany ekwipunek to podstawa bezpieczeństwa i komfortu podczas survivalu czy bushraftu. Przekłada się on na skuteczność i satysfakcję z doświadczenia. Zarówno wytrawni weterani, jak i początkujący entuzjaści survivalu i bushcraftu docenią znaczenie starannie dobranego zestawu niezbędnych przedmiotów.
Kiedy pojawił się pomysł na napisanie niniejszego artykułu, pomyślałem sobie, że to nic trudnego. Realizacja okazała się jednak nie taka prosta. Chociaż samo ostrzenie nie jest trudną czynnością, szczególnie gdy używa się systemów do ostrzenia, to stworzenie „suchego” opisu stanowi nie lada wyzwanie. Postaram się jednak przybliżyć posiadane przeze mnie modele ostrzałek oraz napisać kilka praktycznych wskazówek, jak ich używać. Mam nadzieję, że lektura tego artykułu pozwoli dokonać wyboru pierwszej „poważnej”ostrzałki i zachęci do podjęcia nauki ostrzenia. Warto podkreślić, iż nawet najlepszy opis nie zastąpi pokazu ostrzenia, podczas którego na bieżąco nasze błędy mogą być korygowane. Rozpoczynając naukę ostrzenia warto stosować się do zasady, aby nie uczyć się ostrzenia na najlepszym lub najbardziej ulubionym nożu, który posiadamy. Do nauki najlepiej nadadzą się stare, zniszczone noże kuchenne, których nie będzie żal zniszczyć jeszcze bardziej.
Systemy do ostr zenia Spyderco Tri-AngleOstrzałka składa się z pudełka z tworzywa
Ostrzałka składa się z pudełka z tworzywa ABS, które jednocześnie jest podstawą, czterech prętów z aluminy o gradacji corase (brązowe – 600grit) i fine (białe – 1800 grit), dwóch mosiężnych prętów oraz instrukcji i płyty DVD zawierającej film instruktażowy. Pręty mają przekrój trójkąta i rowek do ostrzenia haczyków wędkarskich. Ostrzenie z użyciem Tri-Angle jest wyjątkowo proste. Polega na wykonywaniu nożem, skierowanym krawędzią tnącą w dół, ruchów jak przy cięciu. Na początku wykonujemy je obiema stronami krawędzi tnącej, najpierw pokrawędzi kamienia, aby zniwelować nierówności. Następnie wykonujemy tesame ruchy, ale po płaskiej powierzchni kamienia. W pierwszej kolejnościużywamy kamieni brązowych, a następnie białych. Liczba wykonywanychruchów uzależniona jest od stopnia stępienia noża i poziomu ostrości, jaki chcemy uzyskać. Należy też pamiętać, aby nie pozostawić „drutu” – możeto wymagać kilka delikatnych ruchów z jednej strony krawędzi tnącej.
Ostrzałka umożliwia ostrzenie na 30 i 40 stopni (odpowiednio po 15 i 20 stopni na każdą stronę krawędzi tnącej). Niezaprzeczalną zaletą ostrzałki jest możliwość naostrzenia na krawędziach kamieni większości noży z ząbkowanymi ostrzami oraz mających recurve. Bardziej zaawansowani użytkownicy mogą obrócić pudełko do góry nogami i stworzyć osełkę płaską, na której można ostrzyć klasycznie, lub ostrzyć narzędzia, na przykład dłuta. Dodatkowo można ułatwić sobie ostrzenie wkładając mosiężne pręty i ustawiając osełkę pod kątem. Inną opcją uzyskania „płaskiej” ostrzałki jest włożenie pręta w boczny otwór pudełka, dzięki czemu stworzymy osełkę pod kątem 12,5 stopni, na którejmożna naostrzyć nożyczki. Używając pręta swobodnie w ręce naostrzymy różnego rodzaju narzędzia– przyrządy dentystyczne, wiertła, obcęgi, śrubokręty, rzutki (darts), obcążki do paznokci czy wspominane już haczyki wędkarskie. Chyba jedyną wadą Tri-Angle jest „problem” z przeprofilowaniem krawędzi tnącej lub naostrzeniem wyjątkowo stępionego noża.
Czynność ta wykonywana na standardowych brązowych prętach jest długotrwała i bardzo czasochłonna. W ofercie są dodatkowe pręty z posypką diamentową. Niestety, „diamenty” kosztują tyle co sama ostrzałka i to jest właśnie ten wspomniany wcześniej problem. Dodatkowo, fani maksymalnej ostrości mogą dokupić pręty Ultrafine. Producent nie podaje żadnej informacji na temat gradacji tych prętów, jest ona na tyle wysoka, że na zakończenie ostrzenia szybko wygładzimy na nich krawędź tnącą do poziomu golenia włosów na przedramionach czy cięcia luźno zwisającej kartki.
Lansky Deluxe LCD5D
Ostrzałka ta ma bardzo zbliżoną konstrukcję do Spyderco Tri-Anglei ostrzymy na niej w podobny sposób. Ostrzenie odbywa się równieżw układzie typu V, a pręty w dwóch gradacjach (brązowe – coarse, białe– fine) są okrągłe. W drewnianym pudełku-podstawce (15×5×3 cm),które jest jednocześnie podstawką, można schować pręty. W podstawcenawiercone są otwory, które dają możliwość ostrzenia pod kątami20 i 25 stopni.
Niezaprzeczalną zaletą tej ostrzałki, poza prostotą obsługi, jest znacznieniższa cena niż Spyderco Tri-Angle.
Lansky Sharpening Delux LKCLX
Jedną z pierwszych ostrzałek, jaka pojawiła się w mojej kolekcji, był zestawLansky Sharpening Standard. Obecnie dysponuję wersją Delux. Zestaw ten składa się z pięciu osełek o różnej gradacji wykonanych z albumin yi ceramiki (extra coarse – 70 grit, coarse – 120 grit, medium – 280 grit, fine – 600 grit, alumina oxide i extra fine ceramic – 1000 grit), metalowych prowadnic, aluminiowego imadełka, oleju oraz dwóch zapasowych śrub. Zestaw umożliwia ostrzenie noży pod kątem 17, 20, 25 i 30 stopni.Ostrzenie takim zestawem nie jest trudne. Nóż zaciska się w mniej więcej połowie długości głowni w imadełku, następnie wsuwa się prowadnicę w odpowiedni otwór do kąta krawędzi tnącej i ostrzy prowadząc osełkęw kierunku czubka. Następnie wykonujemy po każdej stronie krawędzi tnącej mniej więcej tyle samo pociągnięć, aż do zminimalizowania „drutu”.Osełki stosuje się od najgrubszej (70 grit) do najbardziej miałkiej (1000grit). Grubość początkową wybieramy w zależności od stopnia stępienianoża. Grubość 70 i 120 grit używana jest do bardzo stępionych i zniszczonych ostrzy lub wymagających przeprofilowania. Pomimo swych oczywistych zalet zestaw ten mateż pewne wady. Przede wszystkim to problem ze stabilnym zamocowaniem noży o grubej głowni (powyżej5 mm) i duży ciężar podczas ich ostrzenia.Ponadto, ograniczony zasięg długości prowadnicy utrudnia ostrzenie długich noży. Kolejna sprawa to problem z ostrzeniem noży ząbkowanych i z recurve.Wady te nie przekreślają tego zestawuw zupełności, jest on jednym z lepszych zestawów dla początkujących, warto jednako nich pamiętać.
Ostrzałki kieszonkowe
Kolejna grupa ostrzałek, to ostrzałki kieszonkowe. Z uwagi na rozmiary praca nimi nie będzie komfortowa jak przy użyciu systemów ostrzących, jednak w warunkach terenowych czy jako ostrzałki EDC będą one niezastąpione.
Dianova
Oferta szwedzkich ostrzałek Dianova jest dość bogata, dzięki czemu możliwe jest dobre dobranie ostrzałki do własnych potrzeb. W moich zasobach znalazły się dwie – Lapstone Classic (wersja long) oraz Lapstone Mini. Obie ostrzałki mają podobną konstrukcję – stalowa płytka, na którą naniesiono po obu stronach diamentową posypkę – 30 mikronów (coarse) do wstępnego ostrzenia oraz 60 mikronów (fine) do wykończenia ostrza. Rozmiar Lapstone Classic to 17 cm długości, 2 cm szerokości, powierzchnia ostrząca wynosi 7,5 cm × 2 cm, waga 44 g. Rozmiar Lapstone Mini to 12,5 cm długości, 2 cm szerokości, powierzchnia ostrząca wynosi 5 cm × 2 cm, 32 g. Do ostrzałek dołączany jest nylonowy pokrowiec. Technika ostrzenia jest taka sama jak na płaskich kamieniach. Początkowo ostrzałki mogą być agresywne, po kilku ostrzeniach powinny osiągnąć właściwą powierzchnię roboczą.
Fallkniven
Ostrzałka DC 4 to również szwedzka produkcja, a producentem jest firma Fallkniven, uznany i renomowany na świecie producent noży. Ostrzałka składa się z dwóch sklejonych części – diamentowej o gradacji 25 mikronów i ceramicznej wykonanej z syntetycznego szafiru. Rozmiar DC 4 to 100 × 3 cm, waga 87 g. Do ostrzałki dołączony jest pokrowiec z ekologicznej skóry.
Osobiście jest to moja ulubiona osełka EDC, która towarzyszy mi zawsze, szczególnie podczas wyjazdów. Jej wymiary i funkcjonalność czynią z niej bardzo przydatne narzędzie. Niejednokrotnie dzięki niej naostrzyłem noże współtowarzyszy podróży nieposiadających żadnej ostrzałki.
ISTOR
Przypadkiem w moich zbiorach znalazła się ostrzałka szwajcarskiej firmy ISTOR, model Professional. Rękojeść wykonana jest z aluminium, a wkładka ostrząca z węglika spiekanego WiDia 9,8 o twardości ponad 70 HRC. Długość całkowita ostrzałki to 14,5 cm, wkład ostrzący 3 cm, waga 48 g.
Ostrząc nóż należy kilkakrotnie przeciągnąć ostrzałkę wzdłuż krawędzi tnącej ostrza, nie naciskając zbyt mocno. Zbyt mocne dociśnięcie może spowodować uszkodzenie krawędzi tnącej! Czynność tę należy wykonać z obu stron ostrza. Ostrzyć należy w danym momencie tylko jedną krawędzią ostrzałki. Praca ostrzałką wymaga dużej kontroli i precyzji podczas ostrzenia, dlatego jest przeznaczona raczej dla zaawansowanych użytkowników. Niezaprzeczalną zaletą jest możliwość ostrzenia noży o nietypowych profilach głowni, których nie można naostrzyć na ostrzałkach płaskich.
Lansky Blademedic
Ostrzałka ta to mały (10 cm długości, 3,2 cm szerokości) i lekki (94 g) zestaw pierwszej pomocy dla początkujących w przypadku stępienia noża. Zasada ostrzenia jest podobna do ostrzenia na popularnych ostrzałkach kuchennych, które do dzisiaj królują w polskich kuchniach, a które generalnie niszczą noże, zamiast je ostrzyć. Chodzi o ostrzałki, w których elementem ostrzącym są stalowe kółka, a ostrzy się poprzez pociągnięcie noża w kierunku „do siebie”, zaczynając od punktu najbliżej rękojeści. W Blademedic zamiast kółek znajdziemy ostrzałkę z węglika wolframu i ceramiczną. Ostrzałki te ułożone są w charakterystyczne V. Dzięki zastosowaniu tych dwóch materiałów unikniemy zniszczenia ostrza, choć ze względu na agresywność nie należy często ostrzyć noża na wkładkach z węglika. Ponadto, mamy dostęp do drugiej, dłuższej, zamocowanej pod kątem ceramicznej wkładki, która służy do ostrzenia ostrzy ząbkowanych. Czwartą już opcją jest pręt z posypką diamentową, który może służyć na przykład do ostrzenia tak zwanego gut hook w nożach myśliwskich. Okładziny ostrzałki są skręcane i po jej rozkręceniu możliwe jest wymienienie zużytych lub uszkodzonych elementów, choć nie zauważyłem w ofercie producenta elementów zamiennych.
Benchmade Tool Kit
Zbliżoną do Lansky Blademedic ostrzałkę znajdziemy w ofercie Benchmade, w zestawie narzędzi oznaczonym numerem katalogowym 985995 F. Poza 12 kluczami (imbus, torx, Philips) w zestawie jest również pręt z posypką diamentową i dwie mikroostrzałki V-kształtne (ceramiczna i z węglika). Ostrzałki te zamocowane są w niewielkich rozmiarów uchwycie z tworzywa sztucznego, który jest osadzony na jednym z kluczy imbusowych. Ostrzałkę można oczywiście ściągnąć, aby uzyskać dostęp do klucza. Wkłady ostrzące są wymienne podobnie jak w Lansky Blademedic, obowiązuje też ta sama zasada ostrzenia. Wymiary: długość 7 cm, szerokość 3,2 cm, waga 76 g. Wraz z zestawem jest nylonowy pouch umożliwiający mocowanie na pasku.
Lansky Crock Stick® Multi-Sharpener
Niewielkich rozmiarów ostrzałka (długość ok. 11 cm, szerokość kamienia 1,3 cm, waga 33 g) z grupy „psia kostka” (ang. dog bone – wyglądem nieco przypomina kostkę dla psa), pozwalająca na bieżące utrzymanie ostrości noża. Ostrzymy na niej podobnie jak na ostrzałce płaskiej trzymając ją trzema palcami – kciukiem do siebie, z drugiej strony wspomagamy się drugim i trzecim palcem. Jeśli nóż tylko delikatnie podostrzamy i nie czeka nas długa praca, chwyt ten jest wygodny i pozwala na swobodnąpracę. Można nią ostrzyć noże i haczyki do ryb.
Ostrzałki płaskie
W tej kategorii moja kolekcja ostrzałek nie wygląda zbyt imponująco i poza trzema kamieniami do wygładzania krawędzi tnącej (marmur, łupek, wapień) dysponuję tylko kompletem płaskich ostrzałek diamentowych. Gradację płytek można umownie podzielić na coarse, medium, fine. Jak na „diamenty przystało”, zbierają dość agresywnie, ale na zakończenie pracy nie zaszkodzi przeciągnąć noża kilka razy na ostrzałce ceramicznej. Ostrzałki tego typu można kupić na popularnym w Polsce portalu aukcyjnym, czasem są też dostępne w dyskontach. Brak „diamentów” w ostrzałce Tri-Angle wyrównuję poprzez położenie płytek na prętach Triangle. Daleko im co prawda do oryginału, jednak sprawują się całkiem dobrze, choć nie jest to szczególnie najwygodniejszy sposób ostrzenia.
Technika ostrzenia na płaskiej ostrzałce
Najczęstszym problemem podczas ostrzenia na płaskich ostrzałkach jest utrzymanie noża pod właściwym kątem. Wymyślane są przeróżne wynalazki, które mają w tym pomóc. Osobiście polecam jednak wyćwiczyć rękę wspomagając się „techniką markera” (patrz ramka). Ostrzenie „z wolnej ręki” nie jest sztuką tajemną, dostępną tylko dla wybranych, po latach ciężkich treningów. Zazwyczaj już po kilku ostrzeniach zaczyna się wyczuwać jak należy prowadzić nóż. A jak prowadzić nóż po płaskiej ostrzałce? Ustawiamy go pod wybranym kątem do powierzchni ostrzałki i prowadzimy do przodu, tak aby za jednym przeciągnięciem przesunąć nóż od miejsca wyprowadzenia krawędzi tnącej do czubka noża. Powtarzamy czynność wielokrotnie, aż do momentu, kiedy poczujemy, że nóż porusza się gładko po ostrzałce. Następnie zmieniamy gradację ostrzałki. Nie należy zbytnio się kontrolować, czy utrzymujemy idealnie wybrany kąt. Istotne jest to, by był on stały i niezmienny na całej długości. Tylko wtedy jesteśmy w stanie równomiernie wyprofilować krawędź tnącą. Analogicznie postępujemy z drugą stroną noża. Niektórzy podczas ostrzenia liczą, ile razy przeciągnęli każdą stronę noża po ostrzałce. Nie jest to konieczne, ale pozwala w miarę kontrolować postęp pracy. Bardziej istotne jest jednak skupienie się na powstawaniu „druta” i jego późniejszej minimalizacji. Podczas ostrzenia nie należy przesadnie dociskać noża, raczej należy pozwolić mu na swobodne przesuwanie się po ostrzałce, skupiając się bardziej na czuciu ostrzałki i precyzji ruchu.
PODSUMOWANIE
Zdaję sobie sprawę, że tekst ten nie wyczerpuje wszystkich kwestii związanych z ostrzeniem noży. Raz jeszcze zachęcam, aby uczyć się ostrzenia noży od innych. W przypadku, gdy nie znamy nikogo, kto wprowadziłby nas w arkany ostrzenia, polecam filmy instruktażowe, które są dostępne na przykład na portalu YouTube, a w szczególności film Raya Mearsa Knife „Sharpening, safety, handling, nettle cordage”. Pamiętajmy, aby pracować zawsze naostrzonym nożem. Używanie tępego noża, wbrew pozorom, jest bardziej niebezpieczne niż używanie ostrego. Z tego względu nie należy dopuszczać do zupełnego stępienia noża. Warto po skończonej pracy wykonać kilka pociągnięć nożem na miałkiej ostrzałce lub zrobić to co najmniej raz dziennie, na zakończenie dnia. Dzięki temu nóż będzie zawsze ostry i gotowy do pracy.
- Prostą techniką sprawdzenia, czy prawidłowo prowadzimy nóż po ostrzałce, jest pomalowanie krawędzi tnącej markerem. Kiedy ostrze jest prawidłowo prowadzone, farba markera schodzi równomiernie wraz z kolejnymi etapami ostrzenia.
- Stopień naostrzenia noża można sprawdzić próbując lekko przesunąć ostrze po paznokciu kciuka, gdy ostrze „zahacza” o paznokieć, możemy być pewni, iż osiągnęliśmy wystarczającą ostrość roboczą.
- Ostrzałki diamentowe na samym początku bardzo agresywnie zbierają stal, po kilku pierwszych ostrzeniach osiągają właściwą powierzchnię.
- Ostrząc na ostrzałkach diamentowych i ceramicznych nie należy używać olejów, moczyć ich w wodzie itp.
- Czyszczenie ostrzałek ceramicznych – wystarczy do tego gąbka, mleczko do czyszczenia i ciepła, bieżąca woda.
- Ostrzałki diamentowe najlepiej przeczyścić delikatnie szczoteczką pod ciepłą, bieżącą wodą.
- Nie ostrz noży na ostrzałkach wysokoobrotowych – nagrzanie krawędzi tnącej może prowadzić do jej rozhartowania
Podziękowania dla sklepu Kolba.pl za pomoc w przygotowaniu artykułu.