William Stevenson, Vera Atkins – Kobieta Szpieg: Historia najlepszej agentki II wojny światowej.

Tak było między innymi w przypadku zablokowania w czerwcu 1944 r. strategicznego tunelu umożliwiającego przerzut niemieckich oddziałów do Normandii. Nawet najcięższa konwencjonalna bomba – Tallboy nie dokonała tego, co udało się studentowi, strażakowi i urzędnikowi, którzy umieszczając precyzyjnie ładunek, skutecznie zablokowali komunikację.

Przykład podejścia do działań dywersyjnych, do ludzi działających na okupowanych terenach, ryzykujących każdego dnia w imię w walki z wrogiem jest znamiennym przesłaniem pojawiającym się co chwilę na kolejnych stronach opowieści Williama Stevensona. Ukazany przez niego obraz wojny, zarejestrowany z poziomu operacji specjalnych jest w pewnych momentach doświadczeniem traumatycznym. Lektura rodzi przede wszystkim pytanie – Jak do diabła aliantom udało się wygrać tę wojnę- pytanie wbrew pozorom bezpodstawne, zyskuje uzasadnienie wraz z kolejnymi elementami obrazu Wielkiej Brytanii w okresie poprzedzającym II wojnę światową i w jej trakcie.

Vera Atkins, a raczej Vera Maria Rosenberg, podejmując się działania na rzecz Wielkiej Brytanii w ramach tajnej wojny z Hitlerem musiała zmierzyć się nie tylko z wrogiem. Największe zagrożenie wiązało się z jej skrzętnie ukrywanym żydowskim pochodzeniem. Ujawnienie tej tajemnicy groziło skierowaniem do zlokalizowanych na terenie Kanady obozów internowania. 

Jednak obok ukrywania własnego pochodzenia Vera Atkin musiała zmierzyć się także z innym ogromnym wyzwaniem – niechęcią brytyjskich elit do nowej, tajnej i znajdującej się poza ich kontrolą organizacji. SOE od początku istnienia była solą w oku wielu wpływowych ludzi. Bratobójcze walki między innymi pomiędzy SOE a SIS (Secret Intelligence Service) kosztowały życie wielu agentów. Do tego dochodzi organizowanie własnych struktur wywiadowczych przez rządy krajów okupowanych oraz ZSRR i USA. Sieć powiązań, układów, kontaktów czy ostrożnej współpracy tworzy obraz trudnej i zagmatwanej sytuacji, obraz walki z wrogiem i zmagań o to, by móc z tym wrogiem walczyć.

Wojenna rzeczywistość działań SOE uzupełnia nieustany brak sprzętu i wyposażenia, zabieganie o dodatkowe środki, poszukiwanie nowych rozwiązań technicznych, metod szyfrowania i podobnych, tak istotnych dla tajnych operacji rzeczy. Gorzki obraz realiów funkcjonowania w ramach imperium brytyjskiego oraz w ramach prowadzonych przez aliantów działań wymierzonych w III Rzeszę skłania do refleksji nad tym, jak polityka wpływa na wojnę i jakie wywołuje efekty. Wielu spośród ludzi kierowanych przez Verę Atkins zginęło w niemieckich obozach zagłady, podczas zasadzek oraz bestialskich, gestapowskich przesłuchań. Pamięć o nich przetrwałą tylko pośród ich towarzyszy. Dzięki wygodnej zasłonie tajemnicy państwa ich los przez długie lata był tajemnicą. W niepamięć odeszło większość dokonań dzielnych ludzi z SOE, którzy nigdy nie doczekali się oficjalnych podziękowań i wyrazów uznania. Sama Vera Atkins, której działanie oraz wpływy najtrafniej określili współpracownicy, wskazując, iż „Nie musiała oznajmiać swojej pozycji naramiennikami pełnymi odznaczeń, ani tytułami. Nie musiała konsultować się z Churchillem ani krążyć po siedzibach rządowych, jak wielu innych, którzy chcieli stworzyć iluzję swojej ważności.” oraz „Żadna kobieta w historii szpiegostwa nie miała tyle władzy.” przez wiele lat ukrywała się za zasłoną tajemnicy. Wielka Brytania, jej przybrana ojczyzna, za którą toczyła walkę, nigdy oficjalnie jej za to nie podziękowała.

Wiele lat po zakończeniu wojny, Francja jako pierwsza postawiała Verę na równi z innymi wojennymi bohaterami wręczając jej oficjalnie wysokie odznaczenie państwowe. Za wielu innych, bezimiennych poległych przemawia natomiast tylko ta książka. William Stevenson, kreśląc losy Very Marii Rosenberg ukazuje również inny, ważny aspekt II wojny światowej. Kwestia żydowska niejeden raz poruszana na łamach „kobiety szpiega” jest obrazem znieczulicy, spychologii i wielkiej polityki cywilizowanego świata wobec holocaustu narodu żydowskiego.

Masowej zagłady, której państwa zachodnie długo nie chciały przyjąć do wiadomości, a następnie zrobiły wszystko, by zatrzymać exodus żydów z Europy, który był dla nich kwestią życia lub śmierci. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone potępiając hitlerowskie bestialstwo obozów zagłady, zmusiły Żydów do pozostania na zajętych przez Niemców terenach, by nie borykać się z problemem ludności pochodzenia żydowskiego.

Vera Atkins – Kobieta Szpieg autorstwa Williama Stevensona, jak przystało na szpiegowską historię, jest dziełem wielowątkowym, zawiłym i poprzez to zagadkowo niespodziewanym. Sama lektura wymaga od czytelnika sporej dozy uwagi i skupienia z racji wielowątkowej fabuły i często poruszanych pobocznych związanych jednakże z głównym wątkiem narracji historii. Jest to niewątpliwie ciekawy i zarazem wartościowy przyczynek do historii II wojny światowej, rzucający więcej światła na historię SOE.

Książka dostępna w Księgarni Militarnej. Sprawdź >>>

Organizacji, której „sukcesy były nieproporcjonalnie duże w stosunku do małej liczby jej agentów. Było ich nie więcej niż dziewięć tysięcy – byli praktycznie kurzem pomiędzy wielkimi armiami.” Jednak jak wskazał Lord Louis Mountbatten „arytmetyka popiera tajne działania, ładunek wybuchowy umieszczony precyzyjnie zrobi więcej szkody niż kosztowny nalot bombowy”.

Vera Atkins dowodziła armią mężnych, ludzi, którzy swoimi czynami dali wyraz prawdziwej odwagi – zmierzyli się z niemożliwym. William Stevenson opisał ich losy, niejeden raz tragiczne, oddając tym samym hołd pamięci poległych, przywracając też ich imiona pamięci kolejnych pokoleń.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!