Leadership po europejsku – czyli jak szkoli się oficerów młodszych w ramach EDSC

Tegoroczna edycja była wyjątkowa ze względu na toczący się w pobliskim Libanie konflikt oraz odczuwalną na wyspie atmosferę zbliżającej się masowej ewakuacji ludności z rejonu walk właśnie na wybrzeże Larnaki. Dwutygodniowy kurs dla instruktorów oraz tygodniowy kurs dla podchorążych odbywa się w ramach austriacko-cypryjskiej współpracy, pod auspicjami European Security Defence Collage. W tym roku obecni byli również uczestnicy z Polski.

Przywództwo w wojsku

Osobisty przykład i dowódca jako lider to typowo „zachodnia szkoła”. W głównym przekazie medialnym, nawet w branży wojskowej, utożsamiany przede wszystkim ze US Army albo wojskami specjalnymi. Lider to ktoś więcej niż dowódca, to osoba, która łączy w sobie cechy formalnego przełożonego oraz nieformalnego przywódcy, który potrafi zintegrować zespół ludzi i poprowadzić ich do zwycięstwa. Musi przy tym nieustannie dawać osobisty przykład, mieć mocny charakter, zwiększoną odporność na stres, ale i kompetencje. Bo to dzięki wiedzy i doświadczeniu lider jest w stanie zbudować swój autorytet w powierzonym pododdziale żołnierzy.

Zgodnie z filozofią „za mną”, gdzie lider bierze czynny udział w działaniu realizowanym przez jego zespół, a nie „naprzód”, w której posyła podwładnych do realizacji zadania, kurs ma na celu wzmocnienie indywidualnych kompetencji dowódczych w zakresie dowodzenia drużyną piechoty w trakcie wykonywania podstawowych zadań typowych dla wojsk lądowych.

Cel i struktura kursu

Celem kursu nie była integracja grupy (team building) czy selekcja liderów. To kurs wzmacniający podstawowe umiejętności u kandydatów na przyszłych dowódców (oficerów młodszych) niezbędne do skutecznego wykonywania rozkazów przez podległe im w przyszłości pododdziały. Szkolenie jest w związku z tym ukierunkowane na indywidualne cechy przywódcze oraz doskonalenie indywidualnych umiejętności w zakresie przyjmowania rozkazu bojowego, przygotowań do jego realizacji, w tym podziału zadań pomiędzy członków zespołu oraz jego wykonania w terenie.

Kurs składa się z dwóch części – pierwsza jest dla instruktorów, czyli oficerów, którzy przyjeżdżają jako pierwsi. Przechodzą całe szkolenie w pierwszym tygodniu jako szeregowi uczestnicy, a w kolejnym pełnią funkcję instruktorów dla kadetów realizujących ten sam program zajęć szkoleniowo-taktycznych. Każdy kraj wysyłający podchorążych musi również zapewnić dział co najmniej jednej osoby jako instruktora. Druga część kursu to zajęcia dla kadetów szkół oficerskich.

Szkolenie cząstkowe

Zgodnie z metodyką szkolenia, zajęcia dla uczestników zarówno pierwszego tygodnia dla instruktorów, jak i drugiego tygodnia dla podchorążych zaczynają się od oficjalnego powitania i wprowadzenia do szkolenia. W poniedziałek wszyscy uczestnicy i organizatorzy spotykają się na sali o godzinie 7:00. Następuje prezentacja kadry i gospodarzy. Przekazywana jest krótka informacja na temat zagrożeń, w tym węży jadowitych oraz zasad przetrwania w lokalnym subtropikalnym klimacie.

Plan kursu przewiduje w pierwszych dwóch dniach szereg szkoleń cząstkowych. Między innymi zapoznanie z wyposażeniem indywidualnym żołnierza wykorzystywanym na Cyprze, które jest używane przez kursantów podczas tego szkolenia. Głównie chodzi tu oczywiście o broń, którą w tym przypadku jest karabinek G-3 produkcji niemieckiej. Przewidziano również czas na odświeżenie znajomości czytania mapy według gridów, obsługę busoli oraz radia. Uczestnicy zostali podzieleni na pięć drużyn.

Po godzinie 20:00 dla uczestników przewidziano czas na naukę oraz opracowywanie sposobu realizacji zadań na kolejny dzień. Już sam przejazd z bazy na strzelnicę był pierwszym sprawdzianem umiejętności przyjęcia rozkazu bojowego – poprawnego naniesienia współrzędnych celu na mapę, wyznaczenia drogi dojazdu zgodnie z ograniczeniami podanymi w rozkazie, poprowadzenia kolumny transportowej na miejsce ćwiczenia itp. Każde kolejne przemieszczenie obejmowało kolejne elementy i utrudnienia aż do zbudowania pełnej ścieżki prowadzącej od przyjęcia rozkazu do jego wykonania i złożenia meldunku o gotowości do realizacji kolejnego zadania. Osiągnąć to w ciągu pięciu dni nie jest łatwo, dlatego układ zajęć był dość intensywny i prezentował się następująco:

• Dzień 1 – rozpoczęcie, niezbędne szkolenie teoretyczne, praktyczne zapoznanie ze sprzętem, pierwsze przyjęcie rozkazu i przemieszczenie się, zajęcia (zawody) na strzelnicy odkrytej, postawienie zadania na dzień drugi.
• Dzień 2 – przejazd w pierwszy rejon działania (góry), przenoszenie planu działania na improwizowany plan plastyczny i jego realizacja na terenie małej wysoki w górach (szkolenie terenoznawcze), przemieszczenie w drugi rejon działania i kolejne opracowanie mapy plastycznej; omówienie koncepcji realizacji przydzielonego w rozkazie zadania.
• Dzień 3 – przejazd w pierwszy rejon działania (góry), przenoszenie planu działania na improwizowany plan plastyczny, powrót, drużynowe zawody w przenoszeniu bali drewna na plaży, oficjalna kolacja koleżeńska uczestników kursu.
• Dzień 4 – pobudka w trybie alarmowym, postawienie zadania, przemieszczenie w rejon działania, opracowanie koncepcji realizacji zadania, przesiadka do BWP (Renault), przemieszczenie w rejon realizacji zadania, przygotowanie miejsca pod zasadzkę wraz z mapą plastyczną, realizacja zadania (pora nocna), nocny marsz na orientację, postawienie kolejnego zadania.
• Dzień 5 – przemieszczenie i realizacja zadania bojowego o świcie (szturm na obiekt), postawienie kolejnego zadania, przemieszczenie, podsumowanie i omówienie w terenie, przemieszczenie, oficjalne zakończenie.

Zwieńczeniem całego kursu dla uczestników była realizacja scenariusza wykonania dwóch zadań. Pierwszym z nich było opracowanie blokady drogowej mającej na celu zatrzymanie małego konwoju przeciwnika. Zadanie było realizowane po zapadnięciu zmroku, a do realizacji wchodził najlepszy wariant ze wszystkich pięciu przedstawionych przez drużyny kursowe i jego realizacja następowała z wykorzystaniem wszystkich uczestników. Podgrywkę przeciwnika wykonywali gospodarze, czyli podoficerowie cypryjscy.

Od czwartego dnia uczestnicy kursu przesiedli się z ciężarówek wojskowych na wykorzystywane na Cyprze opancerzone transportery piechoty. Przez cały czas uczestnicy posiadali ww. broń długą, a podczas realizacji ostatnich dwóch zadań wykorzystywano amunicję ślepą. Po zakończeniu realizacji blokady drogowej i kolejnym przemieszczeniu, tym razem pieszo na azymut, uczestnicy przystępowali do realizacji kolejnego zadania – szturmu na budynek, do którego musiało dość o świcie.

Dopiero po jego realizacji i kolejnym bojowym przemieszczeniu przychodziła chwila odprężenia i czas na końcowe omówienie realizowanych zadań. Co ważne, najpierw w trybie indywidualnym – każdy z instruktorów prowadził dziennik oceny przydzielonych kursantów, a dopiero w bazie podczas oficjalnej ceremonii z udziałem dowódcy lokalnej brygady piechoty wspierającej realizację kursu w stopniu generała brygady miało miejsce podsumowanie ogólne. W tym roku wszystkim 25 uczestnikom (podchorążym) oraz 8 instruktorom udało się ukończyć kurs z wynikiem pozytywnym. Obeszło się również bez interwencji medycznych, zazwyczaj głównie spowodowanych ukąszeniami węży. 

Co dalej?

Celem kursu jest podbudowa indywidualnych kompetencji kandydatów na przyszłych oficerów młodszych. Trudne warunki klimatyczne i terenowe, transportery opancerzone, ekwipunek i broń lokalnej armii, to tylko niektóre wyzwania wymagające m.in. elastyczności oraz zdolności do adaptowania się do warunków, z jakimi musieli sobie poradzić uczestnicy. Mimo faktu, że cały scenariusz oparty jest na realizacji zadania typowanego do wojsk lądowych, to z pewnością na tym poziomie jest równie potrzebny i użyteczny dla podchorążych z innych rodzajów sił zbrojnych.

Co do Polski, to na tym poziomie szkolenie jest obligatoryjne dla wszystkich podchorążych we wszystkich uczelniach wojskowych, ale jak pokazała ta edycja, nie jest to takie oczywiste z perspektywy UE. Trafili się kadeci z uczelni przeznaczonych dla innych rodzajów sił, którzy pierwszy raz w życiu musieli czytać mapę lądową i przeżywali trudne chwile podczas realizacji zadań przewidzianych dla piechoty.

Wracając do dylematu szkoły przywództwa, to należy stwierdzić, że instruktorzy z Austrii stosowali w zasadzie metodykę w standardzie NATO. To dobitnie wskazuje, że wzorzec wypracowany na tym poziomie w USA, stanowiący standard w armiach sojuszu, równie dobrze przyswojony i upowszechniany jest w krajach UE i docelowo w tzw. armii europejskiej. Skoro standard w tym względzie pozostaje uniwersalny zarówno dla członków NATO, jak i UE pozostaje korzystać z tej formy szkolenia dostępnej dla członków UE i szkolić przyszłych oficerów, bo przyda się im ta wiedza również na niwie ćwiczeń i współpracy w ramach NATO.