Page 35 - SO_06_2018
P. 35
70. nad zupełnie innym projek-
tem. Firma TAP została założona
w 1923 r. przez Niilo Lahtinena
w ujętej w jej nazwie miejsco-
wości Tampereen w środkowej
Finlandii, gdzie rodził się prze-
mysł maszynowy tego kraju.
Po II wojnie światowej skupiała
się najpierw na dostosowywa-
niu karabinów z demobilu do
celów sportowych, a dopiero na
przełomie lat 60./70. zatrudnie-
ni w TAP konstruktorzy, przede
wszystkim Torsti Laaksonen i Jali
Timari, zaczęli opracowywać Rysunek patentowy prezentujący w uproszczonym przekroju broni ideę
własne wzory na rynek cywilny: konstrukcji z zamkiem poruszającym się skośnie względem wzdłużnej osi lufy.
począwszy od „pompki” Caribu na
nabój .222 Rem do konkurencji z ruchomymi tarczami, przez pierw-
szy dwutaktowy karabinek małokalibrowy .22 WildBoar i w oparciu
o niego szybkostrzelny biatlonowy .22 FinnBiathlon, po bardzo uda-
ny myśliwsko-sportowy karabin powtarzalny (repetier) Lakelander
TAP-357, do którego prawa patentowe sprzedano – po wyprodukowa-
niu w latach 1975–1979 aż 4000 sztuk – norweskiej firmie Kongsberg
Våpenfabrikk (KV).
Jali Timari, utalentowany konstruktor, który gdyby urodził się
w innym czasie i miejscu mógłby dorównać sławą może nawet E. Sto-
nerowi czy J.M. Browningowi, pracował w drugiej połowie lat 70. nad
prototypem szybkostrzelnego pistoletu tarczowego JAT-22 na spor-
towy nabój bocznego zapłonu .22 Short, przeznaczonego do konku-
rencji olimpijskich. Miał on bardzo nisko osadzoną lufę (być może
na wzór radzieckiego MC 3-1 Rekord z Tuły) oraz oryginalny zamek,
który w drodze do przodu poruszał się nie klasycznie, w osi wzdłuż-
nej lufy, lecz niejako zsuwając się w stosunku do niej pod niedużym
kątem w dół. Takie rozwiązanie, mające sprzyjać kompensowaniu
podrzutu, było stosowane już w XVIII w. we francuskiej artylerii
i zostało opisane przez zgłębiającego jej tajniki we Francji pół-Fina,
pół-Szweda nadzorującego rozbudowę słynnych fortyfikacji Viapori,
hr. Augustina Ehrensvärdiä (1719–1972), ale Timari po raz pierwszy
wykorzystał je w ręcznej broni strzeleckiej. Znikomy odrzut i podrzut
jego prototypu podczas strzelania – co oczywiście zawdzięczał w du-
żej mierze niskoenergetycznej amunicji, ale również swoim cechom
konstrukcyjnym – zachęciły konstruktora do przygotowania również
wersji JAT-9 z podobnym układem zamka i lufy, lecz na znacznie
silniejszy nabój wojskowy 9 mm x 19 Parabellum. Podczas jednego
z testów awaria mechanizmu spustowego w tym pistolecie doprowa- Rysunki patentowe pokazujące rolę przedniego chwytu w przeładowaniu
dziła do niezamierzonego oddania z niego strzałów ogniem ciągłym. i zabezpieczaniu Jati-Matica.
Uwagę fińskiego konstruktora przykuło bardzo stabilne zachowanie służb specjalnych oraz agentów prywatnych firm ochrony. Na różnych
broni nawet w takiej sytuacji, które przełożyło się na niespodzie- egzemplarzach można było później spotkać naniesione różne formy
wanie dobre skupienie serii na tarczy. Kolejnym krokiem Timariego zapisu nazwy: „Jatimatic”, „JatiMatic” lub „Jati-Matic”.
było więc zaprojektowania w oparciu o zebrane doświadczenia no- Timari skonstruował pistolet maszynowy, który mimo zastosowa-
woczesnego pistoletu maszynowego, którego oryginalna konstruk- nia nowatorskich rozwiązań zachował bardzo prostą budowę, z nie-
cja stała się przedmiotem priorytetowych zgłoszeń patentowych wielką liczbą części (około 40, wliczając wszystkie sprężyny, kołki
w Europie i USA już w październiku 1981 r. (Automatic hand firearm itp.), w dodatku łatwą i tanią w produkcji, dzięki szerokiemu wy-
US 4569270 A, EP0105272 A1 i B1, DE3277934D1 WO1983001679A1, korzystaniu tworzyw sztucznych oraz szybkiego tłoczenia z blachy
opublikowane w 1986 i 1988 r.). Fiński pm, początkowo nazwany Ja- elementów komory zamkowej i pudełka magazynka. Jati–Matic jest
TiMatic, co stanowiło skrót od imienia i nazwiska twórcy oraz koń- bronią samoczynno–samopowtarzalną, działającą na najprostszej
cówki słowa automatyczny (ang. automatic), został zaprezentowany zasadzie wykorzystania energii zamka swobodnego. Strzela z zam-
publicznie szerszemu gronu podczas paryskich targów broni Milipol ka otwartego, czyli zwalnianego w celu oddania strzału z tylnego,
w 1983 r., jako przeznaczony przede wszystkim dla sił policyjnych, napiętego położenia, by przesuwany w przód pod wpływem rozprę-
35
magazyn ludzi akcji
